DOI issue:
Sztuka nowożytna i współczesna
DOI article:Popłonyk, Urszula: Ryciny G. B. Probsta do latarni magicznej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19630#0077
Urszula Popłonyk
RYCINY G. B. PROBSTA DO LATARNI MAGICZNEJ
\Y7
VV Dziale Grafiki Obcej Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się siedem rycin
wydanych przez Georga Balthasara Probsta w Augsburgu, przedstawiających widoki: Curii
Innocenziana w Rzymie, Piazzetty św. Marka w Wenecji, Ruin Palmyry, Jeziora Genewskiego
w Chardone, Corso w Yicenzy, Więzienia ,,Siedem wież” w Konstantynopolu i Stoczni w Karta-
genie. Pochodzą one ze zbioru Seweryna Smolikowskiego; zostały przekazane Muzeum Narodo-
wemu w Warszawie w dniu 7 czerwca 1927 roku przez spadkobierczynie zmarłego kolekcjonera,
Aleksandrę Podhorecką i Walerię Szaniawską.
Sztychy te, formatu 31,4—33 x42,9—44,6 cm, z napisem tytułowym w języku francuskim
(wykonanym w odbiciu zwierciadlanym) nad widokiem, numerem kolejnym w prawym, górnym
narożniku, z napisami objaśniającymi w czterech językach (łacińskim i francuskim z lewej,
włoskim i niemieckim z prawej strony) umieszczonymi w dwóch kolumnach pod widokiem,
określeniem median folio, adnotacją o przywileju cesarskim, sygnaturą wydawcy — nieraz
także rysownika i rytownika — poniżej, należą do serii, przeznaczonej do wyświetlania w latarni
magicznej (czernoksięskiej).
Laterna magica skonstruowana została w roku 1646, przez jezuitę Atanazego Kirchnera;
w XVIII wieku zyskała wielką popularność. Rozwinęło się kilka typów projektorów1 2. Obrazy
Alessandro Magniasco Latarnia magiczna2 (il. 1) i Nicolasa Lancreta Le Montreur de boite
1 Encyklopedia powszechna Orgelbrandta. XVI, 1864; Orgelbrandta encyklopedia powszechna. IX, 1901;
Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana. XLI—II. 1908—9; R. Wierzbowski, Co przedstawia
obraz Jana Piotra Norblina ,,Les Marionettes polonaises”? Pamiętnik Teatralny, 1968, 2 (66), s. 242; Kalendarz
na rok 1974 wyd. W. Klein, R. G e o r g i, Aachen.
2 PI., 44,7 x 34,5; Muzeum Narodowe w Warszawie, inw. 646, por. Malarstwo europejskie, katalog zbiorów.
I, Warszawa 1967, s. 245, poz. 722; obrazy Magniasco z kolekcji prywatnych w Londynie i w Paryżu
przedstawiają większą latarnie magiczną, przeznaczoną także tylko dla jednego widza. Por. G. D e 1 o g u,
Pittori minori Liguri, Lombardi, Piemontesi del Seicento e del Settecento. Venezia 1931, s. 118: ,,«La laterna
magica», 15,5x21,5 — Coli. Wilfred Green”, il. 135: ,,I1 mondo novo” oraz M. Pospisil, Magnasco.
Firenze 1944, s. XIX i s. LXXXI: ,,Parigi, Collezione dott ing. B. ... «I1 mondo nuovo» cm 43 x30”, il.
103. Przy pudle latarni widoczna jest korba, wprowadzająca w ruch obrazy.
73
RYCINY G. B. PROBSTA DO LATARNI MAGICZNEJ
\Y7
VV Dziale Grafiki Obcej Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się siedem rycin
wydanych przez Georga Balthasara Probsta w Augsburgu, przedstawiających widoki: Curii
Innocenziana w Rzymie, Piazzetty św. Marka w Wenecji, Ruin Palmyry, Jeziora Genewskiego
w Chardone, Corso w Yicenzy, Więzienia ,,Siedem wież” w Konstantynopolu i Stoczni w Karta-
genie. Pochodzą one ze zbioru Seweryna Smolikowskiego; zostały przekazane Muzeum Narodo-
wemu w Warszawie w dniu 7 czerwca 1927 roku przez spadkobierczynie zmarłego kolekcjonera,
Aleksandrę Podhorecką i Walerię Szaniawską.
Sztychy te, formatu 31,4—33 x42,9—44,6 cm, z napisem tytułowym w języku francuskim
(wykonanym w odbiciu zwierciadlanym) nad widokiem, numerem kolejnym w prawym, górnym
narożniku, z napisami objaśniającymi w czterech językach (łacińskim i francuskim z lewej,
włoskim i niemieckim z prawej strony) umieszczonymi w dwóch kolumnach pod widokiem,
określeniem median folio, adnotacją o przywileju cesarskim, sygnaturą wydawcy — nieraz
także rysownika i rytownika — poniżej, należą do serii, przeznaczonej do wyświetlania w latarni
magicznej (czernoksięskiej).
Laterna magica skonstruowana została w roku 1646, przez jezuitę Atanazego Kirchnera;
w XVIII wieku zyskała wielką popularność. Rozwinęło się kilka typów projektorów1 2. Obrazy
Alessandro Magniasco Latarnia magiczna2 (il. 1) i Nicolasa Lancreta Le Montreur de boite
1 Encyklopedia powszechna Orgelbrandta. XVI, 1864; Orgelbrandta encyklopedia powszechna. IX, 1901;
Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana. XLI—II. 1908—9; R. Wierzbowski, Co przedstawia
obraz Jana Piotra Norblina ,,Les Marionettes polonaises”? Pamiętnik Teatralny, 1968, 2 (66), s. 242; Kalendarz
na rok 1974 wyd. W. Klein, R. G e o r g i, Aachen.
2 PI., 44,7 x 34,5; Muzeum Narodowe w Warszawie, inw. 646, por. Malarstwo europejskie, katalog zbiorów.
I, Warszawa 1967, s. 245, poz. 722; obrazy Magniasco z kolekcji prywatnych w Londynie i w Paryżu
przedstawiają większą latarnie magiczną, przeznaczoną także tylko dla jednego widza. Por. G. D e 1 o g u,
Pittori minori Liguri, Lombardi, Piemontesi del Seicento e del Settecento. Venezia 1931, s. 118: ,,«La laterna
magica», 15,5x21,5 — Coli. Wilfred Green”, il. 135: ,,I1 mondo novo” oraz M. Pospisil, Magnasco.
Firenze 1944, s. XIX i s. LXXXI: ,,Parigi, Collezione dott ing. B. ... «I1 mondo nuovo» cm 43 x30”, il.
103. Przy pudle latarni widoczna jest korba, wprowadzająca w ruch obrazy.
73