DOI issue:
Sztuka nowożytna
DOI article:Piwkowski, Włodzimierz: Manufaktura majoliki w Nieborowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19632#0374
nizacyjnych na polu kultury3. Książę posiadał żywe zainteresowania literackie, tworzył wiersze
i poematy oraz utwory prozatorskie i sceniczne4, był również autorem książki biograficznej,
poświęconej swojej znakomitej prababce Helenie z Przeździeckich Radziwiłłowej5.
Posiadał także uzdolnienia artystyczne, rysował zabawne sceny obyczajowe z życia codzien-
nego wiejskich rezydencji, przeplatane pomysłami urządzenia wnętrz oraz szkicami projekto-
wymi mebli i naczyń6. W Szpanowie założył przed 1878 rokiem manufakturę, która produkowała
projektowane przez niego meble, naczynia z trybowanej kolorowej blachy i przedmioty kowalstwa
artystycznego. Kilka efektownych wyrobów z manufaktury w Szpanowie zachowało się w zbio-
rach nieborowskich7. Michał Piotr Radziwiłł był także projektantem boazerii wykonanej z czar-
nego dębu w sieni pałacu w Nieborowie oraz ozdobnego stołu do tejże sieni8, wyprodukowanych
w stolarni nieborowskiej zwanej „Rzeźbiarnią", przez Józefa Demczyńskiego i Józefa Tryn-
kowskiego. Tenże Demczyński, wykonał w 1884 roku duże i rozbudowane treściowo malowidło
na sklepieniu i w łukach sieni pałacu nieborowskiego, przedstawiające legendarną historię zało-
życieli rodu Radziwiłłowskiego — Lizdejki, Wojszunda i Krywejty według pomysłu, a zapewne
i projektu, niestety nie zachowanego, autorstwa Michała Piotra Radziwiłła. Na początku lat
pięćdziesiątych XX w. malowidło to zostało uznane za amatorskie i zakryte warstwą tynku. Do-
konana w latach 1886—1889 przez Michała Piotra Radziwiłła przebudowa wnętrz zachodniej czę-
ści piętra pałacu w Nieborowie, mimo współpracy architekta Leandra Marconiego, nosi także
wyraźne cechy dyletantyzmu. Jak wynika z listów księcia do matki, to on był właściwym po-
mysłodawcą wykonywanych wówczas prac nad przebudową wystroju architektonicznego za-
chodnich sal reprezentacyjnej kondygnacji pałacu. Michał Piotr Radziwiłł, pochodzący z bocznej
gałęzi rodu, nie otrzymał wprawdzie głębszego wykształcenia, posiadał jednak rozległy zasób
wiadomości ogólnych i szerokie zainteresowania właściwe ludziom jego sfery, a posiadając
dociekliwy i wrażliwy umysł, samodzielnie stale te zainteresowania rozszerzał i pogłębiał, podej-
mując jednocześnie praktyczne działania, także w dziedzinie artystycznej. W tym też szerokim
3 Listy Michała P. Radziwiłła do matki Jadwigi z Sobańskich. AGAD, Archiwum Radziwiłłów z Nieborowa,
Korespondencja, s. I, t. 6: 52, 52a.
4 Akta Michała P. Radziwiłła. Archiwum w Nieborowie, Rkps Nb 65, 66, 68, 71 ; Utwory literackie publi-
kowane w: Biblioteka Warszawska, 1892, III, s. 559—571; 1894, I, s. 63—73; II, s. 554—564; III, s. 497—510;
1895,1, s. 322—325; III, s. 487—514; 1896,1, s. 220—252; III, s. 346—349; 1897, II, s. 158—159; 1899,1, s. 308—
311; III, s. 385—412.
5 X. M. R.[a d z i w i 11], Ostatnia Wojewodzina wileńska. Lwów 1892.
6 Sztambuchy Michała P. Radziwiłła. Archiwum w Nieborowie, Alb. 51, 52.
7 Stół wsparty na podstawie z gryfami, 1887, drewno dębowe rzeźbione, 77x77x77, NB 8 MNW; Fotele
z oparciami w kształcie koźlich głów, 1887, drewno dębowe rzeźbione, skóra, 133x58x50, NB 5 MNW, NB
201 MNW; Talerze, 1887, mosiężna blacha trybowana, 0 63, NB 2478 MNW, NB 2479 MNW.
8 Sztambuchy, jw., Alb. 52, k. 114—128; Stół w typie gdańskim, 1881—1885, drewno dębowe rzeźbione,
92,5x246x 123, NB 1 MNW.
370
i poematy oraz utwory prozatorskie i sceniczne4, był również autorem książki biograficznej,
poświęconej swojej znakomitej prababce Helenie z Przeździeckich Radziwiłłowej5.
Posiadał także uzdolnienia artystyczne, rysował zabawne sceny obyczajowe z życia codzien-
nego wiejskich rezydencji, przeplatane pomysłami urządzenia wnętrz oraz szkicami projekto-
wymi mebli i naczyń6. W Szpanowie założył przed 1878 rokiem manufakturę, która produkowała
projektowane przez niego meble, naczynia z trybowanej kolorowej blachy i przedmioty kowalstwa
artystycznego. Kilka efektownych wyrobów z manufaktury w Szpanowie zachowało się w zbio-
rach nieborowskich7. Michał Piotr Radziwiłł był także projektantem boazerii wykonanej z czar-
nego dębu w sieni pałacu w Nieborowie oraz ozdobnego stołu do tejże sieni8, wyprodukowanych
w stolarni nieborowskiej zwanej „Rzeźbiarnią", przez Józefa Demczyńskiego i Józefa Tryn-
kowskiego. Tenże Demczyński, wykonał w 1884 roku duże i rozbudowane treściowo malowidło
na sklepieniu i w łukach sieni pałacu nieborowskiego, przedstawiające legendarną historię zało-
życieli rodu Radziwiłłowskiego — Lizdejki, Wojszunda i Krywejty według pomysłu, a zapewne
i projektu, niestety nie zachowanego, autorstwa Michała Piotra Radziwiłła. Na początku lat
pięćdziesiątych XX w. malowidło to zostało uznane za amatorskie i zakryte warstwą tynku. Do-
konana w latach 1886—1889 przez Michała Piotra Radziwiłła przebudowa wnętrz zachodniej czę-
ści piętra pałacu w Nieborowie, mimo współpracy architekta Leandra Marconiego, nosi także
wyraźne cechy dyletantyzmu. Jak wynika z listów księcia do matki, to on był właściwym po-
mysłodawcą wykonywanych wówczas prac nad przebudową wystroju architektonicznego za-
chodnich sal reprezentacyjnej kondygnacji pałacu. Michał Piotr Radziwiłł, pochodzący z bocznej
gałęzi rodu, nie otrzymał wprawdzie głębszego wykształcenia, posiadał jednak rozległy zasób
wiadomości ogólnych i szerokie zainteresowania właściwe ludziom jego sfery, a posiadając
dociekliwy i wrażliwy umysł, samodzielnie stale te zainteresowania rozszerzał i pogłębiał, podej-
mując jednocześnie praktyczne działania, także w dziedzinie artystycznej. W tym też szerokim
3 Listy Michała P. Radziwiłła do matki Jadwigi z Sobańskich. AGAD, Archiwum Radziwiłłów z Nieborowa,
Korespondencja, s. I, t. 6: 52, 52a.
4 Akta Michała P. Radziwiłła. Archiwum w Nieborowie, Rkps Nb 65, 66, 68, 71 ; Utwory literackie publi-
kowane w: Biblioteka Warszawska, 1892, III, s. 559—571; 1894, I, s. 63—73; II, s. 554—564; III, s. 497—510;
1895,1, s. 322—325; III, s. 487—514; 1896,1, s. 220—252; III, s. 346—349; 1897, II, s. 158—159; 1899,1, s. 308—
311; III, s. 385—412.
5 X. M. R.[a d z i w i 11], Ostatnia Wojewodzina wileńska. Lwów 1892.
6 Sztambuchy Michała P. Radziwiłła. Archiwum w Nieborowie, Alb. 51, 52.
7 Stół wsparty na podstawie z gryfami, 1887, drewno dębowe rzeźbione, 77x77x77, NB 8 MNW; Fotele
z oparciami w kształcie koźlich głów, 1887, drewno dębowe rzeźbione, skóra, 133x58x50, NB 5 MNW, NB
201 MNW; Talerze, 1887, mosiężna blacha trybowana, 0 63, NB 2478 MNW, NB 2479 MNW.
8 Sztambuchy, jw., Alb. 52, k. 114—128; Stół w typie gdańskim, 1881—1885, drewno dębowe rzeźbione,
92,5x246x 123, NB 1 MNW.
370