DOI Artikel:
Jaxa-Chamiec, Maria: Najsławniejsze "Damy" sztuki iberyjskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51310#0058
56
Maria Jaxa-Chamiec
Z pojęciem sztuki iberyjskiej łączą się zarówno rzeźba (antropomorficzna, zoo-
morficzna, architektoniczna), jak i drobna plastyka w postaci brązowych i terrakoto-
wych figurek wotywnych oraz reliefy, malowana ceramika i złotnictwo. W dziedzinie
sztuki, podobnie jak w innych (prócz alfabetu), Półwysep Iberyjski nie był jednolity
(Arribas 1963: 152).
„Damy”, temat niniejszego artykułu, są ważnym, żeby nie powiedzieć dominu-
jącym elementem sztuki iberyjskiej. Odkrycie w XIX wieku słynnej dziś Damy
z Elche czy zespołu figurek wotywnych z Cerro de los Santos zrodziło zaintere-
sowanie badaczy i zapoczątkowało systematyczne studia nad cała sztuką iberyj ską, do
tego czasu ignorowaną bądź traktowaną jako dzieła dużo późniejsze (Chapa Brunet
1986: 43).
Omawiane w tym artykule trzy czołowe przedstawienia określane przez badaczy
wspólnym mianem „Dam” pochodzą z okresu dojrzałej sztuki iberyjskiej (VI-II wiek
p.n.e.). Wszystkie trzy Damy, Dama z Elche, Dama z Baza i tzw. Wielka Ofiarnica
z Cerro de los Santos, znajdują się obecnie w Museo Arąueológico Nacional
w Madrycie.
Dama z Elche, od której przypadkowego odkrycia 4 sierpnia 1897 roku roz-
poczęła się historia badań nad kulturą iberyjską, stanowi dobry punkt wyjścia do
omawiania kobiecych przedstawień. Kolejne zabytki omawiane będą w porządku
chronologicznym.
Odnaleziona została w La Alcudia, w rejonie Elche (fig. 1). Francuski archeolog
P. Paris ulokował tę kamienną statuę w paryskim Luwrze, gdzie znajdowała się do
1941 roku, kiedy to powróciła wraz z innymi zabytkami do Hiszpanii, do Museo
Arąueológico Nacional w Madrycie.
Popiersie (fig. 2) o mniej więcej naturalnych rozmiarach ma wysokość 0.56 m,
wykonane jest z porowatego wapienia - kamienia charakterystycznego dla tej części
Hiszpanii. Zachowane już tylko resztki polichromii (NEGUERUELA 1992: 100) nadają
temu dziełu specjalną rangę - polichromowanie kamiennych rzeźb w sztuce ibe-
ryjskiej nie było regułą.
Twarz kobiety ma regularne rysy: wąski, prosty nos, delikatne usta, oczy
w kształcie migdałów. lednak asymetria tej twarzy, brak intencji jakiejkolwiek
idealizacji, zdają się zaprzeczać temu, że mamy do czynienia z portretem bogini
(NEGUERUELA 1992: 101). Rodzaj tiary wieńczącej głowę Damy mógł być monto-
wany nad określonym typem uczesania - całość trzymała się dzięki opasującemu
głowę diademowi. Charakterystycznym elementem tej „konstrukcji” są koła po obu
stronach głowy, przymocowane do diademu, które mogły stanowić rodzaj
rusztowania dla włosów splecionych w warkocze i okręconych wokół tychże dysków
(NEGUERUELA 1992: 100). Taką fryzurę opisywał grecki podróżnik Artemidoros,
który odwiedził Iberię ok. 100 roku p.n.e.; jego relacje przytacza Strabon
(NEGUERUELA 1992: 100). Płaszcz przykrywa plecy i ramiona, zakrywając biust, lecz
pozostawiając odkryty dekolt, na którym widoczne są trzy naszyjniki o dwóch typach
zawieszek: elementy dwóch wyżej położonych części naszyjnika przypominają
Maria Jaxa-Chamiec
Z pojęciem sztuki iberyjskiej łączą się zarówno rzeźba (antropomorficzna, zoo-
morficzna, architektoniczna), jak i drobna plastyka w postaci brązowych i terrakoto-
wych figurek wotywnych oraz reliefy, malowana ceramika i złotnictwo. W dziedzinie
sztuki, podobnie jak w innych (prócz alfabetu), Półwysep Iberyjski nie był jednolity
(Arribas 1963: 152).
„Damy”, temat niniejszego artykułu, są ważnym, żeby nie powiedzieć dominu-
jącym elementem sztuki iberyjskiej. Odkrycie w XIX wieku słynnej dziś Damy
z Elche czy zespołu figurek wotywnych z Cerro de los Santos zrodziło zaintere-
sowanie badaczy i zapoczątkowało systematyczne studia nad cała sztuką iberyj ską, do
tego czasu ignorowaną bądź traktowaną jako dzieła dużo późniejsze (Chapa Brunet
1986: 43).
Omawiane w tym artykule trzy czołowe przedstawienia określane przez badaczy
wspólnym mianem „Dam” pochodzą z okresu dojrzałej sztuki iberyjskiej (VI-II wiek
p.n.e.). Wszystkie trzy Damy, Dama z Elche, Dama z Baza i tzw. Wielka Ofiarnica
z Cerro de los Santos, znajdują się obecnie w Museo Arąueológico Nacional
w Madrycie.
Dama z Elche, od której przypadkowego odkrycia 4 sierpnia 1897 roku roz-
poczęła się historia badań nad kulturą iberyjską, stanowi dobry punkt wyjścia do
omawiania kobiecych przedstawień. Kolejne zabytki omawiane będą w porządku
chronologicznym.
Odnaleziona została w La Alcudia, w rejonie Elche (fig. 1). Francuski archeolog
P. Paris ulokował tę kamienną statuę w paryskim Luwrze, gdzie znajdowała się do
1941 roku, kiedy to powróciła wraz z innymi zabytkami do Hiszpanii, do Museo
Arąueológico Nacional w Madrycie.
Popiersie (fig. 2) o mniej więcej naturalnych rozmiarach ma wysokość 0.56 m,
wykonane jest z porowatego wapienia - kamienia charakterystycznego dla tej części
Hiszpanii. Zachowane już tylko resztki polichromii (NEGUERUELA 1992: 100) nadają
temu dziełu specjalną rangę - polichromowanie kamiennych rzeźb w sztuce ibe-
ryjskiej nie było regułą.
Twarz kobiety ma regularne rysy: wąski, prosty nos, delikatne usta, oczy
w kształcie migdałów. lednak asymetria tej twarzy, brak intencji jakiejkolwiek
idealizacji, zdają się zaprzeczać temu, że mamy do czynienia z portretem bogini
(NEGUERUELA 1992: 101). Rodzaj tiary wieńczącej głowę Damy mógł być monto-
wany nad określonym typem uczesania - całość trzymała się dzięki opasującemu
głowę diademowi. Charakterystycznym elementem tej „konstrukcji” są koła po obu
stronach głowy, przymocowane do diademu, które mogły stanowić rodzaj
rusztowania dla włosów splecionych w warkocze i okręconych wokół tychże dysków
(NEGUERUELA 1992: 100). Taką fryzurę opisywał grecki podróżnik Artemidoros,
który odwiedził Iberię ok. 100 roku p.n.e.; jego relacje przytacza Strabon
(NEGUERUELA 1992: 100). Płaszcz przykrywa plecy i ramiona, zakrywając biust, lecz
pozostawiając odkryty dekolt, na którym widoczne są trzy naszyjniki o dwóch typach
zawieszek: elementy dwóch wyżej położonych części naszyjnika przypominają