DOI article:
Recenzje
DOI article:Dziurla, Henryk: Adam Więcek, Jan Jerzy Urbański, studium o rzeźbie wrocławskiej pierwszej połowy XVIII stulecia, Wrocław 1963, Ossolineum
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13792#0172
RECENZJE
165
Jak niepełny jest ten rozdział podam tylko dla przy-
kładu portal kościoła Św. Katarzyny z 1740 r. wyso-
kiej klasy, obecnie zniszczony, o którym autor nigdzie
ani słowem nie wspomina, a który godny jest uwagi
chociażby ze względu na sam motyw atlanta — anio-
ła, szczęśliwym trafem zachowanego. Natomiast autor
przy omawianiu pomnika Nepomucena przy kościele
św. Krzyża pisze, że motyw ten „nie ma swego od-
powiednika w sztuce śląskiej". Oddziaływanie środo-
wiska wrocławskiego na tereny pozaśląskie, sygnali-
zowane już we wcześniejszych opracowaniach w udo-
wodnionych kontaktach chociażby z Częstochową,
znajdują cenne potwierdzenie. Na marginesie wypada
mi sprostować „pro domo sua" informację podaną
przez autora monografii, wg której A. Dubowski
w 1956 r. zwrócił bliższą uwagę na stalle lubińskie
i związał je z wrocławskim warsztatem Urbańskiego.
Stwierdzenia te zostały już dokonane w mojej roz-
prawie magisterskiej z 1952 r. i na tej podstawie
znalazły odbicie w pracy Dubowskiego.
Nieścisłość wypowiedzi, pewne sprzeczności i nie-
adekwatne użycie słów znalazły też miejsce w pracy
o Urbańskim. Wyliczanie zauważonych wszystkich
mankamentów mijałoby się z celem niniejszej re-
cenzji. Dla przykładu wymienię tylko niektóre. Autor
pisze: „Urbański opuścił Budziszyn w roku 1708 lub
niedługo później i skierował się stąd wprost do Wro-
cławia" i dalej na tej samej stronie: „Najwcześniejsza
udokumentowana wiadomość o pobycie Urbańskiego
w metropolii Śląska pochodzi dopiero z lat 1714—
1715". Autor w sprawie ufundowania przez króle-
wicza Jakuba Sobieskiego figury Jana Nepomucena
dla Częstochowy informuje bez poparcia dokumen-
tami, że około 1724 r. wpłynęło do Urbańskiego zamó-
wienie i że królewicz zwrócił się do artysty, być mo-
że za pośrednictwem któregoś z członków kapituły,
z propozycją wykonania tego dzieła. Wydaje się, że
nie można mówić o kosmopolitycznym charakterze
plastyki śląskiej pierwszej połowy XVIII wieku, mó-
wiąc równocześnie o jej odrębnościach i regionaliz-
mie. W każdym razie sprawy te wymagają szerszego
wyjaśnienia. Kościół ewangelicki w Jeleniej Górze
nie był pod wezwaniem Łaski Bożej (nazwa Gnaden-
kirche nie odnosi się do wezwania). Fontanna, którą
autor wiąże z działalnością Urbańskiego, nie znajdo-
wała się na Nowym Targu we Wrocławiu, lecz na
Placu Rycerskim. Autor niesłusznie podaje w przypi-
sie 118, że sztycharz w chronogramie zniekształcił
rok 1723 na 1713. Zniekształcenia tego nie widzę, gdyż
chyba słusznie czytam pierwszą literę WratIsLaVIa
jako dwie piątki.
Zostaje jeszcze sprawa pisowni i brzmienia na-
zwiska artysty. Mimo że przyjęła się już spolszczo-
na forma nazwiska, autor pierwszej o artyście mono-
grafii chyba był dłużny wyjaśnienia, dlaczego formę
tę bez zastrzeżeń wprowadził, wiedząc że Urbański
nie był przecież Polakiem.
Kończąc podkreślam, że pierwsze dzieło o Urbań-
skim, mimo znacznych usterek, wzbogaca i porządkuje
nasze wiadomości o artyście tak ważnym w pozycjach
historii barokowej sztuki śląskiej. Wzbogacenie to do-
tyczy szczególnie strony archiwalnej. Przypuszczam,
że materiał ten byłby znacznie cenniejszy, gdyby nie
został dany do druku przedwcześnie, gdyby dojrzał
w warsztacie naukowca w czasie umożliwiającym
przeprowadzenie niezbędnych jeszcze analiz i studiów.
Henryk Dziurla
165
Jak niepełny jest ten rozdział podam tylko dla przy-
kładu portal kościoła Św. Katarzyny z 1740 r. wyso-
kiej klasy, obecnie zniszczony, o którym autor nigdzie
ani słowem nie wspomina, a który godny jest uwagi
chociażby ze względu na sam motyw atlanta — anio-
ła, szczęśliwym trafem zachowanego. Natomiast autor
przy omawianiu pomnika Nepomucena przy kościele
św. Krzyża pisze, że motyw ten „nie ma swego od-
powiednika w sztuce śląskiej". Oddziaływanie środo-
wiska wrocławskiego na tereny pozaśląskie, sygnali-
zowane już we wcześniejszych opracowaniach w udo-
wodnionych kontaktach chociażby z Częstochową,
znajdują cenne potwierdzenie. Na marginesie wypada
mi sprostować „pro domo sua" informację podaną
przez autora monografii, wg której A. Dubowski
w 1956 r. zwrócił bliższą uwagę na stalle lubińskie
i związał je z wrocławskim warsztatem Urbańskiego.
Stwierdzenia te zostały już dokonane w mojej roz-
prawie magisterskiej z 1952 r. i na tej podstawie
znalazły odbicie w pracy Dubowskiego.
Nieścisłość wypowiedzi, pewne sprzeczności i nie-
adekwatne użycie słów znalazły też miejsce w pracy
o Urbańskim. Wyliczanie zauważonych wszystkich
mankamentów mijałoby się z celem niniejszej re-
cenzji. Dla przykładu wymienię tylko niektóre. Autor
pisze: „Urbański opuścił Budziszyn w roku 1708 lub
niedługo później i skierował się stąd wprost do Wro-
cławia" i dalej na tej samej stronie: „Najwcześniejsza
udokumentowana wiadomość o pobycie Urbańskiego
w metropolii Śląska pochodzi dopiero z lat 1714—
1715". Autor w sprawie ufundowania przez króle-
wicza Jakuba Sobieskiego figury Jana Nepomucena
dla Częstochowy informuje bez poparcia dokumen-
tami, że około 1724 r. wpłynęło do Urbańskiego zamó-
wienie i że królewicz zwrócił się do artysty, być mo-
że za pośrednictwem któregoś z członków kapituły,
z propozycją wykonania tego dzieła. Wydaje się, że
nie można mówić o kosmopolitycznym charakterze
plastyki śląskiej pierwszej połowy XVIII wieku, mó-
wiąc równocześnie o jej odrębnościach i regionaliz-
mie. W każdym razie sprawy te wymagają szerszego
wyjaśnienia. Kościół ewangelicki w Jeleniej Górze
nie był pod wezwaniem Łaski Bożej (nazwa Gnaden-
kirche nie odnosi się do wezwania). Fontanna, którą
autor wiąże z działalnością Urbańskiego, nie znajdo-
wała się na Nowym Targu we Wrocławiu, lecz na
Placu Rycerskim. Autor niesłusznie podaje w przypi-
sie 118, że sztycharz w chronogramie zniekształcił
rok 1723 na 1713. Zniekształcenia tego nie widzę, gdyż
chyba słusznie czytam pierwszą literę WratIsLaVIa
jako dwie piątki.
Zostaje jeszcze sprawa pisowni i brzmienia na-
zwiska artysty. Mimo że przyjęła się już spolszczo-
na forma nazwiska, autor pierwszej o artyście mono-
grafii chyba był dłużny wyjaśnienia, dlaczego formę
tę bez zastrzeżeń wprowadził, wiedząc że Urbański
nie był przecież Polakiem.
Kończąc podkreślam, że pierwsze dzieło o Urbań-
skim, mimo znacznych usterek, wzbogaca i porządkuje
nasze wiadomości o artyście tak ważnym w pozycjach
historii barokowej sztuki śląskiej. Wzbogacenie to do-
tyczy szczególnie strony archiwalnej. Przypuszczam,
że materiał ten byłby znacznie cenniejszy, gdyby nie
został dany do druku przedwcześnie, gdyby dojrzał
w warsztacie naukowca w czasie umożliwiającym
przeprowadzenie niezbędnych jeszcze analiz i studiów.
Henryk Dziurla