DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1449#0012
Gront-remkn der AnhiteBure^
Ende om oock eenigh verftandt te gheven vande particuliere dinghen , foo vele hare lederi
aengaet, fbomoghenwy ghelooven dat eenighe der fèlverghemaeckt zijn nae de maniere van dié
fachteende tedere pluym-kuffens, die van Vitruvio}Tbori ghenoemt werden: dewelckeghefteltzijn*
de onder de ftijlen vanden Colommen, ende van haren lalt feer geperft zijnde, komen uyt te puyleri
als in een ronde forme, ghelijck oock de Liftilli fchijnen te wefèn banden ofte dunne riemen rond-*
omme de voorfz pluym-kuffens, dewelcke fbmtijts d'eene op d'ander geftelt worden, ende tuffcheri
de voorfz Liftilli hebben fy die Guccie ghemaeckt diefe Scotie noemen, als teeckens waer dat eerft dé
groote ende naeuwe bindinghen gemaeckt zijn.
m. i.caf. Voorts die kleyneTo»<éW,de welcke of alleene of met andere gekoppelt zijndegemaeckt ende van-
3£.b de Griecken enae Latijnen (gelijck Vitruvius fèydt) dftragaletti genaemt worden, zijn als fij ne ende
•»*».' verweende bedde-deeckens-, gelijck Cicero ende lulius Pollux fègghen, ende gheftelt zij nde onder de
zjè. io. voorfz Piumacetten kunnen oock vergheleken worden by eenighe toutgens die rondomme de voorlz
Bafengaen, ghelijck de oude üyt-ghedruckthebbende, fnydende daer inneeenighegbedraeyde
in. 4. M/r. vlechten. Ende de Cembie, diemen maeckt aende voeten der Colommen,fömtijdts alleen ende fom-
jj£- tijdts met een Tondino, die zijn, feydt Vitruvius, al s de vouwen ofte boorden aen 't onderfte van der
7. Vrouwen ende andere langhe kleederen ende hy noemtfe ^phophigi.
Ende eyndelijcken, de vierkante ende tamelijcke dicke Tafels, op de welcke alle de voorlz dee-
i»*3.«/>.3 len zijnde van een ronde forme ruften, zijn ghelijck als Careel-fteenen, ende worden van Vitruvio
f'^4'M'' met een GrieckswoordtP/iw^a/ghenaemtj Dien-volghende foo wyopdefe manier alles ginghen
onderfoecken, foo fouden wy bevinden dat niet alleenlijcken de leden vande Bajï, maer oock alle an-
dere deelen der lichamen vande Ordens, niet by ghevalle ghemaeckt zijn, rnaer dat daer inne de na-
ture met een fonderlinghe gratie ende aerdigheydt ghevolght is, ofte datfè metter daedt gheno-
men zijn uyt föodanighe door kunft ghemaeckte wereken, als haer aende eerfte Vinders verthoont
hebben.
Wat de Capiteelen aengaet, vande Griecken ghenaemt Cephalion ende vande Latijnen Capitellum,
die komen leer over een, met de Baji, dewijle hare bovenfte deelen, ende infonderheyt van de Tof-
caenfche endeDorifche, zijnde de helft vande voedt der Colommen, ende d'Ionifche, ende Corin-
tifche, zijnde het derde, volghens Vitruvius ende P/inius, een MWa/omaecken,d'eene ende d'andere
hebben ghelijckeniflemet eenighe Tafels, die de Latijnen Abacinoemen, (endelboheeten wijfè
oock) de welcke plat ende over al vierkantigh zijn. Voorts de Vovoli die de Griecken Eucarpi ende
de Latijnen Echini ofte Cimacy noemen,zijn oock de pIuym-kuflens,ronde boorden ende banden ge-
lijck, ende defe ende dierghehjeke dinghen zijn inde eerfte eeuwen geftelt geweeft op de ftammen
vande boomen, ende oock wel op de hoofden vande Haven, ende zijn alfoo van d'een ende d'andere
daer nae overghebracht, ende ghepaftopde deelen ende leden vande Colommen, defe omme te
beter den laft t'onderftutten, ende d'andere omme te dienen tot meerder aerdigheydt vande Capite-
ïen,- het welcke ghenoegh is voor defè tijdt vande generale dingen, waer van elders veel breeder fal
ghefproken worden.
Vande Befchrijvinghe der Ornamenten op de Colommen, ende vande Frontejpicien, Da-
ken, Pedejialen, ende Pedamenten derghebouwen. Cap. 3.
Ewijle wy fullen fpreken vande Ornamenten boven op de Colommen, lbo lal het
goedt zijn, dat wy daer van eerft in 't generael handelen, ende daer nae tot het par-
ticulier komen: ende men moet weten, dat aen die deelen vande ghebouwen, het fy
publijckeofprivee, die van haer fèlven fchoon zijn, gheneofte weynighe Orna-
menten paffen , want foomen anders dede föo föudemen in plaetfe vande fèlve
fchoonder te doen fchijnen, die Ieelijck ende onghefien maken. Ende omme daer
van een exempel te hebben, foo ift ghenoegh te fèggen dat de nature inde wonder-
lijcke forme van een Menfch (als oock in alle andere dieren) ghelaten heeft, fbmmighe deelen foo
delicaet ende dienvolghende foo §ierlijck niet als d'andere, hebbende oplicht op de werekinghe die-
fè doen moeten. Even foo moet oock een Architect acht nemen op de Ornamenten ende de fèlve
ftellen op de bequaemfte plaetfën vanden ghebouwe, fulcks dat het principale oplïchte van 't fèlve,
gelijck mede in 't Menfchelijcke lichaem, meerder verejert fy als de deelen vande zijden, ende het
achterfte noch minder: welcke leeringhe by den ouden, ghelijck wy in hare wereken fïen, wel waer-
ghenomenis.
Ub. i .cap.9 Ende omme hier van te beginnen foo hebben fy altij dt daer op-ghelet, (ghelij ck Vitruvius fèyt) dat
in 't generael, de manieren van d'Ordens inde Kerckelijcke ghebouwen van Robufter proportie ghe-
weeft zijn, als die van andere wereken: ende hier van hebben wy exempels in het meefte deel vande
oude Tempelen tot Romen ende elders,ende vande andere inde Theatren,Amphitheatren, Triumph-
boghen ende andere dierghelijcke ghebouwen, allbo fy ghemeent hebben (ghelijck Vitruvius fèydt)
dat den Tempels een deftigheyt betaemde, ende d'andere eene fèkere lichtigheydt: maer evenwel
moeten defe ende ghenebetamelijcken ge§iertzijn volghens harefoorte. Maer daer van hebben wy
elders
Ende om oock eenigh verftandt te gheven vande particuliere dinghen , foo vele hare lederi
aengaet, fbomoghenwy ghelooven dat eenighe der fèlverghemaeckt zijn nae de maniere van dié
fachteende tedere pluym-kuffens, die van Vitruvio}Tbori ghenoemt werden: dewelckeghefteltzijn*
de onder de ftijlen vanden Colommen, ende van haren lalt feer geperft zijnde, komen uyt te puyleri
als in een ronde forme, ghelijck oock de Liftilli fchijnen te wefèn banden ofte dunne riemen rond-*
omme de voorfz pluym-kuffens, dewelcke fbmtijts d'eene op d'ander geftelt worden, ende tuffcheri
de voorfz Liftilli hebben fy die Guccie ghemaeckt diefe Scotie noemen, als teeckens waer dat eerft dé
groote ende naeuwe bindinghen gemaeckt zijn.
m. i.caf. Voorts die kleyneTo»<éW,de welcke of alleene of met andere gekoppelt zijndegemaeckt ende van-
3£.b de Griecken enae Latijnen (gelijck Vitruvius fèydt) dftragaletti genaemt worden, zijn als fij ne ende
•»*».' verweende bedde-deeckens-, gelijck Cicero ende lulius Pollux fègghen, ende gheftelt zij nde onder de
zjè. io. voorfz Piumacetten kunnen oock vergheleken worden by eenighe toutgens die rondomme de voorlz
Bafengaen, ghelijck de oude üyt-ghedruckthebbende, fnydende daer inneeenighegbedraeyde
in. 4. M/r. vlechten. Ende de Cembie, diemen maeckt aende voeten der Colommen,fömtijdts alleen ende fom-
jj£- tijdts met een Tondino, die zijn, feydt Vitruvius, al s de vouwen ofte boorden aen 't onderfte van der
7. Vrouwen ende andere langhe kleederen ende hy noemtfe ^phophigi.
Ende eyndelijcken, de vierkante ende tamelijcke dicke Tafels, op de welcke alle de voorlz dee-
i»*3.«/>.3 len zijnde van een ronde forme ruften, zijn ghelijck als Careel-fteenen, ende worden van Vitruvio
f'^4'M'' met een GrieckswoordtP/iw^a/ghenaemtj Dien-volghende foo wyopdefe manier alles ginghen
onderfoecken, foo fouden wy bevinden dat niet alleenlijcken de leden vande Bajï, maer oock alle an-
dere deelen der lichamen vande Ordens, niet by ghevalle ghemaeckt zijn, rnaer dat daer inne de na-
ture met een fonderlinghe gratie ende aerdigheydt ghevolght is, ofte datfè metter daedt gheno-
men zijn uyt föodanighe door kunft ghemaeckte wereken, als haer aende eerfte Vinders verthoont
hebben.
Wat de Capiteelen aengaet, vande Griecken ghenaemt Cephalion ende vande Latijnen Capitellum,
die komen leer over een, met de Baji, dewijle hare bovenfte deelen, ende infonderheyt van de Tof-
caenfche endeDorifche, zijnde de helft vande voedt der Colommen, ende d'Ionifche, ende Corin-
tifche, zijnde het derde, volghens Vitruvius ende P/inius, een MWa/omaecken,d'eene ende d'andere
hebben ghelijckeniflemet eenighe Tafels, die de Latijnen Abacinoemen, (endelboheeten wijfè
oock) de welcke plat ende over al vierkantigh zijn. Voorts de Vovoli die de Griecken Eucarpi ende
de Latijnen Echini ofte Cimacy noemen,zijn oock de pIuym-kuflens,ronde boorden ende banden ge-
lijck, ende defe ende dierghehjeke dinghen zijn inde eerfte eeuwen geftelt geweeft op de ftammen
vande boomen, ende oock wel op de hoofden vande Haven, ende zijn alfoo van d'een ende d'andere
daer nae overghebracht, ende ghepaftopde deelen ende leden vande Colommen, defe omme te
beter den laft t'onderftutten, ende d'andere omme te dienen tot meerder aerdigheydt vande Capite-
ïen,- het welcke ghenoegh is voor defè tijdt vande generale dingen, waer van elders veel breeder fal
ghefproken worden.
Vande Befchrijvinghe der Ornamenten op de Colommen, ende vande Frontejpicien, Da-
ken, Pedejialen, ende Pedamenten derghebouwen. Cap. 3.
Ewijle wy fullen fpreken vande Ornamenten boven op de Colommen, lbo lal het
goedt zijn, dat wy daer van eerft in 't generael handelen, ende daer nae tot het par-
ticulier komen: ende men moet weten, dat aen die deelen vande ghebouwen, het fy
publijckeofprivee, die van haer fèlven fchoon zijn, gheneofte weynighe Orna-
menten paffen , want foomen anders dede föo föudemen in plaetfe vande fèlve
fchoonder te doen fchijnen, die Ieelijck ende onghefien maken. Ende omme daer
van een exempel te hebben, foo ift ghenoegh te fèggen dat de nature inde wonder-
lijcke forme van een Menfch (als oock in alle andere dieren) ghelaten heeft, fbmmighe deelen foo
delicaet ende dienvolghende foo §ierlijck niet als d'andere, hebbende oplicht op de werekinghe die-
fè doen moeten. Even foo moet oock een Architect acht nemen op de Ornamenten ende de fèlve
ftellen op de bequaemfte plaetfën vanden ghebouwe, fulcks dat het principale oplïchte van 't fèlve,
gelijck mede in 't Menfchelijcke lichaem, meerder verejert fy als de deelen vande zijden, ende het
achterfte noch minder: welcke leeringhe by den ouden, ghelijck wy in hare wereken fïen, wel waer-
ghenomenis.
Ub. i .cap.9 Ende omme hier van te beginnen foo hebben fy altij dt daer op-ghelet, (ghelij ck Vitruvius fèyt) dat
in 't generael, de manieren van d'Ordens inde Kerckelijcke ghebouwen van Robufter proportie ghe-
weeft zijn, als die van andere wereken: ende hier van hebben wy exempels in het meefte deel vande
oude Tempelen tot Romen ende elders,ende vande andere inde Theatren,Amphitheatren, Triumph-
boghen ende andere dierghelijcke ghebouwen, allbo fy ghemeent hebben (ghelijck Vitruvius fèydt)
dat den Tempels een deftigheyt betaemde, ende d'andere eene fèkere lichtigheydt: maer evenwel
moeten defe ende ghenebetamelijcken ge§iertzijn volghens harefoorte. Maer daer van hebben wy
elders