DOI Heft:
Sztuka nowożytna i współczesna
DOI Artikel:Skalska-Miecik, Lija: Julia Stabrowska, zapomniana rzeźbiarka
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19630#0269
Lija Skalska-Miecik
JULIA STABROWSKA — ZAPOMNIANA RZEŹBIARKA
W
V V roku 1903 Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie zorganizowało kolejny
(jak się okazało potem ostatni) konkurs rzeźbiarski, w którym wzięli udział artyści różnych
pokoleń i orientacji twórczych. Drugą nagrodę otrzymała Julia Stabrowska, dystansując w ten
sposób Xawerego Dunikowskiego, Stanisława Jagmina i Edwarda Wittiga, wyróżnionych
listami pochwalnymi1. Wystawa konkursowa w Zachęcie była jednym z pierwszych wystąpień
w kraju, zamieszkałej dotąd na stałe w Petersburgu, młodej polskiej rzeźbiarki, której imię —
według słów jednego z krytyków warszawskich — „zapisało się odrazu wśród poważniejszych
twórców plastycznych sztuki naszej”2.
Sukces, który odniosła Stabrowska eksponując w Zachęcie monumentalną grupę Lelum-Po-
lelurn (ił. 2), zdawał się wróżyć obdarzonej nieprzeciętnym talentem artystce początki świetnej
kariery. Tragiczny splot wydarzeń zdecydował jednak inaczej. Z dorobku Julii Stabrowskiej
nie zostało prawie nic: los nie oszczędził jej największego dramatu, który spotkać może arty-
stę — zniszczenia wszystkiego, czego dokonała, nad czym pracowała przez najbardziej twórczy
okres swego życia. Należy w tej chwili do artystów zupełnie nieznanych, których twórczość,
dająca się zrekonstruować w bardzo fragmentaryczny sposób, zachęca mimo to do próby oca-
lenia jej od kompletnego zapomnienia.
Julia Stabrowska, z domu Janiszewska, urodziła się 12 (26) lutego 1869 roku w Kownie.
Była córką radcy nadwornego Onufrego Janiszewskiego i Aleksandry, ur. Bitny-Szlachto.
W wieku czterech lat straciła ojca i pozostawała pod opieką wuja, zamieszkałego w Petersburgu3.
1 Sprawozdanie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim za rok 1903, Katalog dzieł
sztuki pomieszczonych na wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim w roku 1903.
Warszawa 1904, s. 7; J. Wiercińska, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, Zarys działalności. Wrocław—
Warszawa—Kraków 1968, s. 177.
2 T. J. [Jaroszyński], Ze sztuki. Tygodnik Ilustrowany, 1903, II, s. 944.
3 IfeHTpajibHbiil rocynapcTBeHHbm HCTopnuecKnii apxnB b Jleimurpa/re (w skrócie CGIA) — Centralne
Państwowe Archiwum Historyczne w Leningradzie, sygnatura: fond 789, opis 11, jedinica chranienija 142,
karty 5, 14.
265
JULIA STABROWSKA — ZAPOMNIANA RZEŹBIARKA
W
V V roku 1903 Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie zorganizowało kolejny
(jak się okazało potem ostatni) konkurs rzeźbiarski, w którym wzięli udział artyści różnych
pokoleń i orientacji twórczych. Drugą nagrodę otrzymała Julia Stabrowska, dystansując w ten
sposób Xawerego Dunikowskiego, Stanisława Jagmina i Edwarda Wittiga, wyróżnionych
listami pochwalnymi1. Wystawa konkursowa w Zachęcie była jednym z pierwszych wystąpień
w kraju, zamieszkałej dotąd na stałe w Petersburgu, młodej polskiej rzeźbiarki, której imię —
według słów jednego z krytyków warszawskich — „zapisało się odrazu wśród poważniejszych
twórców plastycznych sztuki naszej”2.
Sukces, który odniosła Stabrowska eksponując w Zachęcie monumentalną grupę Lelum-Po-
lelurn (ił. 2), zdawał się wróżyć obdarzonej nieprzeciętnym talentem artystce początki świetnej
kariery. Tragiczny splot wydarzeń zdecydował jednak inaczej. Z dorobku Julii Stabrowskiej
nie zostało prawie nic: los nie oszczędził jej największego dramatu, który spotkać może arty-
stę — zniszczenia wszystkiego, czego dokonała, nad czym pracowała przez najbardziej twórczy
okres swego życia. Należy w tej chwili do artystów zupełnie nieznanych, których twórczość,
dająca się zrekonstruować w bardzo fragmentaryczny sposób, zachęca mimo to do próby oca-
lenia jej od kompletnego zapomnienia.
Julia Stabrowska, z domu Janiszewska, urodziła się 12 (26) lutego 1869 roku w Kownie.
Była córką radcy nadwornego Onufrego Janiszewskiego i Aleksandry, ur. Bitny-Szlachto.
W wieku czterech lat straciła ojca i pozostawała pod opieką wuja, zamieszkałego w Petersburgu3.
1 Sprawozdanie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim za rok 1903, Katalog dzieł
sztuki pomieszczonych na wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim w roku 1903.
Warszawa 1904, s. 7; J. Wiercińska, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, Zarys działalności. Wrocław—
Warszawa—Kraków 1968, s. 177.
2 T. J. [Jaroszyński], Ze sztuki. Tygodnik Ilustrowany, 1903, II, s. 944.
3 IfeHTpajibHbiil rocynapcTBeHHbm HCTopnuecKnii apxnB b Jleimurpa/re (w skrócie CGIA) — Centralne
Państwowe Archiwum Historyczne w Leningradzie, sygnatura: fond 789, opis 11, jedinica chranienija 142,
karty 5, 14.
265