DOI Artikel:
Scholl, Tomasz: Fortyfikacje państwa bosforskiego od IV w. P.N.E. do połowy I w. P.N.E.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51287#0328
- 322 -
dał wygląd murów obronnych, które najczęściej oglądał, a więc
jednej z twierdz bosforskich, być może Pantikapaionu. Przykładem
monet, na których znajdujemy przedstawienia murów obronnych, są
'17
monety z Muzeum Narodowego w Warszawie '. Analogie do tych monet
Q
znajdujemy w pracach A.N.Zografa . Trudno jest ustalić obecnie,
którym umocnieniom odpowiadały wizerunki na monetach, niemniej
monety te mają dla nas ogromną wartość jako jedyne przedstawie-
nia bosforskich murów obronnych.
III. Źródła archeologiczne
Na źródła te składają się pozostałości murów, baszt, bram,
wież, wałów i rowów obronnych. Stan, w jakim źródła te zachowały
się jest różny dla różnych umocnień. Z wielu niewątpliwie dobrze
umocnionych miast, jak np. z Teodozji, kluczowej twierdzy zachod-
niej granicy państwa bosforskiego, nie znamy właściwie zachowa-
nych żadnych elementów fortyfikacyjnych. Przyczyny tych dyspro-
porcji są różne: np. dobrze zachowany Iluraton był przez długie
wieki nie objęty większą akcją osiedleńczą, a na terytorium an-
tycznej Teodozji rozlokowana była potężna, genueńska Kaffa;współ-
czesna Teodozja istnieje na tym samym miejscu. Podobnie jest z
Gorgippą /obecnie Anapa/, Panatikapaionem /obecnie Kercz/ czy z
Fanagorią.
Dużo miast antycznych, leżących w pobliżu współczesnych osad,
służyło okolicznym mieszkańcom jako kamieniołomy. W ten sposób
zniszczono np. Tiritakę, Nymfaion i Tanais. Część miast i osied-
li antycznych została częściowo pochłonięta przez morze, np. Fa-
nagoria, Kytaion. Innej przyczyny szczupłości źródeł archeologi-
cznych dla poznania fortyfikacji Bosforu należy poszukiwać w nie-
trwałym budulcu. Na półwyspie Tamańskim powszechnie używana była
nietrwała cegła suszona.
Panowanie tureckie również zniszczyło część fortyfikacji:przy-
kładem może być Hermonassa. Część umocnień antycznych została
zniszczona jeszcze w starożytności, np. mury Tanaisu czy Kimme-
rionu.
-TT"-
'a. MN nr 166755 Sauromates I, b. MN nr 155007 Sauromates I,
c. MN nr 166419 Reskuporis II.
18 A.N.Zograf, J^tićnyejmonę^ MIA 16, 1951, s.162-213. Tab-
lica XLVII moneta nrj^^nalogia do monety MN nr 166419, tab-
lica XLVII moneta nr 8 - analogia do monet MN nr 166755 i MN nr
155007. A.N.Zograf,monętnoe_delo_Seygrao^
goPrićernpmorja, AGSP, ^7T4^163TSys?3T, sTT^I moneta nr 4 -
anaToglado^onet MN nr 166755 i MN nr 155007, rys.31, s.161 mo-
neta nr 3 - analogia do monety MN nr 166419.
dał wygląd murów obronnych, które najczęściej oglądał, a więc
jednej z twierdz bosforskich, być może Pantikapaionu. Przykładem
monet, na których znajdujemy przedstawienia murów obronnych, są
'17
monety z Muzeum Narodowego w Warszawie '. Analogie do tych monet
Q
znajdujemy w pracach A.N.Zografa . Trudno jest ustalić obecnie,
którym umocnieniom odpowiadały wizerunki na monetach, niemniej
monety te mają dla nas ogromną wartość jako jedyne przedstawie-
nia bosforskich murów obronnych.
III. Źródła archeologiczne
Na źródła te składają się pozostałości murów, baszt, bram,
wież, wałów i rowów obronnych. Stan, w jakim źródła te zachowały
się jest różny dla różnych umocnień. Z wielu niewątpliwie dobrze
umocnionych miast, jak np. z Teodozji, kluczowej twierdzy zachod-
niej granicy państwa bosforskiego, nie znamy właściwie zachowa-
nych żadnych elementów fortyfikacyjnych. Przyczyny tych dyspro-
porcji są różne: np. dobrze zachowany Iluraton był przez długie
wieki nie objęty większą akcją osiedleńczą, a na terytorium an-
tycznej Teodozji rozlokowana była potężna, genueńska Kaffa;współ-
czesna Teodozja istnieje na tym samym miejscu. Podobnie jest z
Gorgippą /obecnie Anapa/, Panatikapaionem /obecnie Kercz/ czy z
Fanagorią.
Dużo miast antycznych, leżących w pobliżu współczesnych osad,
służyło okolicznym mieszkańcom jako kamieniołomy. W ten sposób
zniszczono np. Tiritakę, Nymfaion i Tanais. Część miast i osied-
li antycznych została częściowo pochłonięta przez morze, np. Fa-
nagoria, Kytaion. Innej przyczyny szczupłości źródeł archeologi-
cznych dla poznania fortyfikacji Bosforu należy poszukiwać w nie-
trwałym budulcu. Na półwyspie Tamańskim powszechnie używana była
nietrwała cegła suszona.
Panowanie tureckie również zniszczyło część fortyfikacji:przy-
kładem może być Hermonassa. Część umocnień antycznych została
zniszczona jeszcze w starożytności, np. mury Tanaisu czy Kimme-
rionu.
-TT"-
'a. MN nr 166755 Sauromates I, b. MN nr 155007 Sauromates I,
c. MN nr 166419 Reskuporis II.
18 A.N.Zograf, J^tićnyejmonę^ MIA 16, 1951, s.162-213. Tab-
lica XLVII moneta nrj^^nalogia do monety MN nr 166419, tab-
lica XLVII moneta nr 8 - analogia do monet MN nr 166755 i MN nr
155007. A.N.Zograf,monętnoe_delo_Seygrao^
goPrićernpmorja, AGSP, ^7T4^163TSys?3T, sTT^I moneta nr 4 -
anaToglado^onet MN nr 166755 i MN nr 155007, rys.31, s.161 mo-
neta nr 3 - analogia do monety MN nr 166419.