DOI Heft:
Sztuka nowożytna i współczesna
DOI Artikel:Grzeluk, Izydor: Środy architektoniczne i malarskie, czyli obiady włoskie króla Stanisław Augusta
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19630#0139
Izydor Grzeluk
ŚRODY ARCHITEKTONICZNE I MALARSKIE, CZYLI OBIADY
WŁOSKIE KRÓLA STANISŁAWA AUGUSTA
d dawna wiemy, iż Stanisław August konsultował bardzo szczegółowo wszystkie projekty
swoich artystów i był często ich inspiratorem i współtwórcą. Pierwszy sprawę tę szerzej, na
podstawie dokumentów, omówił W. Tatarkiewicz w roku 1919 w pracy pt. „Rządy artystyczne
Stanisława Augusta”1. Praca ta, jak i wiele następnych, traktujących o mecenacie artystycznym
Stanisława Augusta, nie wyjaśniła jednak, iż spotkania króla z artystami miały charakter podobny
do obiadów czwartkowych, to znaczy, że były to stałe narady w określonym dniu i czasie. Są-
dzono także do niedawna, że artyści plastycy i architekci brali udział właśnie w obiadach czwart-
kowych, przedstawiając tu swoje projekty. Pogląd taki przedstawiło wielu historyków i histo-
ryków sztuki na podstawie informacji podanej przez Antoniego Magiera2, który do gości czwart-
kowych zaliczył Bacciarellego, Smuglewicza, Lesseura, Vogla, Merliniego i Kubickiego.
Dopiero badania Romana Kalety3 przyczyniły się do wyjaśnienia tej sprawy i oddzielania
obiadów czwartkowych od śród architektonicznych i malarskich, na których to właśnie król
spotykał się z artystami. Dowodem jest wiarygodne źródło z XVIII w. w postaci gazetek z roku
1782, pisanych przez profesora Collegium Nobilium Teodora Ostrowskiego. 3 stycznia tegoż
roku Ostrowski odnotował: [...] „Dnia wczorajszego z samymi architektami i Włochami ma-
larzami jadł [Król] obiad, gdzie z dam sama tylko Bacciarella znajdowała się. A potem abrysy
dwie godziny egzaminował. Obiady podobne włoskie nie pierwsze.” A w dniu 30 maja pisząc
o królewskich projektach przeprowadzenia kanału z Łazienek do Królikarni dodaje na końcu:
„Projekta te fabryczne kują się co tydzień na obiadach środowych architektonicznych i malar-
skich”4.
‘W. Tatarkiewicz, Rządy artystyczne Stanisława Augusta. Warszawa 1919.
2 A. Magier, Estetyka miasta stołecznego Warszawa. Warszawa 1963, s. 98.
J R. Kaleta, Obiady czwartkowe na dworze króla Stanisława Augusta (Próba monografii), [w:] Studia
Warszawskie, t. XVI: Warszawa XVIII wieku. Warszawa 1973, z. 2, s. 20—21.
4T. Ostrowski, Poufne wieści z oświeconej Warszawy. Gazetki pisane z roku 1782. Opracował i wstę-
pem opatrzył R. Kaleta, Wrocław 1972, s. 41—42 i 123—124. T. Ostrowski, pijar ksiądz, był wybitnym history-
kiem i prawnikiem w XVIII w.
135
ŚRODY ARCHITEKTONICZNE I MALARSKIE, CZYLI OBIADY
WŁOSKIE KRÓLA STANISŁAWA AUGUSTA
d dawna wiemy, iż Stanisław August konsultował bardzo szczegółowo wszystkie projekty
swoich artystów i był często ich inspiratorem i współtwórcą. Pierwszy sprawę tę szerzej, na
podstawie dokumentów, omówił W. Tatarkiewicz w roku 1919 w pracy pt. „Rządy artystyczne
Stanisława Augusta”1. Praca ta, jak i wiele następnych, traktujących o mecenacie artystycznym
Stanisława Augusta, nie wyjaśniła jednak, iż spotkania króla z artystami miały charakter podobny
do obiadów czwartkowych, to znaczy, że były to stałe narady w określonym dniu i czasie. Są-
dzono także do niedawna, że artyści plastycy i architekci brali udział właśnie w obiadach czwart-
kowych, przedstawiając tu swoje projekty. Pogląd taki przedstawiło wielu historyków i histo-
ryków sztuki na podstawie informacji podanej przez Antoniego Magiera2, który do gości czwart-
kowych zaliczył Bacciarellego, Smuglewicza, Lesseura, Vogla, Merliniego i Kubickiego.
Dopiero badania Romana Kalety3 przyczyniły się do wyjaśnienia tej sprawy i oddzielania
obiadów czwartkowych od śród architektonicznych i malarskich, na których to właśnie król
spotykał się z artystami. Dowodem jest wiarygodne źródło z XVIII w. w postaci gazetek z roku
1782, pisanych przez profesora Collegium Nobilium Teodora Ostrowskiego. 3 stycznia tegoż
roku Ostrowski odnotował: [...] „Dnia wczorajszego z samymi architektami i Włochami ma-
larzami jadł [Król] obiad, gdzie z dam sama tylko Bacciarella znajdowała się. A potem abrysy
dwie godziny egzaminował. Obiady podobne włoskie nie pierwsze.” A w dniu 30 maja pisząc
o królewskich projektach przeprowadzenia kanału z Łazienek do Królikarni dodaje na końcu:
„Projekta te fabryczne kują się co tydzień na obiadach środowych architektonicznych i malar-
skich”4.
‘W. Tatarkiewicz, Rządy artystyczne Stanisława Augusta. Warszawa 1919.
2 A. Magier, Estetyka miasta stołecznego Warszawa. Warszawa 1963, s. 98.
J R. Kaleta, Obiady czwartkowe na dworze króla Stanisława Augusta (Próba monografii), [w:] Studia
Warszawskie, t. XVI: Warszawa XVIII wieku. Warszawa 1973, z. 2, s. 20—21.
4T. Ostrowski, Poufne wieści z oświeconej Warszawy. Gazetki pisane z roku 1782. Opracował i wstę-
pem opatrzył R. Kaleta, Wrocław 1972, s. 41—42 i 123—124. T. Ostrowski, pijar ksiądz, był wybitnym history-
kiem i prawnikiem w XVIII w.
135