DOI Heft:
Część druga
DOI Artikel:Morawińska, Agnieszka: Polski symbolizm
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19634#0500
dynawska, w której doszły do głosu silne nacjonalistyczne tendencje i one właśnie pomogły
zmienić negatywne poczucie opóźnienia i izolacji w pozytywny nordycki narodowy ruch roman-
tyczny lat 80-tych i 90-tych XIX wieku. Polskie malarstwo, zwłaszcza malarstwo pejzażowe
wykazuje bardzo bliskie podobieństwa z malarstwem skandynawskim. Wynika z tej samej
postawy poszukiwania głębszych znaczeń w związkach człowieka z jego miejscem na ziemi
i lokalną tradycją. Również formalnie malarstwo polskie bliskie jest skandynawskiemu. I jedno
i drugie ma realistyczno-naturalistyczną bazę, od której odchodzi w kierunku eksperymentów
z formą, przestrzenią i kolorem dokonywanych w celu subiektywizacji i uniwersalizacji zarazem
przekazu. Pokrewieństwa są tak bliskie, że można do naszych obrazów zastosować słowa Kirka
Vernedoe z katalogu wystawy Northern Light: „Wiele z tych obrazów [...] wykazuje na raz
zapóźnienie pod jednymi względami a wyprzedzenie pod innymi w stosunku do czasu, w którym
powstały [...] wydają się na raz realistyczne i symbolistyczne, opisowe i abstrakcyjne, objektywne
i ekspresyjne, spóźnione i awangardowe"29. Wystarczy porzucić tradycyjne spojrzenie z artystycz-
nego centrum ówczesnego świata — Paryża i wielokrotnie już podważany model historii sztuki
jako następstwa stylistycznych innowacji, porównywalny do wspinania się na kolejne stopnie
„izmów", żeby przekonać się o podobieństwie zarówno języka jak i wypowiadanych nim treści
europejskiej sztuki przełomu XIX i XX wieku.
ПОЛБСКИЙ СИМВОЛИЗМ
РЕЗЮМЕ
Настоящая статья это незначительным образом сокращенная версия эссе „Polish Symbolism",
являющегося вступлением к каталогу выставки „Symbolism in Polish Painting 1890—1914"., The
Detroit Institute of Arts, Detroit, Mich. 1984. Автор сделала в нем попытку охарактеризовать худо-
жественно-историческую традицию, на базе которой вырос польский символизм, традицию., отличную
от истоков западноевропейского и американского символизма. Искусство Польши рубежа XIX и XX
веков, пробуя противостоять сложившейся у нас концепции искусства, служащего прежде всего зло-
бодневным проблемам нации, продолжало, однако, три традиции, прочно укоренившиеся в нашей жи-
вописи: патриотического, символико-аллегорического искусства, насыщенной экспрессией и пафосом
исторической живописи и, наконец, пейзажной, где реализм скрещивался с эмоционализмом романтичес-
кого происхождения. Поэтому в польской символистской живописи мы так часто сталкиваемся с алле-
горическим способом мышления и с исторической конкретизацией событий и мест, поэтому эмоционализм
29 К. Varnedoe, Nationalism, Internationalism, and the Progress of Scandinavian Art. [w:] Northern
Light (Catalogue of the Exhibition). The Brooklyn Muséum, 1982, s. 19.
496
zmienić negatywne poczucie opóźnienia i izolacji w pozytywny nordycki narodowy ruch roman-
tyczny lat 80-tych i 90-tych XIX wieku. Polskie malarstwo, zwłaszcza malarstwo pejzażowe
wykazuje bardzo bliskie podobieństwa z malarstwem skandynawskim. Wynika z tej samej
postawy poszukiwania głębszych znaczeń w związkach człowieka z jego miejscem na ziemi
i lokalną tradycją. Również formalnie malarstwo polskie bliskie jest skandynawskiemu. I jedno
i drugie ma realistyczno-naturalistyczną bazę, od której odchodzi w kierunku eksperymentów
z formą, przestrzenią i kolorem dokonywanych w celu subiektywizacji i uniwersalizacji zarazem
przekazu. Pokrewieństwa są tak bliskie, że można do naszych obrazów zastosować słowa Kirka
Vernedoe z katalogu wystawy Northern Light: „Wiele z tych obrazów [...] wykazuje na raz
zapóźnienie pod jednymi względami a wyprzedzenie pod innymi w stosunku do czasu, w którym
powstały [...] wydają się na raz realistyczne i symbolistyczne, opisowe i abstrakcyjne, objektywne
i ekspresyjne, spóźnione i awangardowe"29. Wystarczy porzucić tradycyjne spojrzenie z artystycz-
nego centrum ówczesnego świata — Paryża i wielokrotnie już podważany model historii sztuki
jako następstwa stylistycznych innowacji, porównywalny do wspinania się na kolejne stopnie
„izmów", żeby przekonać się o podobieństwie zarówno języka jak i wypowiadanych nim treści
europejskiej sztuki przełomu XIX i XX wieku.
ПОЛБСКИЙ СИМВОЛИЗМ
РЕЗЮМЕ
Настоящая статья это незначительным образом сокращенная версия эссе „Polish Symbolism",
являющегося вступлением к каталогу выставки „Symbolism in Polish Painting 1890—1914"., The
Detroit Institute of Arts, Detroit, Mich. 1984. Автор сделала в нем попытку охарактеризовать худо-
жественно-историческую традицию, на базе которой вырос польский символизм, традицию., отличную
от истоков западноевропейского и американского символизма. Искусство Польши рубежа XIX и XX
веков, пробуя противостоять сложившейся у нас концепции искусства, служащего прежде всего зло-
бодневным проблемам нации, продолжало, однако, три традиции, прочно укоренившиеся в нашей жи-
вописи: патриотического, символико-аллегорического искусства, насыщенной экспрессией и пафосом
исторической живописи и, наконец, пейзажной, где реализм скрещивался с эмоционализмом романтичес-
кого происхождения. Поэтому в польской символистской живописи мы так часто сталкиваемся с алле-
горическим способом мышления и с исторической конкретизацией событий и мест, поэтому эмоционализм
29 К. Varnedoe, Nationalism, Internationalism, and the Progress of Scandinavian Art. [w:] Northern
Light (Catalogue of the Exhibition). The Brooklyn Muséum, 1982, s. 19.
496