DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Karłowska-Kamzowa, Alicja: Gotyckie malarstwo ścienne na Śląsku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13792#0090
84
ALICJA KARŁOWSKA-KAMZOWA
go cyklu, szczególnie przestrzenność sceny środkowej,
wskazuje, że zapewne został wykonany na przełomie
wieku XV i XVI.
Bibliografia: Burgemeister (2), s. 1. —
Burgemeister, Die Kunstdenkmaler der Stadt
Breslau, Breslau 1930, s. 111. — Dobrowolski
(7), s. 156—158. Dobrowolski (8), s. 158. — H a-
delt (14), 140. — Karłowska (16a), s. 99. —
Knotel (18), s. 92—93. — Landsberger F., Ein
Kapitel schlesischer Malerei, w: „Die Kunst in Schle-
sien", Berlin 1927, s. 213. — S c h u 11 z, o.a, s. 131.
Historia Śląska, t. I, cz. 2, Wrocław 1961, s. 473.
Nr 30. Kościół poaugustiański p.w. NPMarii
Zakrystia przylegająca od strony południowej do
prezbiterium wzniesiona została wraz z całym koś-
ciołem w połowie XIV wieku l. W drugim (od strony
wschodniej) przęśle na ścianie północnej zachowane
ślady malowidła ściennego. Duży ograniczony malo-
waną ramą obraz zajmował prawie całą szerokość
przęsła. Tło kompozycji czerwone, o odcieniu cyno-
browym, z oddzielonym jasnym pasem ziemi. W częś-
ci centralnej widoczne nadnaturalnej wielkości przed-
stawienie Chrystusa — Vir Dolorum, stojącego na
płycie nagrobnej na tle drzewa krzyża. Zachowane je-
dynie zarys klatki piersiowej ze skrzyżowanymi rę-
koma, biodra i wąskie perizonium, równolegle po-
ziomo fałdowane, z węzłem i luźną kaskadą po lewej
stronie, oraz partia nóg. U stóp Chrystusa na płycie
stoi kielich, widoczny także fragment pateny z chle-
bem (?) i prześcieradło. Ponad płytą, niejako w tle
kompozycji, szereg przedstawień skrótowych Pasji:
po lewej popiersie mężczyzny w mitrze biskupiej (na-
krycie głowy kapłana — zapewne Annasza) i trzy
kości do gry, w górnej partii także ujęci w popier-
siach — Judasz i Chrystus. Kompozycję zamykają
z lewej strony — drabina, włócznia, tyczka z gąbką oraz
nieco dalej młotek, gwoździe i dłoń. Po prawej stro-
nie w dolnej partii popiersie niewiasty ze złożonymi
rękoma, poniżej mężczyzna w koronie (Piłat lub
Herod?) oraz rózgi, bicze, pałki do koronowania cier-
niem i kolumna na skraju przedstawienia. Zachowane
barwy: ochra, ugier, nieco zieleni, widoczne nikłe
ślady modelowania malarskiego.
Około połowy wieku przedstawienie Chrystusa
Boleściwego staje się bardzo popularne na Śląsku
we wszystkich dziedzinach sztuk plastycznych. Mię-
dzy innymi Vir Dolorum stojący na płycie występuje
na obrazie z Brzegu (Muz. Nar. Poznań) z roku 1443.
Układ perizonium wskazuje na połowę stulecia jako
czas przypuszczalnego powstania malowidła, które
mogło zostać wykonane wraz z polichromią całego
kościoła w 1465 roku 2. Stan zachowania zabytku bar-
dzo fragmentaryczny, duże ubytki w partii centralnej,
widoczne jedynie podmalówki, tylko w nielicznych
partiach zachowana właściwa wierzchnia warstwa
malowidła.
Nr 31. Kościół dominikański p.w.
św. Wojciecha
W kaplicy południowej zachowane są fragmenty
malowideł. Na czterech wysklepkach sklepienia krzy-
1 Burgemeister, Die Kunstdenkmaler... s. 220
2 Knotel (18), s. 89.
żowo-żebrowego widoczne przedstawienia aniołów
z banderolami. Tło niebieskie, szaty aniołów białe.
Na ścianie północnej fragment sceny Wniebowzię-
cia — Madonna i Chrystus w półfigurze, w otoczeniu
aniołów. Nieco wyżej głowa młodego mężczyzny w
nimbie i zarysy postaci klęczących — treść przedsta-
wienia nieczytelna. Stan zachowania malowideł bar-
dzo zły, ogólne zanikanie barw przy wyraźnie wi-
docznych przemalowaniach nowszych, dokonanych
w 1920 roku przez Baeckera.
Malowidła datowane na 1476 rok3. Zdjęcie pu-
blikowane 4 przed wojną pozwala zapoznać się z in-
nymi scenami polichromii, które obecnie uległy
zniszczeniu.
Bibliografia: Burgemeister, Die Kunst-
denkmaler der Stadt Breslau, Breslau 1930, s. 237,
publikuje dokładną datę dotyczącą powstania zabyt-
ku, nie podając jej źródła. Tamże wiadomości doty-
czące historii kościoła. — Gotz H., Hadelt A.,
Breslauer Kirchen, Breslau 1926. — Frey (11), s.
467. — Kunst- u. Denkmalpflege in Schlesien, Breslau
1939, s. 214.
Nr 31a. Kamienica przy Rynku nr 8
(tabl. XLIX, 2)
Budynek czterokondygnacjowy, pięcioosiowy, fa-
sada ozdobiona wysokim szczytem z lukarnami. Na
wysokości drugiej kondygnacji, pierwszej i drugiej (od
prawej) osi fasady odsłonięto dwie płyciny zwieńczo-
ne łukami ostrymi. Są one przesunięte nieco w lewo
w stosunku do dzisiejszych otworów okiennych, któ-
re znajdują się poniżej ich zamknięcia. W partii gór-
nej drugiej arkady zachowany jest fragment malar-
skiej dekoracji pierwotnej fasady gotyckiej. Widocz-
na sylwetka konnego rycerza jadącego w prawo, lewą
ręką trzyma cugle, w prawej zapewne kopię. Zacho-
wane zarysy reliefu wykonanego pierwotnie w tynku
1 polichromowanego. Obecnie widoczny wyżłobiony
w surowym tynku rysunek sylwetki postaci oraz kil-
ka szczegółów: zarys ręki i nogi konia, fragment
właściwego refiefu w górnych partiach kap barw-
nych hełmu, uszy konia. Głębokość reliefu wynosi ok.
2 cm. Tło przedstawienia malowane — niebieskie,
obramowane sześciocentymetrowym pasem zieleni,
którą polichromowano także podłucze wnęki. W partii
reliefowej fragmenty barwy czerwonej i szarej, mniej
intensywne, zdają się być przemalowane lub wy-
blakłe.
W drugiej płycinie widoczne były także frag-
menty dekoracji. Tematu przedstawienia odczytać nie
można, widoczne jedynie lepiej zachowane intensywne
fragmenty zieleni i błękitu, czernią malowany kontur
oraz niewielki odcinek „negatywu" reliefowego.
Ujawnione partie dekoracji zewnętrznej fasady okreś-
lam jako polichromię, ponieważ tzw. relief został wy-
konany w stosunkowo cienkiej warstwie zaprawy mu-
rarskiej (poprzedzony rysunkiem wykonanym w tyn-
ku) — dopiero polichromia stworzyła jego właściwe
oblicze dekoracyjne.
Gotycki fragment ściany frontowej kamienicy
przy Rynku nr 8 został odsłonięty podczas prac res-
tauratorskich prowadzonych przez konserwatora mias-
3 Burgemeister, j.w.
4 Gotz, Hadelt, j.w.
ALICJA KARŁOWSKA-KAMZOWA
go cyklu, szczególnie przestrzenność sceny środkowej,
wskazuje, że zapewne został wykonany na przełomie
wieku XV i XVI.
Bibliografia: Burgemeister (2), s. 1. —
Burgemeister, Die Kunstdenkmaler der Stadt
Breslau, Breslau 1930, s. 111. — Dobrowolski
(7), s. 156—158. Dobrowolski (8), s. 158. — H a-
delt (14), 140. — Karłowska (16a), s. 99. —
Knotel (18), s. 92—93. — Landsberger F., Ein
Kapitel schlesischer Malerei, w: „Die Kunst in Schle-
sien", Berlin 1927, s. 213. — S c h u 11 z, o.a, s. 131.
Historia Śląska, t. I, cz. 2, Wrocław 1961, s. 473.
Nr 30. Kościół poaugustiański p.w. NPMarii
Zakrystia przylegająca od strony południowej do
prezbiterium wzniesiona została wraz z całym koś-
ciołem w połowie XIV wieku l. W drugim (od strony
wschodniej) przęśle na ścianie północnej zachowane
ślady malowidła ściennego. Duży ograniczony malo-
waną ramą obraz zajmował prawie całą szerokość
przęsła. Tło kompozycji czerwone, o odcieniu cyno-
browym, z oddzielonym jasnym pasem ziemi. W częś-
ci centralnej widoczne nadnaturalnej wielkości przed-
stawienie Chrystusa — Vir Dolorum, stojącego na
płycie nagrobnej na tle drzewa krzyża. Zachowane je-
dynie zarys klatki piersiowej ze skrzyżowanymi rę-
koma, biodra i wąskie perizonium, równolegle po-
ziomo fałdowane, z węzłem i luźną kaskadą po lewej
stronie, oraz partia nóg. U stóp Chrystusa na płycie
stoi kielich, widoczny także fragment pateny z chle-
bem (?) i prześcieradło. Ponad płytą, niejako w tle
kompozycji, szereg przedstawień skrótowych Pasji:
po lewej popiersie mężczyzny w mitrze biskupiej (na-
krycie głowy kapłana — zapewne Annasza) i trzy
kości do gry, w górnej partii także ujęci w popier-
siach — Judasz i Chrystus. Kompozycję zamykają
z lewej strony — drabina, włócznia, tyczka z gąbką oraz
nieco dalej młotek, gwoździe i dłoń. Po prawej stro-
nie w dolnej partii popiersie niewiasty ze złożonymi
rękoma, poniżej mężczyzna w koronie (Piłat lub
Herod?) oraz rózgi, bicze, pałki do koronowania cier-
niem i kolumna na skraju przedstawienia. Zachowane
barwy: ochra, ugier, nieco zieleni, widoczne nikłe
ślady modelowania malarskiego.
Około połowy wieku przedstawienie Chrystusa
Boleściwego staje się bardzo popularne na Śląsku
we wszystkich dziedzinach sztuk plastycznych. Mię-
dzy innymi Vir Dolorum stojący na płycie występuje
na obrazie z Brzegu (Muz. Nar. Poznań) z roku 1443.
Układ perizonium wskazuje na połowę stulecia jako
czas przypuszczalnego powstania malowidła, które
mogło zostać wykonane wraz z polichromią całego
kościoła w 1465 roku 2. Stan zachowania zabytku bar-
dzo fragmentaryczny, duże ubytki w partii centralnej,
widoczne jedynie podmalówki, tylko w nielicznych
partiach zachowana właściwa wierzchnia warstwa
malowidła.
Nr 31. Kościół dominikański p.w.
św. Wojciecha
W kaplicy południowej zachowane są fragmenty
malowideł. Na czterech wysklepkach sklepienia krzy-
1 Burgemeister, Die Kunstdenkmaler... s. 220
2 Knotel (18), s. 89.
żowo-żebrowego widoczne przedstawienia aniołów
z banderolami. Tło niebieskie, szaty aniołów białe.
Na ścianie północnej fragment sceny Wniebowzię-
cia — Madonna i Chrystus w półfigurze, w otoczeniu
aniołów. Nieco wyżej głowa młodego mężczyzny w
nimbie i zarysy postaci klęczących — treść przedsta-
wienia nieczytelna. Stan zachowania malowideł bar-
dzo zły, ogólne zanikanie barw przy wyraźnie wi-
docznych przemalowaniach nowszych, dokonanych
w 1920 roku przez Baeckera.
Malowidła datowane na 1476 rok3. Zdjęcie pu-
blikowane 4 przed wojną pozwala zapoznać się z in-
nymi scenami polichromii, które obecnie uległy
zniszczeniu.
Bibliografia: Burgemeister, Die Kunst-
denkmaler der Stadt Breslau, Breslau 1930, s. 237,
publikuje dokładną datę dotyczącą powstania zabyt-
ku, nie podając jej źródła. Tamże wiadomości doty-
czące historii kościoła. — Gotz H., Hadelt A.,
Breslauer Kirchen, Breslau 1926. — Frey (11), s.
467. — Kunst- u. Denkmalpflege in Schlesien, Breslau
1939, s. 214.
Nr 31a. Kamienica przy Rynku nr 8
(tabl. XLIX, 2)
Budynek czterokondygnacjowy, pięcioosiowy, fa-
sada ozdobiona wysokim szczytem z lukarnami. Na
wysokości drugiej kondygnacji, pierwszej i drugiej (od
prawej) osi fasady odsłonięto dwie płyciny zwieńczo-
ne łukami ostrymi. Są one przesunięte nieco w lewo
w stosunku do dzisiejszych otworów okiennych, któ-
re znajdują się poniżej ich zamknięcia. W partii gór-
nej drugiej arkady zachowany jest fragment malar-
skiej dekoracji pierwotnej fasady gotyckiej. Widocz-
na sylwetka konnego rycerza jadącego w prawo, lewą
ręką trzyma cugle, w prawej zapewne kopię. Zacho-
wane zarysy reliefu wykonanego pierwotnie w tynku
1 polichromowanego. Obecnie widoczny wyżłobiony
w surowym tynku rysunek sylwetki postaci oraz kil-
ka szczegółów: zarys ręki i nogi konia, fragment
właściwego refiefu w górnych partiach kap barw-
nych hełmu, uszy konia. Głębokość reliefu wynosi ok.
2 cm. Tło przedstawienia malowane — niebieskie,
obramowane sześciocentymetrowym pasem zieleni,
którą polichromowano także podłucze wnęki. W partii
reliefowej fragmenty barwy czerwonej i szarej, mniej
intensywne, zdają się być przemalowane lub wy-
blakłe.
W drugiej płycinie widoczne były także frag-
menty dekoracji. Tematu przedstawienia odczytać nie
można, widoczne jedynie lepiej zachowane intensywne
fragmenty zieleni i błękitu, czernią malowany kontur
oraz niewielki odcinek „negatywu" reliefowego.
Ujawnione partie dekoracji zewnętrznej fasady okreś-
lam jako polichromię, ponieważ tzw. relief został wy-
konany w stosunkowo cienkiej warstwie zaprawy mu-
rarskiej (poprzedzony rysunkiem wykonanym w tyn-
ku) — dopiero polichromia stworzyła jego właściwe
oblicze dekoracyjne.
Gotycki fragment ściany frontowej kamienicy
przy Rynku nr 8 został odsłonięty podczas prac res-
tauratorskich prowadzonych przez konserwatora mias-
3 Burgemeister, j.w.
4 Gotz, Hadelt, j.w.