Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (31.1987)

18. Głowa, 21 X 1930, ołówek i kredka niebieska
na papierze, wł. Jadwiga Węgrzecka

wencji, z którą krzyżują się, jakby niezależnie, pewne również ustalone wątki ikonograficzne,
a także zupełnie oderwane pomysły, nowe, niespodziewane treści.

Witkacy nigdy nie ujmuje siebie „wylizaną" konwencją typu „A", nawet wtedy, gdy ma to
być portret ,,eu beau dla Mamy". Niekiedy powstrzymuje się od określenia typu, jakby sam
niezdecydowany co do charakteru ujęcia, jakie miał zastosować. Przeważa typ „B" czysty albo
w kombinacji z „E" i „s", sam typ „E" lub w kombinacji z „d"5 a więc typy portretów w zasadzie
podobnych z mniejszym lub większym odchyleniem ku silniejszej charakterystyce i psychologicz-
nej interpretacji. Oznaczeniom tym najczęściej towarzyszą „rutynowe" adnotacje o paleniu
i piciu lub ich poniechaniu. Czasem portrety zaopatrzone są w dokumentację zażycia niewinnych
leków, czasem towarzyszą im niewielkie dawki kokainy i eukodalu. Szersze pole dla działania
kokainy i alkoholu otwierało się w obszarze zarezerwowanym dla prywatnych niejako ekspery-
mentów— w typie „C". Trzy szczególnie autoportrety, wszystkie znane zresztą dziś tylko
ze zdjęć — datowany 9 marca 1926 roku oraz dwa z nocnych seansów 15/16 lipca i 19/20 paź-
dziernika 1930 roku — oznaczone powtarzanymi dawkami kokainy z dodatkiem lekarstw,
a w jednym wypadku także... „siły woli", wykazują typowe cechy kokainowych portretów.
Wszędzie występuje energiczna, kanciasta, czasem bardzo zawikłana w rozmaity sposób kreska;
rysunek czasem jest intensywnie barwny, czasem przygaszony ale zawsze ogromnie ekspresyjny,
szukający wyrazu nawet za cenę zamącenia rysów naturalnych modela.

Inne autoportrety oznaczone „T.C" sugerowały intencję artysty bez użycia środków narko-

520