Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (27.1983)

że po wyjeździe do Paryża w 1903 roku artysta bywał w Warszawie dość często — w 1905,
19072, w 1909 dwukrotnie — w początku i w końcu roku już po pierwszej podróży do Włoch,
w jesieni 1910, w 1912 i w lecie 1914 roku. Były nawet jakieś próby osiedlenia się z powrotem
na dłużej, jak by świadczyła, nie potwierdzona zresztą innymi źródłami, wzmianka prasowa
z 1907 roku o nauczaniu przez Brandla rysunku w warszawskim Muzeum Przemysłu i Sztuki
Stosowanej3. Rok 1909 jako data powstania fresku byłby więc możliwy, a nawet bardziej
prawdopodobny niż rok 1910 podany w kalendarium katalogu wystawy Brandla z 1977 roku.

W obu cytowanych notatkach z rubryk wiadomości bieżących stwierdza się, że w kościele
popijarskim w Warszawie w związku z ogólnym jego odnawianiem („Dotychczas pomalowano
sklepienie i ściany świątyni szwedzką farbą ziemną koloru jasnokremowego, u dołu zaś ściany
wokoło kościoła na dwa metry wysoko pokryto farbą olejną koloru orzechowego”4.) dzięki
inicjatywie ks. prałata Romana Lasockiego, młody malarz Konstanty Brandel, wykształcony
na „prymitywach włoskich”, wykonał na sklepieniu prezbiterium fresk, wyobrażający „postać
Jehowy” i że przewidziane jest wykonanie przez Brandla fresków w całym kościele. Do tego
zapewne już nie doszło, a w niewiele lat później, po 1920 roku, w związku z nową restauracją
kościoła fresk został zniszczony. Brandel sam po latach skwitował sprawę paru słowami: „Za-
malowali potem. Inny proboszcz, inne gusta”5.

Po tym jedynym malowidle ściennym Brandla został jednak ślad w postaci kilku szkiców.
W jednym z wczesnych szkicowników, niewielkiego formatu (17x11 cm), będącym w posia-
daniu Witolda Leitgebera, znajdują się trzy akwarelowe szkice malowidła pod latarnią kopuły,
w partii nad ołtarzem głównym, zwieńczonym trójkątnym szczytem. Przy jednym ze szkiców
notatka Brandla, sądząc z treści zamieszczona chyba nieco później: „Szkic do fresku /zrobio-
nego w/ kość. popijarskim /w 1909./ K.”. W związku z tym nie można mieć co do daty zupełnej
pewności, jednak napis mógłby potwierdzać poprzednie sugestie. Co ważniejsze, notatka ta
pozwoliła z tą samą sprawą związać kilka jeszcze, nie zidentyfikowanych dotąd, ale blisko tej
daty zamieszczonych w katalogu wystawy 1977 roku szkiców ze zbiorów Muzeum Narodowego
w Warszawie.

Zdjęcie wnętrza kościoła Jezuitów sprzed 1939 roku (il. 1), choć już pozbawione fresku,
pozwala stwierdzić, że chodzi tu o kościół popijarski, obecnie pierwotnych właścicieli, Jezuitów
przy ul. Świętojańskiej. Charakterystyczne elementy — kopuła z latarnią nad prezbiterium
i prosty ołtarz główny zwieńczony trójkątnym szczytem, jak też specyficzne cechy stylowe ca-
łości z przełomu renesansu i baroku, nie dałyby się związać z żądną inną budowlą sakralną

2 Porównaj biografię artysty w katalogu wystawy 1977 r. Brak tu tej daty, ale wskazuje na nią tak datowana
akwarela, oznaczona „W Warszawie”, w jednym ze szkicowników, będących własnością W. Leitgebera.

3 S.k., Sale rysunkowe przy Muzeum Przemysłu i Sztuki Stosowanej. Świat, R. 2, 1907, II, nr 38, s. 18—19.

4 Z miasta. — Roboty i fresk w kościele po-pijarskim. Nowa Gazeta, 1909 [?].

5 Leitgeber, jw., s. 18, 19.

290