Studia archeologiczne (1.1981)

- 321

się do budowy lub rekonstrukcji poszczególnych elementów linii
obronnych i często są jedynym świadectwem istnienia w danym miejs-
cu umocnień. Pozwalają też one na próbę lokalizacji niektórych
fragmentów murów obronnych i są nieocenionym źródłem do datowa-
nia poszczególnych odcinków umocnień.

C. XIX-wieczne plany i opisy umocnień

Podstawowe trzy publikacje zawierające plany i opisy umocnień,
to: .Drewno s t i B o s f o r a. Kimmę ri j g kow o , zv^^=^OBporskoje^_^Garstwo
A.Aszika1^ i K.K.Gerca Archeologiezeskaja topografja Tamanskowo
^ołuostrowa^ . W pracach tych znajduje się wiele bezcennych
wprost planów i opisów umocnień, po których do naszych czasów
nie pozostał nawet ślad. Zostały one albo dokładnie zabudowane,
albo rozebrane na kamień lub zniwelowane, a część uległa znisz-
czeniu w czasie działań wojennych. Sporo też umocnień widocznych
w tamtych czasach zostało całkowicie lub częściowo pochłoniętych
przez wodę.
Część planów i opisów nie dochowała się do naszych czasów.Naj-
ważniejsze efekty badawcze dla tego obszaru, posiadające najwięk-
szą wartość, osiągnęli: A.Aszik, Blaramberg, Dubois de Montpereux,
P.Dubrur, K.Dumberg. Ich zasługą jest pierwsza, przeważnie pra-
widłowa lokalizacja miast bosforskich.

II. Źródła ikonograficzne

Dla badań nad fortyfikacjami Bosforu ze źródeł ikonograficz-

nych pomocne są tylko przedstawienia na monetach.Poza tym są one
jedynymi właściwie źródłami do rekonstrukcji pełnego wyglądu
twierdz Bosforu.
Monety z przedstawieniami murów obronnych pochodzą z I—II w.
n.e. Oczywiście, nie jest też pewne czy kurtyny, baszty i bramy
przedstawione na tych monetach są autentycznym odzwierciedleniem
określonych umocnień bosforskich, jednak z pewną dozą prawdopo-
dobieństwa można przyjąć, że rzemieślnik wykonujący sztance od-
Drevnosti Bosfora Kimmerijskogo, t.1-3, Petersburg 1849.
A.Asik, Bosporskoe carstyt.1-3, Odessa 1848-1849.
16 K.K.Gerc, ^ch^^ogj^eska4a_to^ografija^ama^_ko^_poluos-
trova, St.Petersburg 1898.