DOI Artikel:
Jaxa-Chamiec, Maria: Najsławniejsze "Damy" sztuki iberyjskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51310#0057
Maria Jaxa-Chamiec
Najsławniejsze „Damy” sztuki iberyjskiej
Kultura iberyjska rozwijała się w I tysiącleciu p.n.e. na terenie dzisiejszej
wschodniej i południowo-wschodniej Hiszpanii* 1 (fig. 1). Ze względu na różnorodność
form kultury i sztuki niełatwo jest stworzyć zwięzłą i jasną jej definicję. Jest to
spowodowane skomplikowaną historią tego regionu, kolonizowanego kolejno przez
Fenicjan, Greków, Kartagińczyków i Rzymian. Niewątpliwie do różnorodności sztuki
iberyjskiej przyczynił się również charakter zamieszkującej Półwysep ludności -
walecznej, niepokornej i nieufnej obcym przybyszom, co potwierdza Strabon, pisząc:
[...] powierzchowność tych ludzi trudna i dzika nie wynika jedynie z ich wojowni-
czego usposobienia, ale także z ich oddalenia [...], z drugiej strony ich zacofanie jest
efektem oddalenia tych regionów i obecności gór, co czyni ich charakter osobliwym
(Strabon: III 3.8).
Rozważania nad sztuką iberyjską są ważnym elementem współczesnych badań
nad dziejami Półwyspu do okresu romanizacji, dlatego że jest ona najbardziej cha-
rakterystycznym aspektem kultury Iberów. Wielokrotnie mówiąc o kulturze iberyj-
skiej, w rzeczywistości mówimy ojej spuściźnie artystycznej zachowanej przez wieki
romanizacji.
Pośród wielu, czasami bardzo skrajnych, koncepcji dotyczących źródeł sztuki
iberyjskiej teoria jednego z najsłynniejszych jej badaczy M. Almagro Bascha wydaje
się być najtrafniejsza. Badacz ten w latach sześćdziesiątych XX wieku stwierdził, że
kultura iberyjska, jak każda peryferyjna kultura, czerpała ze sztuki wschodniej części
basenu Morza Śródziemnego, w zamian dając bardzo oryginalną kompilację rodzimej
sztuki z elementami zapożyczonymi (CHAPA BRUNET 1986: 51-53). Mówiąc o kultu-
rze wschodniej mam na myśli te wpływy, które dotarły na Półwysep wraz z ludnością
fenickąi Grekami z Azji Mniejszej.
Artykuł powstał na podstawie pracy licencjackiej napisanej pod kierunkiem dr hab. prof. UW Iwony
Modrzewskiej-Pianetti i przedstawionej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego w 2004 roku.
Praca została napisana dzięki studiom na Uniwersytecie w Walencji w Hiszpanii (Universidad de Valencia)
w ramach wymiany kulturalnej UE Sokrates / Erasmus.
1 Tereny należące do kręgu kultury Iberów to Andaluzja (Andalucfa), Extremadura (Extremadura), Lewant
(C. Valenciana i R. Murcia), Meseta południowo-wschodnia (południowa część Castilla La Mancha)
i Katalonia (Cataluna); cf. fig. 1.
Najsławniejsze „Damy” sztuki iberyjskiej
Kultura iberyjska rozwijała się w I tysiącleciu p.n.e. na terenie dzisiejszej
wschodniej i południowo-wschodniej Hiszpanii* 1 (fig. 1). Ze względu na różnorodność
form kultury i sztuki niełatwo jest stworzyć zwięzłą i jasną jej definicję. Jest to
spowodowane skomplikowaną historią tego regionu, kolonizowanego kolejno przez
Fenicjan, Greków, Kartagińczyków i Rzymian. Niewątpliwie do różnorodności sztuki
iberyjskiej przyczynił się również charakter zamieszkującej Półwysep ludności -
walecznej, niepokornej i nieufnej obcym przybyszom, co potwierdza Strabon, pisząc:
[...] powierzchowność tych ludzi trudna i dzika nie wynika jedynie z ich wojowni-
czego usposobienia, ale także z ich oddalenia [...], z drugiej strony ich zacofanie jest
efektem oddalenia tych regionów i obecności gór, co czyni ich charakter osobliwym
(Strabon: III 3.8).
Rozważania nad sztuką iberyjską są ważnym elementem współczesnych badań
nad dziejami Półwyspu do okresu romanizacji, dlatego że jest ona najbardziej cha-
rakterystycznym aspektem kultury Iberów. Wielokrotnie mówiąc o kulturze iberyj-
skiej, w rzeczywistości mówimy ojej spuściźnie artystycznej zachowanej przez wieki
romanizacji.
Pośród wielu, czasami bardzo skrajnych, koncepcji dotyczących źródeł sztuki
iberyjskiej teoria jednego z najsłynniejszych jej badaczy M. Almagro Bascha wydaje
się być najtrafniejsza. Badacz ten w latach sześćdziesiątych XX wieku stwierdził, że
kultura iberyjska, jak każda peryferyjna kultura, czerpała ze sztuki wschodniej części
basenu Morza Śródziemnego, w zamian dając bardzo oryginalną kompilację rodzimej
sztuki z elementami zapożyczonymi (CHAPA BRUNET 1986: 51-53). Mówiąc o kultu-
rze wschodniej mam na myśli te wpływy, które dotarły na Półwysep wraz z ludnością
fenickąi Grekami z Azji Mniejszej.
Artykuł powstał na podstawie pracy licencjackiej napisanej pod kierunkiem dr hab. prof. UW Iwony
Modrzewskiej-Pianetti i przedstawionej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego w 2004 roku.
Praca została napisana dzięki studiom na Uniwersytecie w Walencji w Hiszpanii (Universidad de Valencia)
w ramach wymiany kulturalnej UE Sokrates / Erasmus.
1 Tereny należące do kręgu kultury Iberów to Andaluzja (Andalucfa), Extremadura (Extremadura), Lewant
(C. Valenciana i R. Murcia), Meseta południowo-wschodnia (południowa część Castilla La Mancha)
i Katalonia (Cataluna); cf. fig. 1.