Muzeum Narodowe <Breslau> [Editor]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Editor]: Roczniki Sztuki Śląskiej (3.1965)

8

STANISŁAW BIENIEK

rzucony płaszcz spięty na piersiach broszą że budowę grobowca rozpoczęto w drugiej po-

i przytrzymywany ręką na wysokości pasa. łowię XIII wieku, a opat Wilhelm III ją tyl-

Drugą ręką, tak samo zgiętą, opartą o gór- ko dokończył 10. Tenże badacz podaje wiado-

ny brzeg dużej trójkątnej tarczy, trzymał rę- mość jakoby Luchs był zdania, że grobowiec

kojeść długiego, wspartego o ziemię miecza. Piotra powstał w drugiej połowie XII wieku

Z lewej strony Piotra stała jego małżonka Ma- bądź z początkiem XIII n. Kategorycznie za

ria z nakrytą głową, w długiej sukni ze spinką dwunasto wieczną proweniencją omawianego

na piersiach. Z jej ramion spływało luźno za- grobowca opowiedział się pionier badań nad

rzucone okrycie. Na lewym przedramieniu, po- polską sztuką romańską Wł. Łuszczki e-

magając sobie prawą ręką, trzymała model w i c z12. Opinia jego poszła szybko w zapo-

dwuwieżowego kościoła. mnienie. W roku 1926 ogłosił wyniki swych

Obydwie postacie, jak przedstawiają podo- badań Ch. G ii n d e 1. Analizując zachowane

bizny grobowca, umieszczone były na tle wi- podobizny grobowca, a w zasadzie tylko wy-

dniejącej budowli o barokowym charakterze, gląd jego wierzchniej płyty, doszedł do wnio-

Jest to obca naszemu pomnikowi naleciałość sku, że grobowiec Piotra Włostowica i jego żo-

stylowa pochodząca od szesnastowiecznego ko- ny Marii powstał za czasów opata Wilhelma I

pisty w stylu jego epoki, podobnie jak i czapka (1270—1290) i jest wiernym naśladownictwem

Marii oraz grzywy lwów i inne pomniejsze rzeźby Ekkeharda i Uty z katedry w saskim

elementy grobowca, dodane znowu przez Naumburgu13. Koncepcja ta całkowicie bądź

osiemnastowiecznych kopistów6. Powyżej opi- z drobnymi poprawkami została przyjęta przez

saną płytę okalał łaciński napis: niemieckich i większość polskich znawców

HIC SITUS EST PETRUS, MARIA CONIUGE sztuki średniowiecznej, panując obecnie w li-

FRETUS teraturze. Wymienić tu można takie nazwiska

,. „, ' jak E. Wiese, L. Burgemeister,

MARMORE SPLENDENTE, PATRE WILHELLMO j. Frankenstein, D. F r e y^ T. Dobro-

peragente. w 0 i s k ^ M- Morelowski1* i inni. Nato-

Początkowo w Wilhelmie widziano ojca miast M- Gębarowicz pozostał przy zda-

Piotra Włostowica, który miał wystawić syno- mu> ze dane SQ ZM Ulkle> aoV sprawę tę moz-

wi grobowiec7. Dopiero zasłużony badacz dzie- na hVl° rozstrzygnąć w tym właśnie duchu.

jów Wrocławia S. Klose wskazał, że Wil- Według niego grobowiec ten pochodzi z pierw-

helm to opat klasztoru św. Wincentego na Oł- szej połowy XIV wieku 15.

binie, inicjator budowy pomnika. Ale opatów Rozbieżności w datowaniu są więc bardzo

ołbińskich o tym imieniu było kilku. S. Kio- po ważne, bo wahają się między XII a XIV w.

se przypisał wzniesienie grobowca Wilhelmowi Któz ma rację? Być może po części jedni

piastującemu godność opata w latach 1350— 1 drudzy. Oto bowiem skromny komunikat

—1364, który, jak potem wykazał F. G 6 r- z posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności

lich, był nie drugim, lecz trzecim z kolei opa- £łosi> iż w uzupełnieniu rozprawy Chr. Giin-

tem wrocławskiego klasztoru o tym imieniu 8. dęła, który opierając się na rysunkach z XVIII

Pogląd głoszący, że grobowiec Piotra Włosto- w- dowodzi, że grobowiec Piotra Włostowica

wica i jego żony Marii powstał u progu dru- pochodzi cały z XIII wieku — Dr Furmańkie-

giej połowy XIV wieku z inicjatywy Wilhel- uńczówna wykazała na podstawie tego samego

ma III, został początkowo powszechnie przyję- rysunku, że tumba wspomnianego grobowca

ty. Obok Klosego i Górlicha opowie- iest dziełem XII w., i pierwotnie była nakryta

dzieli się za nim tacy znawcy sztuki śląskiej, gładką płytą. Płytę z postaciami zmarłych

, ?; J^0*1.8' H- Lutsch, C. Buch- wMosbach a., Piotr syn Włodzimierza, Ostrów

w a 1 d . Natomiast A. M o s b a c h był zdania, 1865, s. 137.

n *' !Si?er?' S\2;2' Knotel p., Zum Grabdenkmal n Odlewy %ipsowe rzeźb ze Strzelna w Muzeum

Peter Wlasts ,.Altschlesien", II 1929, s. 125; F r a n- Narodowym w Krakowie, „Wiadomości Numizma-

S5£ e7 D!ia*Glnoscu budowlana rodu Łabę- tyczne-Archeologiczne", t. III, 1896, nr 1, s. 12. Koś-

tewwna Śląsku i Kujawach w XII wieku, „Biuletyn cioły i rzeźby duninowskie w Strzelnie na Kujawach,

SfoKftSS/o ^ 4' S" 356; M°" "Pami^tnik Akad" Umie^' W^dz- Filol°g- 1 Hist
mes

ń««w,ib.r ' „« ~- ■ -Filozof.", t. III, 1876, s. 110 oraz 95 przyp. 1.

irl/t ^8- u° T- °JCem Pl0tra był k0" 13 Giindel o.c, s. 17-26, tabl. I-IV.

Włost, stąd Kadłubek nazywa Piotra Ylosti- hwip-jp p hic Plastik

dTuiWnm™ X Mn, u , a y7 n0lra Vlostl" "Wiese E., Die Plastik w: „Die Kunst in

M ?rTedbp!P S rf™"' II s 351) Zob. Schlesien", Breslau 1927, s. 154. K n 61 e 1, o.c, s.

nich fodh % w4L !? £ ? »W Wiekach sred~ 123-126. Burgemeister L., G r u n d m a n n G.,

1925,' s 4 Heraldycznego", t. VII), Kraków Die Kunstdenkmdler der Stadt Breslau, T. III, Bres-

b Tf ino o c Ta t7„ d 7 ^ , . lau I934, s. 194. Frankenstein, o.c, s. 356—357.

GeschirhU. Breslau„ Dokumentierte Frey D Die Kunst im Mittelalter w: „Geschichte

1781 Bd I ? ll r5?^Młl0 m Briefen> Breslau Schlesiens", Breslau 1938, Bd I, s. 451; Dobrowol-

• Luchs" TT T?h*r■ if«'i «C''rS'fc59V78' !f8 n- ski T- Sztuka na Sl(łsku> Katowice-Wrocław 1949,

mdler von Bresfau Breslau 185? T« \ s. 44. Tenże w dziele Historia sztuki polskiej w za-

s 254- Riirliwau r> o * •?'eiLŁ""'> -oresiau l88b, 1 o w s k 1, Studia.... s. 5—6.

Biesiad "s£KteS Vorze5 im * V™enzkloster bei 15 Gębarowicz M., Architektura i rzeźba na

n.F. Bd l s 68 d Und Schnft" Sl(*sku w: .-Historia Śląska", t. III, Kraków 1936,

' " ' s. 78, 80.