DOI Artikel:
Prager, Jakub: Gliptyka Ur III
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51310#0135
Gliptyka Ur III
133
Styl post-akadyjski A i B oraz Urbau-Urningirsu
Zgłębiając zagadnienia dotyczące gliptyki z okresu III dynastii z Ur, trzeba
zwrócić szczególną uwagę na styl post-akadyjski. R.M. Boehmer podzielił go na
grupy A i B oraz na grupę Urbau-Urningirsu (BOEHMER 1964; COLLON 1981: 109).
Szczegółowe omówienie tych stylów wychodzi poza ramy niniejszej pracy, ograniczę
się więc tylko do ich krótkiego zarysu.
Styl post-akadyjski A bezpośrednio kontynuuje styl akadyjski III. Warto dodać,
iż Boehmer wyróżnił w sumie trzy style akadyjskiej gliptyki (BOEHMER 1964):
akadyjski I (okres panowaniu Sargona), akadyjski II (okres panowania Rimusza
i Manisztusu), akadyjski III (okres panowaniu Naramsina, Szarkaliszarriego, Igigi,
Nanum, Imi, Elulu, Dudu, Szudurula).
Przedstawienia na cylindrach post-akadyjskich A były ryte w tej samej kon-
wencji, co na cylindrach z początków okresu III dynastii z Ur (patrz niżej).
Styl post-akadyjski B (gutejski) został wyróżniony na podstawie pieczęci aka-
dyjskich odkrytych w Esznunnie oraz pieczęci Stylu Przedgórzy z Suzy, Aszur, Kisz,
Tell Brak i Tell Suleimeh (MATTHEWS 1997: 146).
Pieczęcie Stylu Przedgórzy (ang. Piemont Style) odkryto w Suzie, Aszur (w
świątyni Isztar G datowanej na okres ED III bądź akadyjski), Kisz, Tell Brak
(budowle ER, FS i w tzw. Pałacu Naramsina) oraz w Tell Suleimeh w rejonie Hamrin
(warstwy IV-VII; warstwy V-VII w Suleimeh sąjeszcze zaliczane do okresu ED). Nie
są one wcześniejsze niż ED III ani późniejsze niż czasy Naramsina i Szarkaliszarriego
(Buchanan 1966: 154; Collon 1981: 120; Gailani-Werr 1982: 68-88, Fig. 1-4,
49, 52; Matthews 1997: 147; WVDOG 39: Fig. 64).
Pieczęcie akadyjskie z Esznunny pochodziły z warstw IV-III (DlTTMANN 1994:
85-86, Taf. 1: 1-5). Cylindry te uznano za nieudolne naśladownictwo gliptyki aka-
dyjski ej z okresu rządów dzikich Gutejów, dlatego też zaliczono je do stylu gutej-
skiego (Matthews 1997: 146). Charakteryzowały je dwa zasadnicze motywy
przedstawień: sceny prezentacji składające się z trzech postaci oraz sceny ukazujące
lwa walczącego z dwoma herosami bądź z herosem i człowiekiem-bykiem (FISCHER
1992: 60-91). Niemniej w warstwie IVb w Esznunnie odnaleziono odcisk pieczęci
króla akadyjskiego Szudurula, glinianą tabliczkę inskrybowaną imieniem córki Na-
ramsina Tuda-naszpum oraz tabliczkę z odciskiem cylindra Uęium, urzędnika za
czasów Naramsina (DlTTMANN 1994: 87; Abb. 5). Oznacza to, że warstwa IVb
w Esznunnie mogła być warstwą akadyjską. Z kolei warstwa III odpowiada już
okresowi Ur III, natomiast pomiędzy warstwą IV i III nie było żadnej przerwy
osadniczej.
Wedle powyższych danych styl post-akadyjski A i B w gliptyce jest kontynuacją
stylu akadyjskiego III i trwa co najmniej od panowania Szarkaliszarriego do po-
czątków rządów Urnammu (DlTTMANN 1994: 96; FISCHER 1992: 60-91).
Pieczęcie grupy Urbau-Urningirsu występują w Lagasz i mają cechy cylindrów
charakterystycznych dla stylu akadyjskiego III. Nazwa stylu wywodzi się od imion
133
Styl post-akadyjski A i B oraz Urbau-Urningirsu
Zgłębiając zagadnienia dotyczące gliptyki z okresu III dynastii z Ur, trzeba
zwrócić szczególną uwagę na styl post-akadyjski. R.M. Boehmer podzielił go na
grupy A i B oraz na grupę Urbau-Urningirsu (BOEHMER 1964; COLLON 1981: 109).
Szczegółowe omówienie tych stylów wychodzi poza ramy niniejszej pracy, ograniczę
się więc tylko do ich krótkiego zarysu.
Styl post-akadyjski A bezpośrednio kontynuuje styl akadyjski III. Warto dodać,
iż Boehmer wyróżnił w sumie trzy style akadyjskiej gliptyki (BOEHMER 1964):
akadyjski I (okres panowaniu Sargona), akadyjski II (okres panowania Rimusza
i Manisztusu), akadyjski III (okres panowaniu Naramsina, Szarkaliszarriego, Igigi,
Nanum, Imi, Elulu, Dudu, Szudurula).
Przedstawienia na cylindrach post-akadyjskich A były ryte w tej samej kon-
wencji, co na cylindrach z początków okresu III dynastii z Ur (patrz niżej).
Styl post-akadyjski B (gutejski) został wyróżniony na podstawie pieczęci aka-
dyjskich odkrytych w Esznunnie oraz pieczęci Stylu Przedgórzy z Suzy, Aszur, Kisz,
Tell Brak i Tell Suleimeh (MATTHEWS 1997: 146).
Pieczęcie Stylu Przedgórzy (ang. Piemont Style) odkryto w Suzie, Aszur (w
świątyni Isztar G datowanej na okres ED III bądź akadyjski), Kisz, Tell Brak
(budowle ER, FS i w tzw. Pałacu Naramsina) oraz w Tell Suleimeh w rejonie Hamrin
(warstwy IV-VII; warstwy V-VII w Suleimeh sąjeszcze zaliczane do okresu ED). Nie
są one wcześniejsze niż ED III ani późniejsze niż czasy Naramsina i Szarkaliszarriego
(Buchanan 1966: 154; Collon 1981: 120; Gailani-Werr 1982: 68-88, Fig. 1-4,
49, 52; Matthews 1997: 147; WVDOG 39: Fig. 64).
Pieczęcie akadyjskie z Esznunny pochodziły z warstw IV-III (DlTTMANN 1994:
85-86, Taf. 1: 1-5). Cylindry te uznano za nieudolne naśladownictwo gliptyki aka-
dyjski ej z okresu rządów dzikich Gutejów, dlatego też zaliczono je do stylu gutej-
skiego (Matthews 1997: 146). Charakteryzowały je dwa zasadnicze motywy
przedstawień: sceny prezentacji składające się z trzech postaci oraz sceny ukazujące
lwa walczącego z dwoma herosami bądź z herosem i człowiekiem-bykiem (FISCHER
1992: 60-91). Niemniej w warstwie IVb w Esznunnie odnaleziono odcisk pieczęci
króla akadyjskiego Szudurula, glinianą tabliczkę inskrybowaną imieniem córki Na-
ramsina Tuda-naszpum oraz tabliczkę z odciskiem cylindra Uęium, urzędnika za
czasów Naramsina (DlTTMANN 1994: 87; Abb. 5). Oznacza to, że warstwa IVb
w Esznunnie mogła być warstwą akadyjską. Z kolei warstwa III odpowiada już
okresowi Ur III, natomiast pomiędzy warstwą IV i III nie było żadnej przerwy
osadniczej.
Wedle powyższych danych styl post-akadyjski A i B w gliptyce jest kontynuacją
stylu akadyjskiego III i trwa co najmniej od panowania Szarkaliszarriego do po-
czątków rządów Urnammu (DlTTMANN 1994: 96; FISCHER 1992: 60-91).
Pieczęcie grupy Urbau-Urningirsu występują w Lagasz i mają cechy cylindrów
charakterystycznych dla stylu akadyjskiego III. Nazwa stylu wywodzi się od imion