DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1449#0156
van Vincent Scamozgj. 115
ïngefneden hebben: welcke dinghen geenfms bequaem zijn om eenighe volmaecktheyt of fterckte te
foethoonen inde dingen welcke fy regeeren ende ophouden moeten. Dit is oock veel berifpens waer-
'digh, dar fommige Colomnlen of Zuylen krom gemaeckt zijn, ende gebogen gelijck Wijn-rancken,
geiijck wy fien in 'tFaeiaet van 't huys van Are%p,en&z andere zijn rondfbm gecanneleert over dwers,
andere infgelijcx zijn van veelderley groote ende ongeformeerde ftucken aen malkander gevoeght,
welcke fy daerom ruftijck noemen (gelijck als of het kleedt genoegh waer om een foldaët te maken)
ende eyndelijck foo hebbenfë oock fommige om§inghelt,ende met Fafcien, Kranfèn,Veftonen ende
gekromde bladeren van tVijmrancken, Klim-kruyt of andere diergelijcke dingen gebonden, welcke
by de France voor fchoon ghehouden worden, alhoewelfe onformlijckzijn, ende de Colommen of
Znylen daer en boven oock verfwacken.
Daer zij n oock veel geweeft, welcke in ftede van Colommen met Pilaftren, door welck de princi-
pale Ornamenten der Faciaten, poorten, Venfteren ende andere gelijcke openinghen geregeert wer-
den, gemaeckt of geftelt hebben Satyri ,Harpien ende andere monftreufè gedierten, ghelijck wy fien
inde eerft-gemelde Faciate; jae oock Cartellen ('t welck een nieuwe maniere is van inwickelingh,vol
bladeren en Arabeffchen of andere dingen, welcke met redenen niet over een komen,aengefien dat-
fe gebrekelijckheyt verthoonen (ende behooren daerom niet gefet of gemaeckt te werden,boven H-
hiftorien ofontwerpinghe ende afbeeldinghe van voornaeme perfoonen, oock zij nfe foo teer ende
weeck, datfè heel onbequaem zij n eenigh dingh te regeeren of op te houden, welck duurachtigh ende tiB.y.«/>.$
fwaer is. Ende alhoewel Vitruvius in ftede van Colommen de beelden der Cariatidi befchrijft, welc-
ke de fwarigheyden dragen ende ophouden moeten, ende infghelijcx oock de beelden der Perfianer, m.i.mt
welcke de Galerye der Lacedsemonianen in ftede van Colommen op hielden tot eenteecken van ha-
re dienftbaerheydt (gelijck Pau fantas verhaelt,) jae men vindt oock een groot getal van gevangenen
ende flaven inde triumphale Arken ingefheden, oock inde hiftorifche Colommen van Trajanus ende
Anthoninus, met noch andere meer hier ende daer • even wel nochtans verwerptfè Vitruvius in 't ghe-
heel, alle defè Colommen of beelden in ftede van Colommen, met andere diergelijcke ongherijmde
dingen, welcke in geen gebouw behooren plaets te hebben.
Daerom moeten wy ons in alle defê verhaelde dinghen inbeelden, dat daer Pilaftri achter aen zijn
gemaeckt geworden, of andere ftercke dingen, welcke degheheele fwaerte of in 't minft een deel der
fèlfde ophielden ende regeeren moetea, foo dat het fchijnt de ghevanghene ende andere ghedierte
zijn, maer voor cieraet daer by ghevoeght, ghelijck wy oock dickmalen gheordineert hebben, als te
fien is inde twee gevangenen', welcke droefheydt bethoonen, ende haer buygen ende krommen onder
de fwaerte vaudeNappa binnen het Anticollegio vande doorluchtighfte Heeren hier binnen Vene-
tien, ende in veel andere gebouwen van private Edelluyden. Niet min dwalen oock de gene, welcke
inde Faciaten waer Colommen of Pilaftrini zijn, toelaten dat de Bafamenten ende Cimacien of de Ba-
fen, ende de Capitelen of Impoften,endede Cornicien,welcke voor een gieraet der Archi dienen-de
Poorten, Vénfteren,Nicchen ende diergelijcke andere dingen verhinderlijck zijn,ende inde Colom-
men,Pilaftri of Vleugelkens geftout werden ende voor uyt fteken: foo dat fomtijdts de Ornamenten
vand'een Order by naefchijne de. Ornamenten vaneen ander Order, gelijck hier binnen Venetien
gefchiet is, ende buyten onfer confont of gevoelen gemaeckt is geworden het Capiteel vande Procu-
ratie tegen de Laguna over, met een Facie van Zecca, ende infghelijcks de tweede Order vande Fa-
brijcken der doorluchtighfte Heeren Procurateuren, met die vande Librarie op Sint Marcx plaetfè,
alie welcke dingen recht verftandige meefters niet behaghen, want wy fien,dat de Nature inde licha-
men der ghedierten noyt het een lidt het ander hinderlijck maeckt, ende zijn vande Ouden noyt in
hare werckën gebruyckt.
Is oock berifpens waerdigh alfmen fiet dat de principale Ornamenten der Orders, of de Poorten,
Venfters, Nappen ende andere welcke inde Architraven, Fregien ende hare Cornicen komen, onbe-
hoorlijcke leden hebben, ende van onbequame formen zijn, qualijck geproportioneert,jae fomtijdts
oock wel in gebroken ftucken, tuffchen welcke dickmalen ruftijcke banden komen of Cartellen $nde
Feftonen ende veel andere dinghen meer, welcke alle buyten propooft zijn. De ghene dwalen oock
fèer, welcke aende rifaliten der Cornicen die fimpelijck op de Colommen of Pilaftren zijn, Fronte-
foicien maken fonder de Ornamenten der fèlve aen malkander te binden,gelijckmen huyden-daeghs
veel Poorten fiet, ende veel Venfters Arcx-wijfo ghemaeckt, oock vele koftehjcke Altaren. Het is
oock onbetamelijck alfmen Frontefpicien maeckt, openftaende, ende die in 't midde breeckt, niet
latende dan een weynigh vande hoofden, jae fomtijdts fietmenfè oock naer de manier van Cartello-
nen ende diergelijcke, welcke dinghen alle onvermakelijck aen te fien zijn.
Ende aenghefien de Frontefpicien zijn ghemaeckt naer de maniere vande daecken, deckfèïen der
gebouwen, met geheel e ketenen der ba!ck-wercken,overloopen van d'eene muur tot de andere, welc-
ke met reden ghemaeckt zijn om de Menfche ende andere dingen van 't quaet weerte befchermen;in
flikker voegen dat fuicke Bouw-meefters geenfins fegghen konneudathai-eFronjtefpitienweI ende
beqnamelijck gemaeckt zijn fonder eenige Cornicen, ofmet Cornicen, welcke gefwackt ende in vele
deelen verbroken zijn, gelijck hoofden, fchouderen, armen ende voeten, welcke van hare lichamen
afgetrocken zijn, alle welcke dingen mifmaeckt ende het werck leelijck maken, maer infonderlijck
dewerckentotdenGodtf-dienftbehoorende. Andere daer en tegen niet hier mede verghenoeglit
Ff 1 zijnde
ïngefneden hebben: welcke dinghen geenfms bequaem zijn om eenighe volmaecktheyt of fterckte te
foethoonen inde dingen welcke fy regeeren ende ophouden moeten. Dit is oock veel berifpens waer-
'digh, dar fommige Colomnlen of Zuylen krom gemaeckt zijn, ende gebogen gelijck Wijn-rancken,
geiijck wy fien in 'tFaeiaet van 't huys van Are%p,en&z andere zijn rondfbm gecanneleert over dwers,
andere infgelijcx zijn van veelderley groote ende ongeformeerde ftucken aen malkander gevoeght,
welcke fy daerom ruftijck noemen (gelijck als of het kleedt genoegh waer om een foldaët te maken)
ende eyndelijck foo hebbenfë oock fommige om§inghelt,ende met Fafcien, Kranfèn,Veftonen ende
gekromde bladeren van tVijmrancken, Klim-kruyt of andere diergelijcke dingen gebonden, welcke
by de France voor fchoon ghehouden worden, alhoewelfe onformlijckzijn, ende de Colommen of
Znylen daer en boven oock verfwacken.
Daer zij n oock veel geweeft, welcke in ftede van Colommen met Pilaftren, door welck de princi-
pale Ornamenten der Faciaten, poorten, Venfteren ende andere gelijcke openinghen geregeert wer-
den, gemaeckt of geftelt hebben Satyri ,Harpien ende andere monftreufè gedierten, ghelijck wy fien
inde eerft-gemelde Faciate; jae oock Cartellen ('t welck een nieuwe maniere is van inwickelingh,vol
bladeren en Arabeffchen of andere dingen, welcke met redenen niet over een komen,aengefien dat-
fe gebrekelijckheyt verthoonen (ende behooren daerom niet gefet of gemaeckt te werden,boven H-
hiftorien ofontwerpinghe ende afbeeldinghe van voornaeme perfoonen, oock zij nfe foo teer ende
weeck, datfè heel onbequaem zij n eenigh dingh te regeeren of op te houden, welck duurachtigh ende tiB.y.«/>.$
fwaer is. Ende alhoewel Vitruvius in ftede van Colommen de beelden der Cariatidi befchrijft, welc-
ke de fwarigheyden dragen ende ophouden moeten, ende infghelijcx oock de beelden der Perfianer, m.i.mt
welcke de Galerye der Lacedsemonianen in ftede van Colommen op hielden tot eenteecken van ha-
re dienftbaerheydt (gelijck Pau fantas verhaelt,) jae men vindt oock een groot getal van gevangenen
ende flaven inde triumphale Arken ingefheden, oock inde hiftorifche Colommen van Trajanus ende
Anthoninus, met noch andere meer hier ende daer • even wel nochtans verwerptfè Vitruvius in 't ghe-
heel, alle defè Colommen of beelden in ftede van Colommen, met andere diergelijcke ongherijmde
dingen, welcke in geen gebouw behooren plaets te hebben.
Daerom moeten wy ons in alle defê verhaelde dinghen inbeelden, dat daer Pilaftri achter aen zijn
gemaeckt geworden, of andere ftercke dingen, welcke degheheele fwaerte of in 't minft een deel der
fèlfde ophielden ende regeeren moetea, foo dat het fchijnt de ghevanghene ende andere ghedierte
zijn, maer voor cieraet daer by ghevoeght, ghelijck wy oock dickmalen gheordineert hebben, als te
fien is inde twee gevangenen', welcke droefheydt bethoonen, ende haer buygen ende krommen onder
de fwaerte vaudeNappa binnen het Anticollegio vande doorluchtighfte Heeren hier binnen Vene-
tien, ende in veel andere gebouwen van private Edelluyden. Niet min dwalen oock de gene, welcke
inde Faciaten waer Colommen of Pilaftrini zijn, toelaten dat de Bafamenten ende Cimacien of de Ba-
fen, ende de Capitelen of Impoften,endede Cornicien,welcke voor een gieraet der Archi dienen-de
Poorten, Vénfteren,Nicchen ende diergelijcke andere dingen verhinderlijck zijn,ende inde Colom-
men,Pilaftri of Vleugelkens geftout werden ende voor uyt fteken: foo dat fomtijdts de Ornamenten
vand'een Order by naefchijne de. Ornamenten vaneen ander Order, gelijck hier binnen Venetien
gefchiet is, ende buyten onfer confont of gevoelen gemaeckt is geworden het Capiteel vande Procu-
ratie tegen de Laguna over, met een Facie van Zecca, ende infghelijcks de tweede Order vande Fa-
brijcken der doorluchtighfte Heeren Procurateuren, met die vande Librarie op Sint Marcx plaetfè,
alie welcke dingen recht verftandige meefters niet behaghen, want wy fien,dat de Nature inde licha-
men der ghedierten noyt het een lidt het ander hinderlijck maeckt, ende zijn vande Ouden noyt in
hare werckën gebruyckt.
Is oock berifpens waerdigh alfmen fiet dat de principale Ornamenten der Orders, of de Poorten,
Venfters, Nappen ende andere welcke inde Architraven, Fregien ende hare Cornicen komen, onbe-
hoorlijcke leden hebben, ende van onbequame formen zijn, qualijck geproportioneert,jae fomtijdts
oock wel in gebroken ftucken, tuffchen welcke dickmalen ruftijcke banden komen of Cartellen $nde
Feftonen ende veel andere dinghen meer, welcke alle buyten propooft zijn. De ghene dwalen oock
fèer, welcke aende rifaliten der Cornicen die fimpelijck op de Colommen of Pilaftren zijn, Fronte-
foicien maken fonder de Ornamenten der fèlve aen malkander te binden,gelijckmen huyden-daeghs
veel Poorten fiet, ende veel Venfters Arcx-wijfo ghemaeckt, oock vele koftehjcke Altaren. Het is
oock onbetamelijck alfmen Frontefpicien maeckt, openftaende, ende die in 't midde breeckt, niet
latende dan een weynigh vande hoofden, jae fomtijdts fietmenfè oock naer de manier van Cartello-
nen ende diergelijcke, welcke dinghen alle onvermakelijck aen te fien zijn.
Ende aenghefien de Frontefpicien zijn ghemaeckt naer de maniere vande daecken, deckfèïen der
gebouwen, met geheel e ketenen der ba!ck-wercken,overloopen van d'eene muur tot de andere, welc-
ke met reden ghemaeckt zijn om de Menfche ende andere dingen van 't quaet weerte befchermen;in
flikker voegen dat fuicke Bouw-meefters geenfins fegghen konneudathai-eFronjtefpitienweI ende
beqnamelijck gemaeckt zijn fonder eenige Cornicen, ofmet Cornicen, welcke gefwackt ende in vele
deelen verbroken zijn, gelijck hoofden, fchouderen, armen ende voeten, welcke van hare lichamen
afgetrocken zijn, alle welcke dingen mifmaeckt ende het werck leelijck maken, maer infonderlijck
dewerckentotdenGodtf-dienftbehoorende. Andere daer en tegen niet hier mede verghenoeglit
Ff 1 zijnde