Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (27.1983)

Kinga Olgyay-Stawikowska

GENUEŃSKIE MEZZARI NA TLE EUROPEJSKIEJ PRODUKCJI

TKANIN DRUKOWANYCH

\Y7

VV zbiorach muzealnych i prywatnych sporadycznie spotkać można mezzari1 duże, dru-
kowane tkaniny (ok. 270 x 270 cm) z centralnym motywem kwitnącego drzewa2. Z obszaru
Polski znanych mi jest siedem eksponatów tego typu. Pięć przechowywanych jest od 1938 r.
w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie (il. 4, 8—11)3, jeden znajduje się w Muzeum
w Łańcucie (il. 6)4, jeden, zakupiony na aukcji dzieł sztuki w okresie międzywojennym, stanowi
prywatną własność mojej matki (il. 2). Tkaniny te tworzą grupę jednorodną zarówno pod wzglę-
dem tematu przedstawienia, stylu, jak i techniki wykonania. W wymienionych przykładach
karłowate drzewo o szeroko i niespokojnie rozrośniętej koronie zapełnia 2/3 górnej części pan-
neau. Wyrasta ono z konwencjonalnie potraktowanego pagórka, który obsypany jest różno-
barwnymi, nieproporcjonalnie dużymi kwiatami. Dodatkowo wkomponowane są postacie
ptaków i pasących się zwierząt. Oba dolne narożniki wypełniają scenki rodzajowe, budowle,
ruiny, statki albo daleka perspektywa akcentująca głębię. Górna część tkaniny, zajęta przez
pokryte kwiatami konary drzewa, potraktowana jest płasko, czysto ornamentalnie. Tej zwartej,
osiowej kompozycji znacznej dekoracyjności dodają jeszcze liczne drobne wypełnienia płaszczyz-
ny— wijące się gałązki kwiatowe, owady i ptaki. Tło, poza jednym przykładem (il. 11) pod-
farbowanym na ciepły, głęboki brąz jest jasne, w naturalnym kolorze bawełny lub lnu5. Bordiury

1 Inne określenia: Voiles de Genes, les toiles peintes. Mezzaro — termin wg O. S p i r i t o, Le mezzaro de
1’Arbre fleuri et les toiles peintes des Indes. Buli. du Centre International des Textiles Anciens, nr 21, janv. 1965;
O. S p i r i t o, Catalogue des voiles de Genes. Musee de 1’Impression sur Etoffes de Mulhouse, juin-sept. 1964.

2 Większe kolekcje posiadają: Musee de la ville de Genes i Museo Civico w Turynie (Wiochy) oraz Section
d’etoffes imprimees au Musee du Chateau de Colombier (Szwajcaria). Kolekcje prywatne: M M. Basevi Gam-
barana oraz M. I. Bossi w Genui.

3 Dar ks. biskupa A. Jełowickiego: nr inw. 126.638—126.642 M.N.W.

4 Kolekcja Potockich: nr inw. S. 290 M.Ł. W tym miejscu składam podziękowania Dyrekcji Muzeum w Łań-
cucie za przesłanie mi zdjęcia tkaniny oraz zezwolenie na jego publikację.

5 S p i r i t o, Catalogue, jw., s. 25, nr kat. 16 I B określa je jako „amarallo.”

151