Muzeum Narodowe <Breslau> [Editor]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Editor]: Roczniki Sztuki Śląskiej (13.1983)

130

Recenzje i omówienia

do poprzedniego. Wynikło to może z chęci uzupełnię- 1912—1919). Brak też nazwisk wybitnych malarzy

nia wydanej w 1958 r. historii miasta, obejmującej i rzeźbiarzy, profesorów Akademii z lat międzywo-

okres tylko do 1807 r. Chociaż wszystkie dane zwłasz- jennych, jak np. Oskara Molla, Otto Muellera, Alek-

cza odnośnie do gospodarki, ale także i kultury są sandra Kanoldta, Johannesa Molzahna, Oskara

interesujące i ważne, a mało znane, to jednak w pro- Schlemmera, Teodora von Gosen.

porcjach rozdział ten zaciążył swoją objętością i bo- W podanej zdawałoby się szczegółowo, literatu-

gactwem szczegółów nad całością historii miasta, a w rze przedmiotu, zestawionej nie przez autorów, ale

dziedzinie gospodarczej nawet nad rozdziałem doty- przez redakcję, brak chyba dosyć ważnej pozycji wy-

czącym współczesności. Natomiast równocześnie w tak danej przed wojną przez PAU (Historia Śląska, Kra-

bogatym w fakty czwartym rozdziale zabrakło przy- ków 1936). Uwzględniono wprawdzie część o archi-

najmniej wzmianki o ważnej w dziejach sztuki Wro- tekturze pióra M. Gębarowicza, ale ani opracowanie

cławia działalności Szkoły, a od 1911 r. Akademii malarstwa miniaturowego W. Podlachy, ani malar-

Sztuki i Przemysłu Artystycznego. Jej profesorem stwa sztalugowego i ściennego T. Dobrowolskiego nie

był m. in. polski malarz Fryderyk Pautsch (w latach zostały uwzględnione.

MARIA STARZEWSKA (Wrocław)

Z dziejów sztuki śląskiej, praca zbiorowa pod redakcją Zygmunta ^wiechowskiego, PWN,

Warszawa 1978

Książka zawiera trzynaście prac obejmując okres kłady kościołów w Żaganiu, Głogowie, Namysłowie

od XIV wieku po lata współczesne. W treści artyku- i Klarysek we Wrocławiu. W podsumowaniu autorka

łów bogato reprezentowana jest architektura, najlicz- określa typ tych budowli, ustalony w drugiej połowie

niejsze są prace dotyczące gotyku. W sumie, mimo XIII i pierwszej ćwierci XIV wieku. Za jego cechy

niezbyt wyrównanego poziomu poszczególnych opra- charakterystyczne uważa prostokątny rzut nawy z

cowań otrzymujemy przegląd dziejów sztuki śląskiej prosto zamkniętym prezbiterium, sklepienie, począt-

oparty na omówieniu wybranych zagadnień. Charak- kowo sześciodzielne, następnie krzyżowe w kwadra-

ter poszczególnych artykułów jest dosyć różnorodny, cie i wreszcie krzyżowe w prostokącie. Tego rodzaju

mieszczą się tu bowiem prace syntetyczne obejmujące rozwiązania, jak i bardzo skromny wystrój wskazują

całokształt niektórych problemów, są także prace na wpływy architektury cysterskiej,

omawiające jedno zjawisko, ale łączące go z szerszą W przeciwieństwie do opracowania J. Eysymontt,

problematyką. Niektóre z opracowań zawierają nowe praca Edmunda Małachowicza: Architektura zakonu

rozwiązania w historii sztuki śląskiej. Liczne ilustra- dominikanów na Śląsku, jest jedną z pierwszych, roz-

cje są cennym dodatkowym walorem omawianej pu- poczynających studia nad tym zagadnieniem, które

blikacji. także dotyczy XIII i XIV wieku, przy czym autor

Anna Ziomecka.: Figura Madonny Tronującej z miał oparcie w ostatnio opracowanych dziejach hi-

Kamiennej Góry i początki drewnianej rzeźby go- storii zakonu dominikańskiego w Polsce. Odwołując

tyckiej na Śląsku. Tematem pracy jest dzieło niezna- się do własnych badań prowadzonych przy odbudowie

ne w dotychczasowej literaturze. Rzeźba ta odzyskała kościoła św. Wojciecha we Wrocławiu, autor przyj-

swój właściwy walor dopiero po pracach konserwa- muje za punkt wyjścia swoich rozważań poszczegól-

torskich przeprowadzonych przez D. Stankiewicz w ne fazy budowy wrocławskiego kościoła. Do pierw-

latach 1972—1974, a jako najwcześniejsza znana drew- szej z nich, z drugiej ćwierci XIII w., nawiązują ko-

niana rzeźba gotycka na Śląsku posiada duże znaczę- ścioły w Raciborzu i Oświęcimiu, do drugiej — kościół

nie dla poznania początków rzeźby drewnianej. Na w Cieszynie, a do trzeciej —■ kościoły w Głogowie,

jej śląskie pochodzenie, obok analogii z tutejszymi Ząbkowicach i Opolu. Jako charakterystyczną cechę

przykładami rzeźby kamiennej, wskazują podobień- kościołów dominikańskich wysuwa autor m. in. zbież-

stwa do Madonny z lubańskiego tryptyku, a zwłasz- ność wymiarów, niezależną od wielkości miasta, w

cza' do Matki Boskiej Bolesnej z Kłodzka. Autorka którym dany kościół był zbudowany,

datuje figurę na około 1320 r. opierając swoje stwier- Stanisław Jan Stulin: Kościół joannicki w Strze-

dzenie na analizie formalnej dzieła, w którym za- gomiu i jego znaczenie dla architektury gotyckiej

znaczą się dwoistość kompozycji. Obok trzynasto- Śląska. Autor stwierdza dużą różnorodność interpre-

wiecznej tradycji, widocznej w zwartej bryle za- tacji tej budowli w dotychczasowych opracowaniach,

mkniętej w bloku, występują elementy nowe zauwa- nie ustosunkowuje się jednak do nich. Ustalając trzy

żalne w artykulacji bryły, zwłaszcza w dolnej partii fazy budowy kościoła od 1311 r. do drugiej połowy

nóg, w sposobie wprowadzenia kontrapostu i obfito- XIV w. opiera się w głównej mierze na formach co-

ści fałd, co odnieść można do pierwszych dziesiąt- kołów filarów w nawie głównej i w prezbiterium,

ków XIV wieku. Najbliższe analogie widzi w korpusie katedry wro-

Wśród prac z zakresu architektury gotyckiej na cławskiej i kościoła św. Marcina w Jaworze. Rów-

pierwsze miejsce wysuwa się artykuł Janiny Eysy- nocześnie autor stwierdza bliskie podobieństwa z nie-

montt: Architektura pierwszych kościołów jrancisz- którymi kościołami w Czechach (Tisnov, Zdar, Zlata

kańskich na Śląsku. Jest to syntetyczne opracowanie Koruna), a także z katedrą w Ratyzbonie, z którego

poprzedzone wcześniejszymi pracami autorki na te- to środowiska w ostatecznej konkluzji wyprowadza

mat zabytków architektury franciszkańskiej w Brze- genezę regionalnego stylu śląskiego w architekturze

gu, Opolu, Lwówku, Wrocławiu, a poszerzone o przy- XIV w.