DOI Artikel:
Urbanowicz-Bujańska, Jadwiga: Ołtarz ze sceną Ecce Homo z fary krośnieńskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0081
JADWIGA lTR BANOWICZ - BUJAŃSKA
OŁTARZ ZE SCENĄ ECCE HOMO Z FARY
KROŚNIEŃSKIEJ
W zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie znajduje się rzeźbiony
i złocony przy użyciu złota płatkowego ołtarz ze sceną Ecce Homo, który
wykazuje silne związki z ideologią swego czasu.
Powstanie ołtarza przypada na burzliwy okres panowania Zygmunta III
W azy, toczącego wojny ze Szwecją, Moskwą i Turcją, okres ekspansji na
Wschód, której wynikiem było powstanie wielkich latyfundiów magnackich
na terenie Wołynia, Podola i Ukrainy. O stosunkach wewnętrznych i anta-
gonizmach między szlachtą a królem może świadczyć wymownie rokosz
Zebrzydowskiego. Do pogłębienia tych antagonizmów przyczyniało się sta-
nowisko króla, wroga innowierców a żarliwego katolika, popierającego je-
zuitów i ulegającego ich wpływom. Stosunki społeczne tego okresu charakte-
ryzowało ustabilizowanie systemu pańszczyźniano-folwarcznego, które przy-
niosło ze sobą niemal nieograniczoną władzę pana, właściciela dóbr i przy-
twierdziło chłopa do ziemi. Ustawy wydane przez poprzedników Zygmunta III,
zatwierdzające przywileje wywalczone przez szlachtę ze szkodą dla miesz-
czan, przyspieszały upadek mieszczaństwa i odsunięcie tej klasy od udziału
w życiu społecznym i politycznym.
Obok szlachty duże znaczenie miał Kościół, który skupiał ogromne
dobra ziemskie i korzystał ze specjalnych przywilejów. Reformacja w Polsce
nie zapuściła głębokich korzeni, a utwierdzony przez Sobór Trydencki ruch
przedwreformacyjny i utworzenie zakonu jezuitów, mających na celu głównie
walkę z innowiercami i wychowanie młodzieży, nastąpiły w chwili najbardziej
odpowiedniej dla katolicyzmu; w walce z postępowym nurtem reformacji
zwyciężyła ideologia idealistyczna, stawiająca na pierwszym, najważniejszym
miejscu życie duchowe i kształtująca pod tym kątem widzenia życie doczesne,
ziemskie. Na łono Kościoła zaczęli wracać oclstępcy, powstawały pobożne
bractwa 1), wytworzyła się atmosfera nasycona żarliwością religijną, zresztą
b K. S. Rosenbaiger, Dzieje kościoła oo. franciszkanów w Krakowie w wiekach średnich, Bibl.
Krak., nr 79, Kraków 1933, s. 139, przyp. 2.
76
OŁTARZ ZE SCENĄ ECCE HOMO Z FARY
KROŚNIEŃSKIEJ
W zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie znajduje się rzeźbiony
i złocony przy użyciu złota płatkowego ołtarz ze sceną Ecce Homo, który
wykazuje silne związki z ideologią swego czasu.
Powstanie ołtarza przypada na burzliwy okres panowania Zygmunta III
W azy, toczącego wojny ze Szwecją, Moskwą i Turcją, okres ekspansji na
Wschód, której wynikiem było powstanie wielkich latyfundiów magnackich
na terenie Wołynia, Podola i Ukrainy. O stosunkach wewnętrznych i anta-
gonizmach między szlachtą a królem może świadczyć wymownie rokosz
Zebrzydowskiego. Do pogłębienia tych antagonizmów przyczyniało się sta-
nowisko króla, wroga innowierców a żarliwego katolika, popierającego je-
zuitów i ulegającego ich wpływom. Stosunki społeczne tego okresu charakte-
ryzowało ustabilizowanie systemu pańszczyźniano-folwarcznego, które przy-
niosło ze sobą niemal nieograniczoną władzę pana, właściciela dóbr i przy-
twierdziło chłopa do ziemi. Ustawy wydane przez poprzedników Zygmunta III,
zatwierdzające przywileje wywalczone przez szlachtę ze szkodą dla miesz-
czan, przyspieszały upadek mieszczaństwa i odsunięcie tej klasy od udziału
w życiu społecznym i politycznym.
Obok szlachty duże znaczenie miał Kościół, który skupiał ogromne
dobra ziemskie i korzystał ze specjalnych przywilejów. Reformacja w Polsce
nie zapuściła głębokich korzeni, a utwierdzony przez Sobór Trydencki ruch
przedwreformacyjny i utworzenie zakonu jezuitów, mających na celu głównie
walkę z innowiercami i wychowanie młodzieży, nastąpiły w chwili najbardziej
odpowiedniej dla katolicyzmu; w walce z postępowym nurtem reformacji
zwyciężyła ideologia idealistyczna, stawiająca na pierwszym, najważniejszym
miejscu życie duchowe i kształtująca pod tym kątem widzenia życie doczesne,
ziemskie. Na łono Kościoła zaczęli wracać oclstępcy, powstawały pobożne
bractwa 1), wytworzyła się atmosfera nasycona żarliwością religijną, zresztą
b K. S. Rosenbaiger, Dzieje kościoła oo. franciszkanów w Krakowie w wiekach średnich, Bibl.
Krak., nr 79, Kraków 1933, s. 139, przyp. 2.
76