DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Ruszczyc, Janina; Jan: Ikonografia Jana III Sobieskiego: wybrane zagadnienia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19629#0213
Janina Ruszczycówna
IKONOGRAFIA JANA III SOBIESKIEGO
WYBRANE ZAGADNIENIA
W e wrześniu 1983 roku minie trzysta lat od pamiętnego starcia chrześcijańskich armii
sprzymierzonych pod naczelnym dowództwem króla Jana III i przy znacznym udziale rycerstwa
polskiego, z wojskami tureckimi oblegającymi Wiedeń. Zwycięstwo odniesione nad potęgą mi-
litarną zagrażającą całemu chrześcijaństwu, wsławiło wielu uczestników tej batalii a spośród nich
przede wszystkim Jana III znanego już wcześniej, chociaż nie tak szeroko, jako pogromcy na-
jeżdżających Polskę wyznawców Mahometa. Jego zasługi wielbiono teraz we wzniosłych strofach
panegirycznych a także w dziełach sztuk pięknych. Gloria zwycięzcy i zarazem zbawcy chrześci-
jan przetrwała wiele pokoleń a my Polacy chronimy nadal ze wzruszeniem i szacunkiem pamiątki
tamtych dni i czynów bohaterskiego króla.
O obchodach rocznicowych odsieczy wiedeńskiej zachowały się liczne przekazy. Zależnie od
sytuacji politycznej kraju, były one więcej lub mniej spontaniczne. Tak więc w Warszawie Sta-
nisławowskiej uczczono Jana III w 1788 roku festynem w Łazienkach i pomnikiem1. W XIX
wieku miejscem szczególnego kultu Jana III i gromadzenia pamiątek po nim był Wilanów. Omó-
wieniem przechowywanych tam, a także w innych zbiorach krajowych, dzieł sztuki odnoszących
się do króla i jego najbliższego otoczenia zajął się Józef Loski2. W d. zaborze rosyjskim nie było
1 Niniejszy artykuł stanowi pierwszą część pracy, następna ukaże się w dalszym tomie Rocznika Muzeum
Narodowego. Część zamieszczonych tu opinii przedstawiłam już na Sesji Naukowej w Wilanowie w kwietniu 1977
w moim referacie zatytułowanym „Treści historyczne w ikonografii Jana III".
W. Tatarkiewicz, Łazienki warszawskie. Warszawa 1957, s. 111, 227, przyp. 67; M. Kwiat-
kowski, Łazienki. Warszawa 1972, s. 182—184; obaj autorzy podają opis uroczystości w dniu 14 września
1788 r. ; J. Ś 1 i z i ń s к i, Nieznany druk wiersza okolicznościowego Juliana Ursyn Niemcewicza z 1783 r. Studia
Wilanowskie, III—IV, Warszawa 1978, s. 117: autor przypomina o obchodzie setnej rocznicy odsieczy wiedeńskiej
jaki się odbył w Puławach na dworze Czartoryskich. Z. Ż y g u 1 s к i jun., Trofea wiedeńskie. Studia Wilanowskie,
III—IV, Warszawa 1978, s. 112 informuje o wystawie urządzonej w Nieświeżu w stulecie odsieczy wiedeńskiej.
2 i. Loski, Jan Sobieski, jego rodzina, towarzysze broni i współczesne zabytki. Warszawa 1883; J. Le-
niek, Sobiesciana z archiwum hr. Przezdzieckich w Warszawie. Kraków 1883, podaje 30 pozycji odnoszących
się do ikonografii Jana III, jego otoczenia i dziejów.
14 Rocznik Muz. Nar. t. XXVI/82
209
IKONOGRAFIA JANA III SOBIESKIEGO
WYBRANE ZAGADNIENIA
W e wrześniu 1983 roku minie trzysta lat od pamiętnego starcia chrześcijańskich armii
sprzymierzonych pod naczelnym dowództwem króla Jana III i przy znacznym udziale rycerstwa
polskiego, z wojskami tureckimi oblegającymi Wiedeń. Zwycięstwo odniesione nad potęgą mi-
litarną zagrażającą całemu chrześcijaństwu, wsławiło wielu uczestników tej batalii a spośród nich
przede wszystkim Jana III znanego już wcześniej, chociaż nie tak szeroko, jako pogromcy na-
jeżdżających Polskę wyznawców Mahometa. Jego zasługi wielbiono teraz we wzniosłych strofach
panegirycznych a także w dziełach sztuk pięknych. Gloria zwycięzcy i zarazem zbawcy chrześci-
jan przetrwała wiele pokoleń a my Polacy chronimy nadal ze wzruszeniem i szacunkiem pamiątki
tamtych dni i czynów bohaterskiego króla.
O obchodach rocznicowych odsieczy wiedeńskiej zachowały się liczne przekazy. Zależnie od
sytuacji politycznej kraju, były one więcej lub mniej spontaniczne. Tak więc w Warszawie Sta-
nisławowskiej uczczono Jana III w 1788 roku festynem w Łazienkach i pomnikiem1. W XIX
wieku miejscem szczególnego kultu Jana III i gromadzenia pamiątek po nim był Wilanów. Omó-
wieniem przechowywanych tam, a także w innych zbiorach krajowych, dzieł sztuki odnoszących
się do króla i jego najbliższego otoczenia zajął się Józef Loski2. W d. zaborze rosyjskim nie było
1 Niniejszy artykuł stanowi pierwszą część pracy, następna ukaże się w dalszym tomie Rocznika Muzeum
Narodowego. Część zamieszczonych tu opinii przedstawiłam już na Sesji Naukowej w Wilanowie w kwietniu 1977
w moim referacie zatytułowanym „Treści historyczne w ikonografii Jana III".
W. Tatarkiewicz, Łazienki warszawskie. Warszawa 1957, s. 111, 227, przyp. 67; M. Kwiat-
kowski, Łazienki. Warszawa 1972, s. 182—184; obaj autorzy podają opis uroczystości w dniu 14 września
1788 r. ; J. Ś 1 i z i ń s к i, Nieznany druk wiersza okolicznościowego Juliana Ursyn Niemcewicza z 1783 r. Studia
Wilanowskie, III—IV, Warszawa 1978, s. 117: autor przypomina o obchodzie setnej rocznicy odsieczy wiedeńskiej
jaki się odbył w Puławach na dworze Czartoryskich. Z. Ż y g u 1 s к i jun., Trofea wiedeńskie. Studia Wilanowskie,
III—IV, Warszawa 1978, s. 112 informuje o wystawie urządzonej w Nieświeżu w stulecie odsieczy wiedeńskiej.
2 i. Loski, Jan Sobieski, jego rodzina, towarzysze broni i współczesne zabytki. Warszawa 1883; J. Le-
niek, Sobiesciana z archiwum hr. Przezdzieckich w Warszawie. Kraków 1883, podaje 30 pozycji odnoszących
się do ikonografii Jana III, jego otoczenia i dziejów.
14 Rocznik Muz. Nar. t. XXVI/82
209