Muzeum Narodowe <Breslau> [Editor]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Editor]: Roczniki Sztuki Śląskiej (3.1965)

150

ANNA CHRZANOWSKA

Jedno z nich opatrzone było datą 1609 i her-
bem Johanna Modliga oraz personifikacją For-
tuny, wykonaną według sztychu Josta Arnma-
na 16. Drugie szkło posiadało wyrytą scenę fi-
guralną przedstawiającą dwóch jeźdźców na
koniach, w strojach z końca XVI w., oraz no-
siło ślady złoceń u dołu i u góry przedsta-
wienia.

Szkło z Fortuną — wyższe i okazalsze —
odznaczało się większym bogactwem motywów
zdobniczych, ułożonych w poziomych pasach.
Występowały tu, poza powszechną plecionką,
zwisami draperi i skrętami nici, symetrycznie
ułożone kwiaty o wydłużonych płatkach
oraz — widoczny u góry — rząd nieregular-
nych kółeczek. Cała dekoracja pasmowa oraz
przedstawienia figuralne zarysowane były wy-
raźną linią. Nakreślone kontury, tylko częścio-
wo zapełnione drobnymi kreseczkami, przypo-
minały lekki, szkicowy rysunek.

Szkło z postaciami jeźdźców było mniejsze
i skromniejsze w zakresie doboru motywów
zdobniczych. Pasy poziome ograniczone były
do plecionek oraz towarzyszących im nowych
elementów dekoracyjnych o formach wrzecio-
nowatych i kulistych, ułożonych w regularny
wzór. Postacie konnych były nieco przysadziste
i ciężkie, pełne sztywności i pompatycznej po-
zy. Odtworzone były według panujących wów-
czas schematów kompozycyjnych i zdradzały
podobieństwo ze sztychami Josta Ammana, na
których konie, rycerze i szlachta przedstawie-
ni są w taki właśnie sposób. Wskazywałoby to
na posługiwanie się przez artystę zapewne ja-
kimś współczesnym wzornikiem.

Rysunek jeźdźców i koni, jakkolwiek nie
pozbawiony szkicowego charakteru, odznaczał
się większą plastyką, uzyskaną przez umiejęt-
ne wycieniowanie konturów.

Oba szkła, poza opisaną dekoracją, posiada-
ły jeszcze pionowe gałązki liściasto-k wiato we
(widoczne tylko fragmentarycznie), ale różniące
się pomiędzy sobą odmiennym sposobem wy-
konania.

Obok tych dwóch obiektów na uwagę za-
sługuje jeszcze inny, również nie zachowany,
szklany komplet do picia, złożony z trzech cy-
lindrycznych części ustawionych jedna na dru-
giej. Należał on niegdyś do zbiorów ratusza
w Nysie i został dokładnie opisany przez C z i-
haka17, niestety nigdzie nie reprodukowany.

seum fur Kunstgewerbe und Altertiimer we Wrocła-
wiu, ale brak reprodukcji i szerszego opisu nie po-
zwala na porównanie go z innymi obiektami.

16 Jost Ammans Wappen und Stammbuch
s. 69.

17 Czihak, o.c, s. 13—124. Poza kompletem do
picia i dwoma (zachowanymi do dziś w Muzeum
w Nysie) omówionymi w tekście szkłami, w zbiorach
ratusza w Nysie znajdował się jeszcze cylindryczny
puchar fioletowy z rytą diamentem dekoracją i ma-
lowanymi na zimno personifikacjami Patientii i For-
titudo, s. 102, oraz szkło biskupa wrocławskiego

Z opisu wynika, że wszystkie części dekorowa-
ne były diamentem: dolna ukazywała personi-
fikacje Sprawiedliwości, Wiary i Nadziei,
środkowa (rozbita) -— dwie alegoryczne posta-
cie kobiece i jedną męską, a górna — scenę
myśliwską. Nakrywka zwieńczona była dwu-
głowym złoconym orłem. Z kubków istniały
tylko 3, opatrzone rytymi napisami1S.

Fragment analogicznego kompletu do picia
znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum w
Jeseniku w Czechosłowacji (tabl. LXXI, 1). Za-
chowała się tylko jego część z rytym diamen-
tem napisem i personifikacjami Wiary, Na-
dziei i Sprawiedliwości oraz 3 kubeczki z na-
pisami takimi, jakie cytował Czihak przy
opisie nyskiego szkła. Być może, jest to właśnie
fragment publikowanego przez Czihaka kom-
pletu do picia, który dostał się na teren ĆSRS
albo mamy do czynienia z drugim, niemal iden-
tycznym kompletem, znajdującym się od daw-
na w Muzeum w Jeseniku 19.

Sposób potraktowania kompozycji rytej, jej
figuralna tematyka alegoryczna wykonana na
podstawie sztychów Josta Ammana 20 oraz pró-
ba wydobycia plastyki postaci przy pomocy za-
kreskowania konturów, a wreszcie szkicowy
charakter całej dekoracji są bardzo bliskie po-
staci Fortuny i jeźdźców na dwu wyżej omó-
wionych szkłach, a tym samym bardzo bliskie
całej grupie szkieł łączonych z regionem Śląska.

Z innych obiektów wiązanych ze Śląskiem
— choć może niezupełnie słusznie — na uwa-
gę zasługuje szklanica z pocz. XVII w. z daw-
nych zbiorów Kunstgewerbemuseum w Berli-
nie, ryta i malowana na zimno, którą publiku-
je Schmidt21. Dziś znana już tylko z re-

Andrzeja Jerina, ozdobione wizerunkiem śląskiego
orła, herbami biskupstwa wrocławskiego, godłem Je-
rina oraz napisem: ANDREAS WRATISLAW. Ponad-
to ratusz w Nysie posiadał jedyne w swoim rodzaju
szkło kilkuczęściowe z zielonawego szkła, służące ja-
ko serwis do picia, a dekorowane diamentem, s. 123.

Wszystkie w/w szkła znajdowały się do roku
1945 w zbiorach Muzeum w Nysie, skąd zostały wy-
wiezione w marcu 1945 r. na teren ĆSRS, do wsi
Ober Thomasdorf k. Freiwaldau (wg. pisemnego oś-
wiadczenia dawnego kierownika Muzeum, Franciszka
Bomby z 1957 r.).

18 Czihak, o.c, s. 123. — napisy na kubkach
brzmiały: SPES MEA CHRISTI, IN VINUM VERI-
TAS, ZU GOTT VERTRAWEN ICH WILL. Napis na
dolnej części kompletu brzmiał: VINUM LAETIFICAT
COR HOMINIS.

19 Okresni Vlastivedne Museum v Jeseniku, nr.
inw. 125/H-GI. Być może pochodzi ze spuścizny jedne-
go z założycieli tamtejszego muzeum, byłego prałata
dr Jos. Neugebauera. Informację tę zawdzięczam pa-
nu V. Z e e m a n o v i, kierownikowi Muzeum w Je-
seniku w ĆSRS.

20 Jost Amman's Wappen und Stammbuch ...
s. 216.

21 Schmidt, o.c, s. 216.