DOI article:
Jaxa-Chamiec, Maria: Najsławniejsze "Damy" sztuki iberyjskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.51310#0059
Najsławniejsze „Damy” sztuki iberyjskiej
57
w kształcie amforki, elementy najniższego - medaliony. Pod płaszczem Damy
widoczny jest rodzaj togi nałożonej na tunikę spiętą pod szyją za pomocą pierścienio-
watej fibuli (BAHN2000: 160).
Według wielu badaczy rzeźba od początku pomyślana była jako popiersie.
Wskazuje na to otwór w tylnej części figury interpretowany jako miejsce depozytu
ofiar lub talizmanów. Natomiast gdyby była częścią większego przedstawienia sta-
tuarycznego, otwór znajdowałby się niżej, jak w przypadku Damy z Baza
(Negueruela 1992: 101).
Interpretacja Damy z Elche nie jest jednoznaczna: przedstawienie bogini, czy
może portret arystokratyczny? W świetle badań cypryjskiego archeologa J. Kara-
georghisa dotyczących kultu bogiń na Cyprze w analogicznym do omawianego
okresie wysunięto tezę, że Dama z Elche jest najprawdopodobniej przedstawieniem
kapłanki kultu żeńskiego (NEGUERUELA 1992: 101).
Obecnie przyjęte datowanie rzeźby to IV wiek p.n.e. Zdaniem współczesnych
badaczy jest ona dziełem iberyjskim, w którym widoczne są wpływy wschodniej or-
namentyki (biżuteria, wyrafinowane nakrycie głowy) i technika wykonania zaczerp-
nięta z dzieł greckich mistrzów (delikatne rysy twarzy) (BENDALA GALAN 1994).
Dama z Baza (fig. 3) to drugi po Damie z Elche, najważniejszy tego typu
zabytek pochodzący z obszaru przypisywanego kulturze iberyjskiej. Została odkryta
w 1971 roku w trakcie wykopalisk prowadzonych przez F. Presedo Velo z Katedry
Historii Antycznej Uniwersytetu w Sewilli około 4 km od miejscowości Baza
(antyczne Basti na obszarze zamieszkanym przez iberyjskie plemię Bastetanów),
w regionie Granady (fig. 1).
Znaleziona została in situ w grobowcu nr 155 (PRESEDO Velo 1973: 187)
stanowiącym fragment większej nekropoli iberyjskiej, tzw. Cerro del Santuario
(PRESEDO Velo 1973: 157). Dama z Baza jest przykładem tzw. dam siedzących (las
damas sedentes'). Tron, którego typ wywodzi się z prototypów egipskich (nogi
uformowane są na kształt zwierzęcych łap), został wykonany w tym samym bloku
kamienia co postać na nim siedząca. Taki typ przedstawienia rozprzestrzenił się
w basenie Morza Śródziemnego dzięki Grekom sycylijskim (VI-V wiek p.n.e.)
(Presedo Velo 1973: 201).
Dama z Baza wykonana jest z charakterystycznego dla tych regionów Półwyspu
wapienia mikrokrystalicznego. Figura zachowała się dość dobrze, mimo ubytków
spowodowanych trzęsieniami ziemi, a w konsekwencji zarwaniem się stropu gro-
bowca (ubytki w polichromii i stiuku, a także pęknięcie na wysokości ramion).
Perfekcyjnie wykonana twarz rzeźby jest owalna, z prostym i wysokim czołem,
nos kontynuuje linię czoła. Oczy lekko skierowane ku dołowi były polichromowane,
podobnie jak usta, na których widoczny jest jeszcze żywy kolor czerwony. Pod na-
kryciem głowy widoczne są czarne, kręcone włosy. Szyja ukryta jest pod naszyj-
nikami i dużych rozmiarów kolczykami. Mimo pewnej sztywności i prostoty, które
cechują tę rzeźbę, niektóre jej fragmenty zaskakują precyzją wykonania; na palcach
serdecznym i wskazującym prawej dłoni widoczne są pierścionki. W lewej, zaciś-
57
w kształcie amforki, elementy najniższego - medaliony. Pod płaszczem Damy
widoczny jest rodzaj togi nałożonej na tunikę spiętą pod szyją za pomocą pierścienio-
watej fibuli (BAHN2000: 160).
Według wielu badaczy rzeźba od początku pomyślana była jako popiersie.
Wskazuje na to otwór w tylnej części figury interpretowany jako miejsce depozytu
ofiar lub talizmanów. Natomiast gdyby była częścią większego przedstawienia sta-
tuarycznego, otwór znajdowałby się niżej, jak w przypadku Damy z Baza
(Negueruela 1992: 101).
Interpretacja Damy z Elche nie jest jednoznaczna: przedstawienie bogini, czy
może portret arystokratyczny? W świetle badań cypryjskiego archeologa J. Kara-
georghisa dotyczących kultu bogiń na Cyprze w analogicznym do omawianego
okresie wysunięto tezę, że Dama z Elche jest najprawdopodobniej przedstawieniem
kapłanki kultu żeńskiego (NEGUERUELA 1992: 101).
Obecnie przyjęte datowanie rzeźby to IV wiek p.n.e. Zdaniem współczesnych
badaczy jest ona dziełem iberyjskim, w którym widoczne są wpływy wschodniej or-
namentyki (biżuteria, wyrafinowane nakrycie głowy) i technika wykonania zaczerp-
nięta z dzieł greckich mistrzów (delikatne rysy twarzy) (BENDALA GALAN 1994).
Dama z Baza (fig. 3) to drugi po Damie z Elche, najważniejszy tego typu
zabytek pochodzący z obszaru przypisywanego kulturze iberyjskiej. Została odkryta
w 1971 roku w trakcie wykopalisk prowadzonych przez F. Presedo Velo z Katedry
Historii Antycznej Uniwersytetu w Sewilli około 4 km od miejscowości Baza
(antyczne Basti na obszarze zamieszkanym przez iberyjskie plemię Bastetanów),
w regionie Granady (fig. 1).
Znaleziona została in situ w grobowcu nr 155 (PRESEDO Velo 1973: 187)
stanowiącym fragment większej nekropoli iberyjskiej, tzw. Cerro del Santuario
(PRESEDO Velo 1973: 157). Dama z Baza jest przykładem tzw. dam siedzących (las
damas sedentes'). Tron, którego typ wywodzi się z prototypów egipskich (nogi
uformowane są na kształt zwierzęcych łap), został wykonany w tym samym bloku
kamienia co postać na nim siedząca. Taki typ przedstawienia rozprzestrzenił się
w basenie Morza Śródziemnego dzięki Grekom sycylijskim (VI-V wiek p.n.e.)
(Presedo Velo 1973: 201).
Dama z Baza wykonana jest z charakterystycznego dla tych regionów Półwyspu
wapienia mikrokrystalicznego. Figura zachowała się dość dobrze, mimo ubytków
spowodowanych trzęsieniami ziemi, a w konsekwencji zarwaniem się stropu gro-
bowca (ubytki w polichromii i stiuku, a także pęknięcie na wysokości ramion).
Perfekcyjnie wykonana twarz rzeźby jest owalna, z prostym i wysokim czołem,
nos kontynuuje linię czoła. Oczy lekko skierowane ku dołowi były polichromowane,
podobnie jak usta, na których widoczny jest jeszcze żywy kolor czerwony. Pod na-
kryciem głowy widoczne są czarne, kręcone włosy. Szyja ukryta jest pod naszyj-
nikami i dużych rozmiarów kolczykami. Mimo pewnej sztywności i prostoty, które
cechują tę rzeźbę, niektóre jej fragmenty zaskakują precyzją wykonania; na palcach
serdecznym i wskazującym prawej dłoni widoczne są pierścionki. W lewej, zaciś-