DOI Heft:
Starożitność
DOI Artikel:Godlewski, Włodzimierz; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Egipskie stele nagrobne z okresu rzymskiego w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19632#0247
IV wieku, ale określenie daty powstania poszczególnych stel, przy uwzględnieniu z jednej strony
ich schematycznego reliefu a z drugiej strony dosyć słabego zachowania, jak również niskiej
klasy wykonawstwa, napotyka na duże trudności.
Stele z Kom Abu Billu są zróżnicowane w typach przedstawień. Stosunkowo najpełniejszy
repertuar typów ikonograficznych prezentuje zespół stel, publikowanych przez S. A. A. El-
Nassery i G. Wagnera, a pochodzących z ostatnich wykopalisk egipskich na terenie cmentarza
antycznego Terenuthis. Autorzy wyodrębniają następujące typy:
1. Stele bez dekoracji jedynie z inskrypcjami29. Najczęściej należą one do najstarszych datowanych
na okres ptolemejski, ale są też z okresu rzymskiego.
2. Stele z przedstawieniami orantów30. Są one stosunkowo najlepiej opracowane31. Obok orantów
stojących zdarzają się przedstawienia postaci siedzących z rękoma uniesionymi do góry.
3. Stele z przedstawieniami postaci stojących, nie orantów32.
4. Stele z przedstawieniami osób składających ofiary na ołtarzu33.
5. Stele z przedstawieniami osób leżących na łożach34. Ten typ ikonografii obiektów z Kom
Abu Billu jest najbardziej popularny. Występuje kilka wariantów przedstawień:
a. osoby pojedyncze, mężczyźni i kobiety,
b. małżeństwa,
c. rodziny; dzieci są przedstawione najczęściej w postaci orantów.
6. Stele z przedstawieniami zmarłych na łodzi35.
W nielicznych pojedynczych wypadkach na stelach z Terenuthis występują też inne typy
przedstawień np. zmarły w towarzystwie Ozyrysa i Neftydy36.
Stele warszawskie należą więc do najbardziej powszechnego typu. Leżąca postać zmarłego
na stelach grobowych jest całkowicie obca staroegipskim przedstawieniom, występuje natomiast
szeroko na terenach krajów, leżących w basenie Morza Śródziemnego. Najlepiej znane przedsta-
wienia tego typu pochodzą z Etrurii37 oraz z Palmyry38, ale nie są one obce również na terenie
29 BIFAO, 78, 1978, s. 236—239; P a r 1 a s с a, jw., s. 179—180; Ho o per, jw., s. 19.
30 BIFAO, 78, 1978, s. 239—244; Ho oper, jw., s. 8.
31 A. Hermann, Die Beter-Stelen von Terenuthis in Àgypten — Zur Vorgeschichte der christlichen
Oransdastellung. JAC, 6, 1963, s. 112—128; Hermann, jw.
32 BIFAO, 78, 1978, s. 244—245.
33 BIFAO, 78, 1978 s. 245—247; H o o p e r, jw., s. 18.
34 BIFAO, 78, 1978, s. 248—256; H о о p e r, jw., s. 9 i następne, katalog nr 77—178; P a г 1 a s с a, jw.,
s. 179—180.
35 Ho oper, jw., s. 26; Bonner, jw.
36 BIFAO, 78, 1978, s. 258, tabl. LXXXVI.
37 Hooper, jw., s. 19.
38 Jeden z najładniejszych przykładów został znaleziony przez polską ekspedycję w Palmyrze na terenie
Obozu Dioklecjana, patrz A. Sadurska, Palmyre VII. Le tombeau de famille de Alainê. Varsovie 1977,
szczególnie s. 36—48 oraz s. 76 i następne.
16*
243
ich schematycznego reliefu a z drugiej strony dosyć słabego zachowania, jak również niskiej
klasy wykonawstwa, napotyka na duże trudności.
Stele z Kom Abu Billu są zróżnicowane w typach przedstawień. Stosunkowo najpełniejszy
repertuar typów ikonograficznych prezentuje zespół stel, publikowanych przez S. A. A. El-
Nassery i G. Wagnera, a pochodzących z ostatnich wykopalisk egipskich na terenie cmentarza
antycznego Terenuthis. Autorzy wyodrębniają następujące typy:
1. Stele bez dekoracji jedynie z inskrypcjami29. Najczęściej należą one do najstarszych datowanych
na okres ptolemejski, ale są też z okresu rzymskiego.
2. Stele z przedstawieniami orantów30. Są one stosunkowo najlepiej opracowane31. Obok orantów
stojących zdarzają się przedstawienia postaci siedzących z rękoma uniesionymi do góry.
3. Stele z przedstawieniami postaci stojących, nie orantów32.
4. Stele z przedstawieniami osób składających ofiary na ołtarzu33.
5. Stele z przedstawieniami osób leżących na łożach34. Ten typ ikonografii obiektów z Kom
Abu Billu jest najbardziej popularny. Występuje kilka wariantów przedstawień:
a. osoby pojedyncze, mężczyźni i kobiety,
b. małżeństwa,
c. rodziny; dzieci są przedstawione najczęściej w postaci orantów.
6. Stele z przedstawieniami zmarłych na łodzi35.
W nielicznych pojedynczych wypadkach na stelach z Terenuthis występują też inne typy
przedstawień np. zmarły w towarzystwie Ozyrysa i Neftydy36.
Stele warszawskie należą więc do najbardziej powszechnego typu. Leżąca postać zmarłego
na stelach grobowych jest całkowicie obca staroegipskim przedstawieniom, występuje natomiast
szeroko na terenach krajów, leżących w basenie Morza Śródziemnego. Najlepiej znane przedsta-
wienia tego typu pochodzą z Etrurii37 oraz z Palmyry38, ale nie są one obce również na terenie
29 BIFAO, 78, 1978, s. 236—239; P a r 1 a s с a, jw., s. 179—180; Ho o per, jw., s. 19.
30 BIFAO, 78, 1978, s. 239—244; Ho oper, jw., s. 8.
31 A. Hermann, Die Beter-Stelen von Terenuthis in Àgypten — Zur Vorgeschichte der christlichen
Oransdastellung. JAC, 6, 1963, s. 112—128; Hermann, jw.
32 BIFAO, 78, 1978, s. 244—245.
33 BIFAO, 78, 1978 s. 245—247; H o o p e r, jw., s. 18.
34 BIFAO, 78, 1978, s. 248—256; H о о p e r, jw., s. 9 i następne, katalog nr 77—178; P a г 1 a s с a, jw.,
s. 179—180.
35 Ho oper, jw., s. 26; Bonner, jw.
36 BIFAO, 78, 1978, s. 258, tabl. LXXXVI.
37 Hooper, jw., s. 19.
38 Jeden z najładniejszych przykładów został znaleziony przez polską ekspedycję w Palmyrze na terenie
Obozu Dioklecjana, patrz A. Sadurska, Palmyre VII. Le tombeau de famille de Alainê. Varsovie 1977,
szczególnie s. 36—48 oraz s. 76 i następne.
16*
243