Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (29.1985)

POMIESZCZENIA NR 15, 16, 17

Spośród tych trzech wnętrz pomieszczenie nr 16 nosi charakter westybulu i to wielofunkcyj-
nego, można było bowiem przezeń dostać się z dziedzińca do „kościoła" (przejście nie zazna-
czone na planie), do „refektarza" nr 15 (przejście nie zaznaczone na planie) oraz do kuchni nr 17
drzwiami 16S. Odrzwia prowadzące z dziedzińca noszą ślady osadzenia drzwi, podobnie odrzwia
pomiędzy westybulem a „kościołem" i „refektarzem". Jedynie otwór drzwiowy łączący westybul
z kuchnią nie był zamykany.

Najciekawszą jednakże cechą wnętrza westybulu, świadczącą o tym, że jedynie okresowo
był on użytkowany jako wejście do hospicjum, są urządzenia umożliwiające przekształcenie
tego pomieszczenia w rodzaj warsztatu, w którym zapewne wykonywano plecionki i maty.
Urządzenia te polegają na wmontowaniu w ściany (na wys. 0,4 m od podłogi) czterech uchwytów
parami naprzeciw siebie, do których to uchwytów można było przymocować sznury stanowiące
ramę plecionki. Uchwyty, zagłębione w ścianę, skonstruowane były z wmurowanych kości
zwierzęcych (il. 7). Wymiary pomieszczenia pozwalały na wykonanie maty o długości maksy-
malnej około 4,5 m, a szerokości 1,8 m (odstęp pomiędzy uchwytami). Należy jednak pod-
kreślić, że z chwilą kiedy rozpoczynano produkcję maty, automatycznie blokowano dojście
do kuchni, bowiem rozciągnięta od ściany do ściany osnowa musiała pozostawać na miejscu
aż do ukończenia pracy. Wydaje się więc, że funkcja przedsionka i funkcja warsztatu (wyklucza-
jące się nawzajem) poświadczają dodatkowo rolę całej południowej części monasteru jako
hospicjum, użytkowanego okresowo przy napływie pielgrzymów, zapewne w dni określonych
świąt.

Pomieszczenie nr 17 o przeznaczeniu niewątpliwie kuchennym, posiadające cztery paleniska
pod wschodnią ścianą, również wydaje się świadczyć, że było użytkowane okazjonalnie a nie
stale. Wypełnisko dolnej części pomieszczenia zawierało stosunkowo niewiele wkładek spa-
leniskowych, również stopień okopcenia ściany ponad piecem kuchennym był stosunkowo
nieznaczny. Interesującym również faktem jest brak śladów przekrycia pomieszczenia nr 17.
Ściany (bez wyprawy tynkowej) sięgają tej samej wysokości co ściany przedsionka i refektarza
(około 1,7 m—-1,8 m) ale nie wykazują w narożnikach żadnej krzywizny sklepieniowej, co wystę-
puje bardzo wyraźnie w pozostałych wnętrzach. Jest zatem rzeczą prawdopodobną, że kuchnia
pozostawała pomieszczeniem odkrytym. Wydaje się mniej prawdopodobne, aby miał tu zasto-
sowanie płaski strop z gałęzi i plecionki, ze względu na obecność otwartego ognia.

Pomieszczenie nr 15 zostało nazwane refektarzem. Stan zachowania ścian tej sali jest zbliżony
do ścian „kościoła" — narożniki zachowane do około 1,8 m, środek do około 1,5 m. Jedynym
wyraźnym elementem wystroju wnętrza są nisze w ścianach, przy czym nisza centralna 15E
wybija się pod względem rozmiarów i dekoracji. Zwykłe nisze o wymiarach analogicznych jak
w „kościele" są pozbawione motywów dekoracyjnych poza dnem malowanym różowo-czerwoną
barwą oraz wąską bordiurą dookoła niszy, identyczną jak obramienia okien i nisz „kościelnych".

28 Rocznik Muz. Nar. t. XXIX/85

433