DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Chrzanowska, Anna: Śląskie szkła ryte diamentem z XVI i XVII wieku w zbiorach polskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13792#0161
154
ANNA CHRZANOWSKA
w spisie inwentarza Barbary Agnieszki, księż-
niczki legnicko-brzeskiej, z roku 1631 31.
Tych kilka obiektów umożliwia określenie
przybliżonego czasokresu dla śląskich szkieł
rytych diamentem na lata ok. 1590—1630.
Okres ten jest zapewne nieco szerszy i pozwala
przypuszczać, że zarówno przed rokiem 1590
powstawały na Śląsku tego typu szkła, jak rów-
nież po roku 1630 stosowano jeszcze tu i ów-
dzie tę technikę zdobniczą. Świadczy o tym
przykład datowanego obiektu z 1666 roku
(1636?) ozdobionego pasami dekoracji rytej
i napisami, o którym wspomina C z i h a k 32
w swym katalogu szkieł z dawnego Museum
fur Kunstgewerbe und Altertiimer we Wro-
cławiu.
Pozostałe, nie datowane szkła, które są
przedmiotem niniejszego opracowania, miesz-
czą się w wymienionym czasokresie, przechy-
lając się jednak wyraźniej w kierunku pierw-
szych dziesiątków lat XVII w. Oba szkła nys-
31 Czihak, o.c, s. 122.
32 Czihak, o.c, s. 244.
kie, wykazujące pewne analogie ze szkłem Za-
stfizla z 1602 roku oraz z szklanicą morawską
z personifikacją Caritas z ok. 1600 r., mogły
powstać mniej więcej w tym samym czasie
lub nieco później w latach ok. 1605—1610. Dwa
szkła z Jeleniej Góry, z których jedno wyka-
zuje bardziej dojrzałą formę stylową i pewne
analogie z datowanym szkłem z Fortuną
z 1609 r. można zamknąć w latach ok. 1610—
1615. Z tego też czasu pochodzić może szkło ze
zbiorów warszawskich, ale bardzo zniszczona
dekoracja malarska oraz nieskomplikowany or-
nament ryty uniemożliwiają jakiekolwiek pró-
by powiązań czasowych z którymś z omówio-
nych szkieł.
Śląskie szkła ryte diamentem, mimo zróż-
nicowanego poziomu artystycznego, były wyra-
zem poszukiwań nowych możliwości dekoracyj-
nych. Ten rodzaj zdobnictwa stosowany w po-
czątkowym okresie rozwoju artystycznego
szklarstwa śląskiego stanowił tylko przejściowy
etap w dekoracji, która swój najpełniejszy wy-
raz znalazła w osiemnastowiecznych szkłach
rżniętych.
LES VERRES SILESIENS GRAVES AU DIAMANT DU XVle ET DU XVIle SIECLE, DANS LES
COLLECTIONS POLONAISES
Le travail present est consacre aux verres sile-
siens de la Renaissance decores d'ornamentation gra-
vee au diamant, souvent avec les peintures a froid,
conserves aux musees polonais. II ne s'est conserve
que sept verres de cette espece, dont cinq peuvent
etre lies a la region silesienne. Plusieurs objets in-
teressants des anciennes collections des musees a Wro-
cław, Zgorzelec et Nysa furent detruits pendant la
guerre et ne sont connus aujourd'hui qu'a travers les
publications ou les mentions de catalogue.
La techniąue de la gravure au diamant, employee
de preference a 1'epoąue de la Renaissance, n'exigeait
pas encore d'outillages de modeleur et de graveur
tres compliąues. La librę execution a la main du
dessin ou du motif figuratif produisait d'interessants
effets artistiąues ou le tracę delicat de 1'ornementa-
tion tranchait nettement sur la surface du verre, avec
des effets plus saisissants dans le cas du verre
colore. Cette techniąue etait aussi repandue en Si-
lesie et meme elle constituait une formę specifiąue
de 1'art de cette region. La gravure qu'on trouve sur
les verres conserves dans les collections polonaises
se caracterise par la richesse des elements decoratifs
qui ceinturent la base et le sommet du verre. Le
motif le plus repandu presente une sorte de natte,
souvent avec une draperie ondulante suppleee de
lignes sinueuses et de feuilles de fleurs et de fruits
stylises. On rencontre aussi un autre motif: une
branche feuillee, assez symetriquement remifiee, dis-
posee verticalement entre les motifs figuratifs peints
ou graves. Elle se termine par une fleur en formę
spherique.
A cóte de la decoration gravee, les verres en
question ont aussi une decoration peinte en formę
de ceintures horizontales et de motifs figuratifs reli-
gieux et symboliques. Le coloris, ou le rouge et le
vert dominent, est assez vif. Le relief des figures
particulieres est legerement accentue par un fin con-
tour plus fonce et par le jeu du clair-obscur.
Parmi les verres silesiens en question, la deco-
ration de deux verres du Musee de Nysa se fait
distinguer. L'une represente le vera —■ icone, 1'autre
— 1'allegorie de la Foi et de la Justice, toute les
deux reproduites picturalement d'apres les gravures
de Jost Amman. Ces representations sont accompa-
gnees d'une decoration en ceintures ainsi que d'un
rameau fleuri vertical, graves au diamant. Deux
autres verres, du Musee de Jelenia Góra, possedent
eux-aussi, une decoration gravee accompagnee de
peintures. L'un d'eux represente des figures femini-
nes conservees en fragments ainsi que des ceintures
de decoration gravee avec un rameau vertical. La
decoration de l'autre ne presente que des bandes
horizontales grąvees et peintes ainsi qu'une in-
scription ceignante „Deus Adiutor Meus". Cest le
verre du Musee National a Varsovie dont la decora-
tion est la plus modeste. Elle se borne a deux bandes
de natte horizontale et ses peintures, jadis figura-
tives, sont a present effacees et illisibles. Deux
autres verres: une coupe au blason du Musee a
Bytom et une assiette bleue du Musee Silesien a
Wrocław, ne sont decorees que de gravure et se
distinguent du reste aussi bien par leur formę que
par le genre de la decoration. Cest pourquoi, on ne
peut les inclure au groupe de verres lies a 1'atelier
silesien.
Les verres silesiens de ce type sont aujourd'hui
si rares qu'ils n'offrent pas une image complete de
ANNA CHRZANOWSKA
w spisie inwentarza Barbary Agnieszki, księż-
niczki legnicko-brzeskiej, z roku 1631 31.
Tych kilka obiektów umożliwia określenie
przybliżonego czasokresu dla śląskich szkieł
rytych diamentem na lata ok. 1590—1630.
Okres ten jest zapewne nieco szerszy i pozwala
przypuszczać, że zarówno przed rokiem 1590
powstawały na Śląsku tego typu szkła, jak rów-
nież po roku 1630 stosowano jeszcze tu i ów-
dzie tę technikę zdobniczą. Świadczy o tym
przykład datowanego obiektu z 1666 roku
(1636?) ozdobionego pasami dekoracji rytej
i napisami, o którym wspomina C z i h a k 32
w swym katalogu szkieł z dawnego Museum
fur Kunstgewerbe und Altertiimer we Wro-
cławiu.
Pozostałe, nie datowane szkła, które są
przedmiotem niniejszego opracowania, miesz-
czą się w wymienionym czasokresie, przechy-
lając się jednak wyraźniej w kierunku pierw-
szych dziesiątków lat XVII w. Oba szkła nys-
31 Czihak, o.c, s. 122.
32 Czihak, o.c, s. 244.
kie, wykazujące pewne analogie ze szkłem Za-
stfizla z 1602 roku oraz z szklanicą morawską
z personifikacją Caritas z ok. 1600 r., mogły
powstać mniej więcej w tym samym czasie
lub nieco później w latach ok. 1605—1610. Dwa
szkła z Jeleniej Góry, z których jedno wyka-
zuje bardziej dojrzałą formę stylową i pewne
analogie z datowanym szkłem z Fortuną
z 1609 r. można zamknąć w latach ok. 1610—
1615. Z tego też czasu pochodzić może szkło ze
zbiorów warszawskich, ale bardzo zniszczona
dekoracja malarska oraz nieskomplikowany or-
nament ryty uniemożliwiają jakiekolwiek pró-
by powiązań czasowych z którymś z omówio-
nych szkieł.
Śląskie szkła ryte diamentem, mimo zróż-
nicowanego poziomu artystycznego, były wyra-
zem poszukiwań nowych możliwości dekoracyj-
nych. Ten rodzaj zdobnictwa stosowany w po-
czątkowym okresie rozwoju artystycznego
szklarstwa śląskiego stanowił tylko przejściowy
etap w dekoracji, która swój najpełniejszy wy-
raz znalazła w osiemnastowiecznych szkłach
rżniętych.
LES VERRES SILESIENS GRAVES AU DIAMANT DU XVle ET DU XVIle SIECLE, DANS LES
COLLECTIONS POLONAISES
Le travail present est consacre aux verres sile-
siens de la Renaissance decores d'ornamentation gra-
vee au diamant, souvent avec les peintures a froid,
conserves aux musees polonais. II ne s'est conserve
que sept verres de cette espece, dont cinq peuvent
etre lies a la region silesienne. Plusieurs objets in-
teressants des anciennes collections des musees a Wro-
cław, Zgorzelec et Nysa furent detruits pendant la
guerre et ne sont connus aujourd'hui qu'a travers les
publications ou les mentions de catalogue.
La techniąue de la gravure au diamant, employee
de preference a 1'epoąue de la Renaissance, n'exigeait
pas encore d'outillages de modeleur et de graveur
tres compliąues. La librę execution a la main du
dessin ou du motif figuratif produisait d'interessants
effets artistiąues ou le tracę delicat de 1'ornementa-
tion tranchait nettement sur la surface du verre, avec
des effets plus saisissants dans le cas du verre
colore. Cette techniąue etait aussi repandue en Si-
lesie et meme elle constituait une formę specifiąue
de 1'art de cette region. La gravure qu'on trouve sur
les verres conserves dans les collections polonaises
se caracterise par la richesse des elements decoratifs
qui ceinturent la base et le sommet du verre. Le
motif le plus repandu presente une sorte de natte,
souvent avec une draperie ondulante suppleee de
lignes sinueuses et de feuilles de fleurs et de fruits
stylises. On rencontre aussi un autre motif: une
branche feuillee, assez symetriquement remifiee, dis-
posee verticalement entre les motifs figuratifs peints
ou graves. Elle se termine par une fleur en formę
spherique.
A cóte de la decoration gravee, les verres en
question ont aussi une decoration peinte en formę
de ceintures horizontales et de motifs figuratifs reli-
gieux et symboliques. Le coloris, ou le rouge et le
vert dominent, est assez vif. Le relief des figures
particulieres est legerement accentue par un fin con-
tour plus fonce et par le jeu du clair-obscur.
Parmi les verres silesiens en question, la deco-
ration de deux verres du Musee de Nysa se fait
distinguer. L'une represente le vera —■ icone, 1'autre
— 1'allegorie de la Foi et de la Justice, toute les
deux reproduites picturalement d'apres les gravures
de Jost Amman. Ces representations sont accompa-
gnees d'une decoration en ceintures ainsi que d'un
rameau fleuri vertical, graves au diamant. Deux
autres verres, du Musee de Jelenia Góra, possedent
eux-aussi, une decoration gravee accompagnee de
peintures. L'un d'eux represente des figures femini-
nes conservees en fragments ainsi que des ceintures
de decoration gravee avec un rameau vertical. La
decoration de l'autre ne presente que des bandes
horizontales grąvees et peintes ainsi qu'une in-
scription ceignante „Deus Adiutor Meus". Cest le
verre du Musee National a Varsovie dont la decora-
tion est la plus modeste. Elle se borne a deux bandes
de natte horizontale et ses peintures, jadis figura-
tives, sont a present effacees et illisibles. Deux
autres verres: une coupe au blason du Musee a
Bytom et une assiette bleue du Musee Silesien a
Wrocław, ne sont decorees que de gravure et se
distinguent du reste aussi bien par leur formę que
par le genre de la decoration. Cest pourquoi, on ne
peut les inclure au groupe de verres lies a 1'atelier
silesien.
Les verres silesiens de ce type sont aujourd'hui
si rares qu'ils n'offrent pas une image complete de