DOI Artikel:
Wójcikowska, Katarzyna: Skarbce greckie w okresie archaicznym i klasycznym: analiza i porównanie architektoniczne na przykładzie sanktuariów w Delfach i Olimpii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51310#0291
Skarbce greckie...
289
czyków, Cyrenejczyków i Tebańczyków, które jedną ścianą zostały wbudowane
w mur otaczający sanktuarium. Przykład ten pokazuje, że skarbce wykorzystywane
były także przy późniejszych przebudowach i naprawach muru, służąc przy okazji
jako jego wzmocnienie. Zatem lokalizacja skarbców w Delfach przede wszystkim
zależała od wielkości wolnego miejsca, ale także wiązała się z dodatkowymi
funkcjami, jakie mogły pełnić skarbce.
Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w Olimpii, gdzie sanktuarium Zeusa położone
jest na szerokiej równinie. Ta przestronność miała swoje odzwierciedlenie w dokład-
nym rozplanowaniu ustawienia obiektów sakralnych, sportowych czy mieszkalnych.
Skarbce zostały ustawione w rzędzie na tarasie u stóp wzgórza Kronosa (fig. 2).
Według jednego z badaczy takie uszeregowanie tych budynków miało nawiązywać
do ustawienia zawodników na linii startu21. Interpretacja ta wydaje się być o tyle słu-
szna, że to przede wszystkim bogate i ambitne poleis, które wystawiały sportowców,
fundowały skarbce i zapełniały darami ich wnętrza24.
Taras, na którym stały skarbce, położony był około 3 m nad poziomem świętego
okręgu Zeusa (Altis), a prowadzące nań szerokie schody czyniły go jakby jedną,
wspólną dla stojących na nim budynków krepidomą. W IV wieku p.n.e. dobudowano
dodatkowy mur podtrzymujący taras25. Wszystkie skarbce zwrócone były frontem
w stronę południową, czyli w kierunku środka sanktuarium i świątyni. Również
wszystkie poza jednym - skarbcem Gela, miały wejście na krótszym boku.
Plan tego olimpijskiego skarbca ufundowanego przez sycylijskie miasto Gela
warto omówić osobno, gdyż jego budowa przebiegała w dwóch etapach. W pierwszej
fazie, datowanej na ok. 560 roku p.n.e., powstała prostokątna cella. Wznosiła się ona
na wyjątkowo dużym podmurowaniu (8.65 m x 4.81 m)26 i zwrócona była do Altis
dłuższym bokiem, na którym znajdowało się wejście. Druga faza przypadła na pierw-
szą połowę V wieku p.n.e. Wtedy to do celli dodano głęboki kolumnowy portyk,
heksastylos, a następnie dobudowano jeszcze po trzy stopnie wokół ścian: zachodniej,
północnej i wschodniej. Warto podkreślić fakt, że wewnątrz skarbca nie było żadnej
podpory, co przy ponad dziewięciometrowej szerokości budynku jest niezwykle rzad-
ko spotykane. Prawdopodobnie architekci sycylijscy zastosowali tu wynaleziony na
rodzimej wyspie system wiązarów dachowych27. Skarbiec Gela był największym ze
skarbców w tym kompleksie.
Określenie dokładnych wymiarów skarbców nie jest proste. Powodem jest przede
wszystkim jedynie częściowy stan zachowania fundamentów. W miarę postępowania
prac archeologicznych, autorzy publikacji przyjmują różne dane dotyczące wymiarów
badanych skarbców. Niektóre z wielkości udało się ustalić między innymi na podsta-
wie odnalezionych w trakcie wykopalisk kamieni uznanych za narożniki budynków
(delficki skarbiec przy teatrze, skarbiec Akantyjczyków)28.
23 G. Gruben, Griechische Tempel und Heiligtiimer, Miinchen 2001, p. 62.
24 W.J. Anderson, R.P. Spires, The Architecture ofAncient Greece, London 1927, p. 96.
25 M.L. Bernhard, Sztuka grecka archaiczna, Warszawa 1989, p. 81.
26 Ibidem.
27 St. Parnicki-Pudełko, Architektura starożytnej Grecji, Warszawa 1975, p. 126-127.
28 Partida, op.cit., p. 98, 103.
289
czyków, Cyrenejczyków i Tebańczyków, które jedną ścianą zostały wbudowane
w mur otaczający sanktuarium. Przykład ten pokazuje, że skarbce wykorzystywane
były także przy późniejszych przebudowach i naprawach muru, służąc przy okazji
jako jego wzmocnienie. Zatem lokalizacja skarbców w Delfach przede wszystkim
zależała od wielkości wolnego miejsca, ale także wiązała się z dodatkowymi
funkcjami, jakie mogły pełnić skarbce.
Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w Olimpii, gdzie sanktuarium Zeusa położone
jest na szerokiej równinie. Ta przestronność miała swoje odzwierciedlenie w dokład-
nym rozplanowaniu ustawienia obiektów sakralnych, sportowych czy mieszkalnych.
Skarbce zostały ustawione w rzędzie na tarasie u stóp wzgórza Kronosa (fig. 2).
Według jednego z badaczy takie uszeregowanie tych budynków miało nawiązywać
do ustawienia zawodników na linii startu21. Interpretacja ta wydaje się być o tyle słu-
szna, że to przede wszystkim bogate i ambitne poleis, które wystawiały sportowców,
fundowały skarbce i zapełniały darami ich wnętrza24.
Taras, na którym stały skarbce, położony był około 3 m nad poziomem świętego
okręgu Zeusa (Altis), a prowadzące nań szerokie schody czyniły go jakby jedną,
wspólną dla stojących na nim budynków krepidomą. W IV wieku p.n.e. dobudowano
dodatkowy mur podtrzymujący taras25. Wszystkie skarbce zwrócone były frontem
w stronę południową, czyli w kierunku środka sanktuarium i świątyni. Również
wszystkie poza jednym - skarbcem Gela, miały wejście na krótszym boku.
Plan tego olimpijskiego skarbca ufundowanego przez sycylijskie miasto Gela
warto omówić osobno, gdyż jego budowa przebiegała w dwóch etapach. W pierwszej
fazie, datowanej na ok. 560 roku p.n.e., powstała prostokątna cella. Wznosiła się ona
na wyjątkowo dużym podmurowaniu (8.65 m x 4.81 m)26 i zwrócona była do Altis
dłuższym bokiem, na którym znajdowało się wejście. Druga faza przypadła na pierw-
szą połowę V wieku p.n.e. Wtedy to do celli dodano głęboki kolumnowy portyk,
heksastylos, a następnie dobudowano jeszcze po trzy stopnie wokół ścian: zachodniej,
północnej i wschodniej. Warto podkreślić fakt, że wewnątrz skarbca nie było żadnej
podpory, co przy ponad dziewięciometrowej szerokości budynku jest niezwykle rzad-
ko spotykane. Prawdopodobnie architekci sycylijscy zastosowali tu wynaleziony na
rodzimej wyspie system wiązarów dachowych27. Skarbiec Gela był największym ze
skarbców w tym kompleksie.
Określenie dokładnych wymiarów skarbców nie jest proste. Powodem jest przede
wszystkim jedynie częściowy stan zachowania fundamentów. W miarę postępowania
prac archeologicznych, autorzy publikacji przyjmują różne dane dotyczące wymiarów
badanych skarbców. Niektóre z wielkości udało się ustalić między innymi na podsta-
wie odnalezionych w trakcie wykopalisk kamieni uznanych za narożniki budynków
(delficki skarbiec przy teatrze, skarbiec Akantyjczyków)28.
23 G. Gruben, Griechische Tempel und Heiligtiimer, Miinchen 2001, p. 62.
24 W.J. Anderson, R.P. Spires, The Architecture ofAncient Greece, London 1927, p. 96.
25 M.L. Bernhard, Sztuka grecka archaiczna, Warszawa 1989, p. 81.
26 Ibidem.
27 St. Parnicki-Pudełko, Architektura starożytnej Grecji, Warszawa 1975, p. 126-127.
28 Partida, op.cit., p. 98, 103.