DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1449#0138
IOZ
Caldneus.
Palladius.
lib.z.caj).
13-
Qront.nguUn kt JrihiteBurt^
Spijckers komen, welckede termini of punten betboonen, d'cen meer naer binnen gaende dan dé
andere, met welcke de linie der verkleyningh op d'eene ende de andere zijde ghemaeckt wort, ghe-
lijckghefienwortin'tprofiloderCorintifche Colomna- ende om confufie te vermijden zijn defe,
(indien niet alle) met i j halve Diameteren geteeckerit.
Daernae wort eene langhe reghel ghemaeckt voor't minft alfoo langh als de Fuftöfyan de Co-
lommen van redelijcker breedte, doch niet te groot, maer allencskens verkleynende tot boven toe,
ghelijckde Tofcanifche of lonifche of Corintifche Fufto, om beter gheboghen ende ghehandelt
te konnen worden, ende langhs de buytenfte breedte inde fnijdinghe gefèt, ende defe niet verminde-
rende moet vaft gehouden worden, de refte boven dit derde of vierde deel moet naer de Stiletti of
Spijckerkens toe gaen, beveiligende de felfde infgbelijcx met alfoo veel Stiletti teghen den eerften
over, ende in 't overighe moet het heel vry blijven. Daer nae binnen de fèlve (maer niet aen de handt
gelijck veel doen) alfoo wel in defè als inde Tofcanifche,ende andere wort een linie gheteként, welc-
ke fchoon endedelicaet ftaen fal: fbo dat het de Fufto der Colommen een gheheele fchoone gedaen-
te gheeft, gelijckmen oock inde eerfte ende derde profilo fie't.
Met een van defè twee manieren pleghen wy de Sacomen of Centinen (ghelijckmen tot Roomen
fèydt) in wercken van importantie te maecken, welcke twee fekere ende lichte wegen zijn, ende van
al de andere verfcheyden,- ende foo veel wy ghèobfèrveert hebben kanmen oock ghelooven, dat de
Ouden de verminderinghen harer Colommen op die wijfè ghemaeckt hebben; aenghefien datfe veel
fienlijcker "ende aenneemlijcker voor 't ooghe zijn, dan die welcke de Moderne maken.
Van dat wy tot nu toe gefèydt hebben, kanmen noch een andere lichten ende rechten wegh leeren
de Fufti te verkleynen, fèt de ghefèyde linea of lifta in 't Taglio of fnijdinghe ende beveftightfè wel
de portie der jl deelen, welcke inde lonifche niet vermmdert worden, het overighe vande 8| vande
Lifta fèlfs, welcke naer boven toe vry blijft, lal met de handt naer binnen geboghen worden j tot dat-
fè dehoochftepun<5t vande Reftrematie of verkleyninge aenraeckt,ende foo fal het eene kunftelijcke
wat ghekromde linie worden, welcke van binnen ghefègneert zijnde, kan in een fèecker maniere
dienen voor de verkleyninghe der Colommen, ghelijck inde andere profilo te fien is.
Maer om datfe veel fal lijden moeten van wegen de Lifta, welcke te veel ofte weynigh groot is, of
te nerveus ende ontra&abel of onmanierlijck, of om datfe naer boven ghetrocken ende onbeftan-
digh wort, daerom 'prijfen wy de wyfe der Modernen niet, om de Colommen van koftelijcker ma-
teri&niet in perijckel te brenghen, alhoewelfe voor Schilders ende diergbelijcke, welcke de lichtig-
heyt beminnen wel dienen konnen, behalvendat hare wercken oock van fbo grooter importantie
niet en zijn, ende om datfe fömtijts fulcke verkleyningh maken konnen met een draet in een couleur
ghedoopt, ende treckende dan de fèlve naer buyten, fbo dat het eene ghekromde linie wort.'
Defe Sacomen, welcke onfè meefters plegen Valanginen of Centijnen te noemen, zijn dienftigh1
voor de Steen-houwers, Metfelaers, Timmerluyden 'ende andere, welcke inde Fabrijcken wercken.
Hare breedte fal niet min dan 4 noch meer dan 3 vande grootnifle vande Fufti zijn, ende naer 't Loot:
ghetrocken, fy behoor en van Gentil-hout te zijn, fbo datfè niet en veranderen, ende voor accidenten
befchermt worden, als windt, reghen ende dierghelijcke.
Nuvolghtdeontwerpinghe vande diminutieder Fufien der Tofcanifcben, lonifchenende'CorintifcheCo-
lommen met hare Moduli inde randen gheteeckent: infgbelijc\s de Sacomen of Valanginen ende der Lifleri,
infgelijc^s de Cicogna mede, voelere de Steen-houroers ghehruyehen om de Sfeenen daer door tefityveren ende te
volmaecken.
Vande ckden der Orders endeproportien, ende formén harer Uden endeAgetüy
oock^fny-wereken daer toe behoorend{_j. Cap. 31.
E deelen der Ornamenten zijn in ghedaente ende leden veel onder malkander ver*
fcheyden,doch gaenfè meeftendeel naer buyten op verfcheyden wijfèn, om de din-
ghen die daer op vallen mogen af te keeren. Voor 't eerft zijn fommige dèeten der
Orders, welcke minder Sporto hebben als hare eygene hooghte is, ende dit mach
wel gefèyt worden vande Bafamenten ende Cimacien der Pedeftalen, oock vande
Bafèn ende Capitelen der Colommen, de Impoftenende Archi volten, ende eynde-
lijckde Architraven ende dierghelijcke: ende dat ghefchiedt om datfe meerder
fterekte hebben fullen, ende niet van 't ooghe wegh-nemen, alfmen naer boven fiet. Maer de princi-
pale Cornicen hebben altijt op 't minft alfoo veel Sporto ende fomtijdts oock meer als hare hooghte
is, ende dat ghefchiet om meerder cieraet weghen, ende datfè al de andere deelen bedecken mogen,
die beneden haer zijri, naer de felfde Order gedifponeert, ende om datfe voor 't oogh fullen fchoon-
der fchijnen; ende behalven dat foo zijn alle de voor verhaelde deelen van öngheïijeke leden aen een
ghevoeght, alfoowelin forme als oock in grootnis.
Maer om naerder tot de particuliere dinghen te komen, ende datmen hare oorfaken ende wercken
wel verftaen moghen, foo fegghen wy dat de Bafamenten der Pedeftalen, ende de Bafen der Colom-
men,, ende dierghelij cke deelen aen malkander ghevoeght zijn van leden, welcke heel rondt of deels
rondt
Caldneus.
Palladius.
lib.z.caj).
13-
Qront.nguUn kt JrihiteBurt^
Spijckers komen, welckede termini of punten betboonen, d'cen meer naer binnen gaende dan dé
andere, met welcke de linie der verkleyningh op d'eene ende de andere zijde ghemaeckt wort, ghe-
lijckghefienwortin'tprofiloderCorintifche Colomna- ende om confufie te vermijden zijn defe,
(indien niet alle) met i j halve Diameteren geteeckerit.
Daernae wort eene langhe reghel ghemaeckt voor't minft alfoo langh als de Fuftöfyan de Co-
lommen van redelijcker breedte, doch niet te groot, maer allencskens verkleynende tot boven toe,
ghelijckde Tofcanifche of lonifche of Corintifche Fufto, om beter gheboghen ende ghehandelt
te konnen worden, ende langhs de buytenfte breedte inde fnijdinghe gefèt, ende defe niet verminde-
rende moet vaft gehouden worden, de refte boven dit derde of vierde deel moet naer de Stiletti of
Spijckerkens toe gaen, beveiligende de felfde infgbelijcx met alfoo veel Stiletti teghen den eerften
over, ende in 't overighe moet het heel vry blijven. Daer nae binnen de fèlve (maer niet aen de handt
gelijck veel doen) alfoo wel in defè als inde Tofcanifche,ende andere wort een linie gheteként, welc-
ke fchoon endedelicaet ftaen fal: fbo dat het de Fufto der Colommen een gheheele fchoone gedaen-
te gheeft, gelijckmen oock inde eerfte ende derde profilo fie't.
Met een van defè twee manieren pleghen wy de Sacomen of Centinen (ghelijckmen tot Roomen
fèydt) in wercken van importantie te maecken, welcke twee fekere ende lichte wegen zijn, ende van
al de andere verfcheyden,- ende foo veel wy ghèobfèrveert hebben kanmen oock ghelooven, dat de
Ouden de verminderinghen harer Colommen op die wijfè ghemaeckt hebben; aenghefien datfe veel
fienlijcker "ende aenneemlijcker voor 't ooghe zijn, dan die welcke de Moderne maken.
Van dat wy tot nu toe gefèydt hebben, kanmen noch een andere lichten ende rechten wegh leeren
de Fufti te verkleynen, fèt de ghefèyde linea of lifta in 't Taglio of fnijdinghe ende beveftightfè wel
de portie der jl deelen, welcke inde lonifche niet vermmdert worden, het overighe vande 8| vande
Lifta fèlfs, welcke naer boven toe vry blijft, lal met de handt naer binnen geboghen worden j tot dat-
fè dehoochftepun<5t vande Reftrematie of verkleyninge aenraeckt,ende foo fal het eene kunftelijcke
wat ghekromde linie worden, welcke van binnen ghefègneert zijnde, kan in een fèecker maniere
dienen voor de verkleyninghe der Colommen, ghelijck inde andere profilo te fien is.
Maer om datfe veel fal lijden moeten van wegen de Lifta, welcke te veel ofte weynigh groot is, of
te nerveus ende ontra&abel of onmanierlijck, of om datfe naer boven ghetrocken ende onbeftan-
digh wort, daerom 'prijfen wy de wyfe der Modernen niet, om de Colommen van koftelijcker ma-
teri&niet in perijckel te brenghen, alhoewelfe voor Schilders ende diergbelijcke, welcke de lichtig-
heyt beminnen wel dienen konnen, behalvendat hare wercken oock van fbo grooter importantie
niet en zijn, ende om datfe fömtijts fulcke verkleyningh maken konnen met een draet in een couleur
ghedoopt, ende treckende dan de fèlve naer buyten, fbo dat het eene ghekromde linie wort.'
Defe Sacomen, welcke onfè meefters plegen Valanginen of Centijnen te noemen, zijn dienftigh1
voor de Steen-houwers, Metfelaers, Timmerluyden 'ende andere, welcke inde Fabrijcken wercken.
Hare breedte fal niet min dan 4 noch meer dan 3 vande grootnifle vande Fufti zijn, ende naer 't Loot:
ghetrocken, fy behoor en van Gentil-hout te zijn, fbo datfè niet en veranderen, ende voor accidenten
befchermt worden, als windt, reghen ende dierghelijcke.
Nuvolghtdeontwerpinghe vande diminutieder Fufien der Tofcanifcben, lonifchenende'CorintifcheCo-
lommen met hare Moduli inde randen gheteeckent: infgbelijc\s de Sacomen of Valanginen ende der Lifleri,
infgelijc^s de Cicogna mede, voelere de Steen-houroers ghehruyehen om de Sfeenen daer door tefityveren ende te
volmaecken.
Vande ckden der Orders endeproportien, ende formén harer Uden endeAgetüy
oock^fny-wereken daer toe behoorend{_j. Cap. 31.
E deelen der Ornamenten zijn in ghedaente ende leden veel onder malkander ver*
fcheyden,doch gaenfè meeftendeel naer buyten op verfcheyden wijfèn, om de din-
ghen die daer op vallen mogen af te keeren. Voor 't eerft zijn fommige dèeten der
Orders, welcke minder Sporto hebben als hare eygene hooghte is, ende dit mach
wel gefèyt worden vande Bafamenten ende Cimacien der Pedeftalen, oock vande
Bafèn ende Capitelen der Colommen, de Impoftenende Archi volten, ende eynde-
lijckde Architraven ende dierghelijcke: ende dat ghefchiedt om datfe meerder
fterekte hebben fullen, ende niet van 't ooghe wegh-nemen, alfmen naer boven fiet. Maer de princi-
pale Cornicen hebben altijt op 't minft alfoo veel Sporto ende fomtijdts oock meer als hare hooghte
is, ende dat ghefchiet om meerder cieraet weghen, ende datfè al de andere deelen bedecken mogen,
die beneden haer zijri, naer de felfde Order gedifponeert, ende om datfe voor 't oogh fullen fchoon-
der fchijnen; ende behalven dat foo zijn alle de voor verhaelde deelen van öngheïijeke leden aen een
ghevoeght, alfoowelin forme als oock in grootnis.
Maer om naerder tot de particuliere dinghen te komen, ende datmen hare oorfaken ende wercken
wel verftaen moghen, foo fegghen wy dat de Bafamenten der Pedeftalen, ende de Bafen der Colom-
men,, ende dierghelij cke deelen aen malkander ghevoeght zijn van leden, welcke heel rondt of deels
rondt