Studia i materiały archeologiczne (11.2003)

Zastosowanie pieczęci w kulturach Grecji i Krety...

45

zabytków. Na pozostałą część tego depozytu składają się węzełki o płaskim spodzie,
które od tego czasu pojawiają się coraz częściej. Po raz pierwszy pojawiły się tu
odciski popularnych później, szczególnie w Zakro, tzw. pieczęci naśladujących. Ich
nazwa bierze się z tego, że przedstawiono na nich identyczne sceny. Różnice można
dostrzec dopiero przy użyciu szkła powiększającego. Mogły one oznaczać urząd, a
może nadawały specjalne uprawnienia. Być może służyły także do identyfikacji
miejsca pochodzenia; w różnych miejscach Krety (na przykład w willi w Sklavo-
kampos) znaleziono odciski, które pozostawiły znalezione w Knossos złote sygnety.
W willi w Aja Triada, w jej części północno-wschodniej znaleziono około 1000
węzełków, przeważnie spadłych z wyższej kondygnacji. W pokoju blisko południo-
wego wejścia do willi, a więc położonego bardzo dogodnie do rozliczeń z osobami
przybywającymi z zewnątrz, znaleziono depozyt 45 noduli. Około 70% dokumentów
z tego stanowiska dodatkowo jest inskrybowanych.
W Chania, Zakro i Gumia dokumenty pieczętowane pochodzą zarówno z pała-
cu, jak i z domów w zabudowie miejskiej. W obrębie pierwszego z tych stanowisk,
w pałacu, znaleziono plomby przemieszczone po dokonaniu bilansu. Były to - obok
węzełków wiszących i o płaskim spodzie - przede wszystkim krążki. Pojedyncze
zabytki pochodzą z domów miejskich datowanych od okresu późnominojskiego I B
do późnominojskiego II. W Zakro duży depozyt liczący ponad 500 plomb znalezio-
no w miejskim Domu A. Zdecydowana większość z nich to węzełki o płaskim
spodzie, noszące odciski więcej niż jednej pieczęci, prawie wcale nie inskrybowane.
Przyjmuje się, że ten typ plomb służył do pieczętowania dokumentów sporządzo-
nych na nietrwałych materiałach. W pałacu natomiast znaleziono zaledwie kilka
dokumentów, ale Erik Hallager wspomina o niesprecyzowanej liczbie innych, które
uległy rozkładowi pod wpływem wody1". Dużą część depozytu z Zakro stanowią
pieczęci naśladujące. W Gurnia i w Tylissos znaleziono niewielką liczbę noduli
i węzełków, zarówno w domach, jak i w pałacu. W obrębie obu tych stanowisk
dokumenty współwystępowały z narzędziami i surowcami powiązanymi z obróbką
metali.
Nieliczne dokumenty znaleziono w pokoju willi w Pyrgos wraz z przedmiotami
o charakterze kultowym.
Pierwsze pieczęci znalezione na Lądzie na stanowiskach kultury mykeńskiej są
sprowadzane z Krety. Pojawiające się później produkty lokalne zawsze pozostają
pod silnym wpływem minojskim. Depozyty dokumentów mykeńskich są niewielkie,
składają się przeważnie z węzełków (z nowym wariantem mocowanym bezpośrednio
do przedmiotu, bez użycia sznurka) i z - znanych z Krety Starszych Pałaców -
dawnych plomb na wylewy naczyń.
W przeciwieństwie do sytuacji, z jaką mieliśmy do czynienia w kulturze
minojskiej, wszystkie znane dotychczas stanowiska mykeńskie prezentują jeden
wspólny wzorzec używania pieczęci, co świadczy o istnieniu silnego, jednolitego
systemu, któremu podporządkowane są ośrodki.

15 Teren, na którym leży pałac w Zakro jest podmokły: Hallager, op. cit, p. 90.