Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (27.1983)

tkanin z terenów Wybrzeża, staje się konwencjonalne ujęcie ludzkiej postaci boga Słońca wraz
z całą ornamentyką frontalnego tympanonu Bramy Słońca z Tiahuanaco. Drugim rysem cha-
rakterystycznym sztuki Huari jest rytmiczność powtarzania pewnych ujęć, motywów czy po-
szczególnych elementów kompozycyjnych12. Piętno tego jednostkowego pierwowzoru — pła-
skorzeźby a więc pewna monumentalność, kanciasta geometryczność bloku kamiennego z kon-
trastującym światłocieniem rzutuje na każdy twór tej sztuki i kultur nadbrzeżnych, które pozo-
stawały pod jej wpływem. Pomimo, iż z całą pewnością można powiedzieć, że dany wytwór
rzemiosła artystycznego pochodzi z okresu kultury Huari, trudniej tego dowieść na podstawie
analogii ikonograficznych. Każde ujęcie tematu zaskakuje różnorodnością formy, transpozycją
motywów i zestawem kolorystycznym. Styl zachowanych tkanin z terenu Wybrzeża podlega
tym samym tendencjom, wykazując przy tym nieograniczone możliwości i inwencję tkaczy
w przetwarzaniu motywów, począwszy od ujęcia konwencjonalnego poprzez geometryczne, do-
prowadzone do abstrakcji (ii. 7). Motywami rytmicznie powtarzanymi na całej powierzchnii
tkaniny bywają poza symboliczną pumą, skrzydlatymi stworami oraz tarczami słonecznymi —
ryby, ptaki, postacie i głowy ludzkie. Ówczesnemu twórcy z Wybrzeża, dla odzwierciedlenia
symbolicznej wymowy, wystarczyły często tylko detale, np. zaciśnięta dłoń boga, oko pumy itp.
Tak też dzieje się w przypadku prezentowanych tkanin z Muzeum Narodowego. Uderza w nich
zbyt duży, rozsadzający motyw. Takie ujęcie ornamentu nie jest jednak zaprzeczeniem idei
tkaniny. Oddaje bowiem te wszystkie cechy, które ją powinny określać — sharmonizowaną
plamę barwną, bezwymiarową płaską kompozycję i fakturę. Tkaniny peruwiańskie nigdy nie
usiłowały ani naśladować ani konkurować z malarstwem przedstawieniowym. Powtarzany w nie-
skończoność motyw zdobniczy przestaje być ważny, gdy dominować zaczyna gama kolory-
styczna. Omawiane przykłady, rzec by można, są pod tym względem wręcz nowoczesne. Mało
prawdopodobne aby tak duży wzór, który mieści się półtora razy na powierzchnii woreczka, był
zaplanowany jako samodzielna całość. Zwyczajowo chowano zmarłych w korespondujących
ze sobą szatach i dodatkach. Przypuszczalnie związany był pierwotnie z tkaniną o większej
powierzchnii np. koszulą typu uncu lub całunem mumii, który służył niegdyś jako okrycie lub
zasłona13. Doskonałym przykładem mogącym nam ułatwić odtworzenie jej wyglądu jest tkanina
z Art Institute w Chicago (il. 7). Prosta, stwarzająca pozory bogactwa motywów zdobniczych

12 Styl Huari-Tiahuanco jest klamrą kulturową spinającą na długi okres czasu olbrzymi obszar Peru, Boliwi
i pin. Chile. Przypuszcza się, że przyczyną ekspansji i panowania symboliki tej kultury było rozprzestrzenienie
się nowego kultu religijnego. Kwestię porusza R. H. N o c o ń, Dzieje i kultura Inków. Ossolineum, Wrocław
1958 oraz L o t h r o p, jw.

13 Kulturę Huari A stwierdzono przede wszystkim w wyposażeniu grobowym. Na terenie Wybrzeża Płd.
i Środkowego zmarłych chowano w pozycji kucznej. Zawijano ich w liczne tkaniny, na które nakładana była
koszula i doszywana sztuczna głowa. Przerys mumii z Ancon podaje E. King, A brief history of the study of
ancient peruvian textiles. Textile Museum Journal, t. III, 1966, nr I, s. 43, il. 5. Uncu to typowa dla Wybrzeża,
krótka, prostokątna koszula bez rękawów.

2 Rocznik Muz. Nar. t. XXVII, 1983

17