Muzeum Narodowe <Breslau> [Editor]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Editor]: Roczniki Sztuki Śląskiej (13.1983)

MAKIA STARZEWSKA (Wrocław)

FUNDACJE ARTYSTYCZNE ANDRZEJA JERINA, BISKUPA WROCŁAWSKIEGO

1586—1596

Liczne fundacje biskupa Andrzeja Jerina re-
prezentują prawie wszystkie rodzaje sztuki:
fortyfikacje, architekturę, rzemiosło artystycz-
ne, zwłaszcza złotnictwo, malarstwo, a w pew-
nym stopniu także rzeźbę i grafikę. Dzięki
temu stanowią one w sumie obraz poziomu
sztuki i jej orientacji stylowej w końcu XVI w.
we Wrocławiu. Ponieważ udział biskupa znacz-
ny był także w organizacji życia kościelnego,
w zakresie polityki, dotyczącej między innymi
i spraw polskich, warto zwrócić uwagę i na
te dziedziny działalności, które choć nie zaw-
sze wiążą się ściśle z jego fundacjami z za-
kresu sztuki, pozwalają poznać bliżej osobo-
wość fundatora i warunki, jakie towarzyszyły
jego różnym artystycznym zamówieniom.

Andrzej Jerin 1 urodził się w 1540 r. w Ried-
lingen nad Dunajem w Szwabii, jako syn tam-
tejszego radcy miejskiego. Od 1566 r. studiuje
w Rzymie w Collegium Germanicum et Hun-
garicum. Wyświęcony na kapłana w 1568 r.
uzyskuje w 1570 na uniwersytecie w Bolonii

1 Wiadomości o życiu biskupa Jerina podaję za
dr. J. Heyne, Geschichte der katholischen Kirche
Schlesiens, Bd. III: 1418—1648, Breslau 1868, s. 795—
801; z pracy tej opartej na archiwach korzystali póź-
niejsi historycy; także na archiwach opierał swe licz-
ne publikacje, cytowane w niniejszym opracowaniu
dr J. Jungnitz; korzystałam również z nie publiko-
wanych danych archiwalnych wyszczególnionych w
rejestrze Archiwum Archidiecezjalnego sporządonym
przez biskupa doc. W. Urbana, któremu za pomoc
i liczne wskazówki pozwalam sobie na tym miejscu
podziękować — W. Urban, Katalog Archiwum Ar-
chidiecezjalnego we Wrocławiu. Rękopisy II, „Archi-
wa, Biblioteki i Muzea kościelne", t. XI (1965), s. 5—
10; t. XII (1966), s. 5—50; na materiałach przeważnie
publikowanych oparł swoją monografię Jerina jego
krajan ze Szwabii dr A. N a g e 1 e, Andreas von Jerin,
Fiirstbischof von Breslau 1540—1596, Mainz 1911, nad-
bitka z „Katholik" VII (1911).

tytuł doktora teologii. Po ukończeniu studiów
początkowo pełni funkcję proboszcza w Dilin-
gen, gdzie też otrzymuje nobilitację od cesarza
Maksymiliana (herb z przedstawieniem gryfa).
W 1574 r. zostaje kanonikiem przy katedrze
wrocławskiej i rektorem seminarium duchow-
nego. Po przeniesieniu tegoż seminarium do
Nysy, na specjalne życzenie kapituły, pozosta-
je we Wrocławiu. W 1585 r. zostaje wybrany
biskupem wrocławskim, konsekrowany 9 lu-
tego 1586 r.

Przeniesienie się z Dilingen do Wrocławia
i uzyskanie stanowiska kanonika zawdzięczał
Jerin prawdopodobnie stosunkom, które na-
wiązał w czasie studiów w Rzymie, m. in. w
kolegium prowadzonym przez Jezuitów. Mu-
siało ono odpowiadać i Maksymilianowi II, dla
którego nie bez znaczenia była możność opar-
cia się we Wrocławiu na swoim człowieku,
nobilitowanym przez siebie, a może i desygno-
wanym już na stanowisko biskupa, a więc
i starosty śląskiego. Okres rządów Jerina na
wrocławskiej stolicy biskupiej przypada bo-
wiem na czas ożywionej działalności cesarskie-
go dworu Habsburgów mającej na celu umoc-
nienie ich potęgi dynastycznej w okresie pol-
skich walk sukcesyjnych 2. Jest to także okres

2 Z literatury dotyczącej tego okresu i omawiają-
cej m. in. polityczną działalność biskupa do ważniej-
szych pozycji należą: J. Bielski, Dalszy ciąg Kro-
niki Polskiej zawierającej dzieje od 1587—1598 r., po-
dał F. M. Sobieszczański, Warszawa 1851; K. Lep-
szy, Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizy-
cyjnego (1589—1592), Kraków 1939; H. J e d i n, Die
Krone Bóhmen und die Breslauer Bischojswahlen,
„Archiv fiir schlesischen Kirchengeschichte", 4 (1939),
s, 165—221; W. Czapliński, Szlachta, możnowładz-
two i oficjalna polityka polska wobec Śląska pod
koiiiec XVI i w pierwszej polowie XVII w., [w:]
Szkice z dziejów Śląska, Wrocław 1953, s. 267—285;