Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (13.1983)

Kasper Pfister, złotnik wrocławski

S!)

się (ochrzczony 3 VIII) młodszy brat Kaspra
Jan32, rzeźbiarz, przez swą późniejszą twór-
czość związany z Polską. Jerzy zmarł w 1576 r.,
a wdowa po nim, Marta, wyszła po raz drugi
za mąż za Hansa Hoffmanna ze Strasburga
(1549—1616), czeladnika rzeźbiarskiego, który
objął warsztat. Kilka lat później — w r. 1582 —
Marta zmarła.

Nie wiadomo u kogo Kasper pobierał naukę,
jak przebiegała jego wędrówka czeladnicza,
ani pod kierunkiem jakiego złotnika wrocław-
skiego wykonał przepisane statutem cechowym
prace mistrzowskie. Mistrzem cechu złotnicze-
go został w r. 1598. W tym samym roku uzy-
skał obywatelstwo miasta Wrocławia. Ożenił
się dnia 27 października 1598 roku z Krysty-
ną, córką złotnika Ludwika Vicke i zamieszkał
we własnym domu przy Albrechtsgasse. W
r. 1609 wywalczył tytuł króla kurkowego brac-
twa strzeleckiego rzemieślników33. W latach
1621—1622 pełnił urząd mincerza miejskiego
w mennicy wrocławskiej34. W roku 1630 wy-
konał srebrny relikwiarz (niezachowany) dla
katedry we Wrocławiu. Zmarł jako starszy ce-
chu po długotrwałej chorobie dnia 11/12 listo-
pada 1635 r. Żona jego Krystyna zmarła dwa
lata wcześniej — 1 XI 1633 r. Pfister miał
trzy córki: Martę, która poślubiła dnia 28 XI
1622 Jonasza Petzolda, czeladnika z warsztatu
ojca 3S, Krystynę i Urszulę oraz dwóch synów:
Hansa i Ludwika, z których ten ostatni uczył
się zawodu w warsztacie ojca, gdzie następnie
pracował jako czeladnik. Nie wydaje się, by
prowadził własny warsztat, gdyż jego nazwisko
nie pojawia się w Calalogus civium; zmarł
dnia 4 stycznia 1640 r. na apopleksję 36. Udział

S2 Thieme-Becker.

33 G. Roland, Schiesswerderbuch. Vollstaendige
Geschichte und Topographie des Buergerlichen
Schiesswerders zu Breslau, Breslau 1846, s. 22. We
Wrocławiu istniały dwa bractwa strzeleckie: jedno
skupiające głównie rzemieślników, drugie — kupców;
na ten temat por. Die Breslauer Schiitzenkleinodien,

1. H. Wendt, Die Kleinodien des Breslauer Schiess-
werders, „Schlesiens Vorzeit", V (1889), s. 231—254;

2. H. S e g e r, Die Kleinodien der Zwinger-Schiitzen-
briiderschajt, tamże, VII (1899), s. 145—184.

M Friedensburg, op. cit.

35 Jonasz Petzold (ur. 1589), brat złotników Daniela
i Zachariasza, mistrzem cechu złotniczego i obywate-
lem m. Wrocławia został w 1623 r. Zmarł w czasie
zarazy dnia 1.IX.1633 r. Wdowa po nim, Marta, pro-
wadziła dalej warsztat, zmarła 11.XII.1666 r., H i n t-
/.e, Die Breslauer..., s. 135. Nie znamy żadnych dzieł
pochodzących z tego warsztatu.

36 Hi nt ze, Die Breslauer..., s. 137.

jego w pracach realizowanych w warsztacie
Kaspra nie może więc podlegać dyskusji, przy
czym na pewno Ludwik zdominowany był oso-
bowością ojca.

Obiektów powstałych w tym warsztacie zna-
my jednak niewiele — jest ich tylko kilka-
naście na prawie czterdziestoletni okres jego
działalności37. Ponadto reprezentują one roz-
maite formy i tendencje stylowe. Utrudnia to
jednolitą charakterystykę twórczości Pfistera.
Ponieważ — z jednym wyjątkiem — jego za-
chowane prace są obiektami o funkcji sakral-
nej, od nich rozpocznę swe rozważania, by w
zakończeniu zasygnalizować tylko tych parę
przedmiotów świeckich, które znamy z ilu-
stracji.

Najwcześniejszym dziełem sygnowanym pun-
cą mistrzowską Pfistera jest srebrny, całko-
wicie złocony kielich mszalny fundowany w
1607 dla katedry wrocławskiej przez kanonika
Piotra Kozłowskiego i tu do dziś przechowy-
wany (kat. 3, il. 2). W kielichu tym zauważyć
można wyraźną tendencję do jednoczenia
wszystkich części składowych w jedną, kon-
sekwentnie budowaną całość. Efekt ten uzy-
skano przy pomocy podobieństwa krzywizn, ale
przede wlszystkim poprzez wprowadzenie zasa-
dy budowania formy na dwóch identycznych,
nakładających się trójkątach równoramiennych
zwróconych w przeciwne strony: stąd też to
wrażenie „klasyczności" formy. Równocześnie
zachowano autonomię poszczególnych składni-
ków, przez oddzielenie jednych od drugich
pierścieniami i talerzykami.

Obfita dekoracja pokrywa kielich nie zosta-
wiając niemal żadnego wolnego miejsca. Jest
ona dwojakiego rodzaju: figuralna w medalio-
nach i ornamentalna, wypełniająca puste pola
pomiędzy nimi. Artysta zastosował typowy dla
sztuki późnego renesansu i manieryzmu reper-
tuar form zdobniczych (il. 6): pęki owocowo-li-
ścialste, uskrzydlone główki na chustach, ele-
menty okuciowo-rolwerkowe, najczęściej w
układach ceownikowych ze zmiękczonymi i po-
grubionymi końcówkami oraz kaboszony i rau-
ty. Rolwerkowo-taśmowe medaliony, po trzy
na stopie, nodusie i czaszy, zawierają następu-
jące przedstawienia: alegorie Wiary (il. 3), Na-
dziei i Miłości, na nodusie św. Św. Jan Ewan-
gelista, Wincenty (il. 4) i Jadwiga, na koszycz-

87 Ta mała ilość obiektów może być wynikiem nie
tylko zaginięcia części dzieł, ale i ogólnego spadku
produkcji warsztatów złotniczych we Wrocławiu w
2. ćwierci XVII wieku.

12 — Roczniki sztuki Śląskiej