Studia i materiały archeologiczne (14.2009)

292

Katarzyna Wójcikowska

W skarbcu Kladzomenaj (ok. 550 roku p.n.e.) badacze doszukali się analogii ze świą-
tynią w Sardes (np. górna część fundamentów otoczona była dodatkowym występem
muru sięgającym stylobatu)37, co świadczy o wpływie tradycji małoazjatyckich na to
jońskie polis. Dodatkowo skarbiec Kladzomenaj, podobnie jak budynek wystawiony
przez Massalczyków (ok. 530 roku p.n.e.), uważany jest za jeden z pierwszych przy-
kładów zastosowania kapitelu eolskiego'8. Z kolei wiele elementów dekoracji archi-
tektonicznej skarbca Syfnijczyków (druga połowa VI wieku p.n.e.) ma analogie
w sztuce perskiej. Analizując wystrój rzeźbiarski i obecne w nim silne wpływy mało-
azjatyckie, badacze przychylają się do stwierdzenia w trzech spośród tych jońskich
skarbców dzieła jednego warsztatu (wyklucza się skarbiec Knidyjczyków ze względu
na wcześniejszą datę powstania)39.
W Olimpii, jak już wspomniano, zastosowanie w skarbcach porządku doryckiego
było związane z rodzimymi tradycjami fundatorów pochodzących głównie z Magna
Graecia. Poza tym jednak, po przyjrzeniu się olimpijskiemu sanktuarium zauważy-
my, że większość budowli jest tam zbudowana w tym właśnie porządku, co było
związane z czasem powstania obiektów, ale miało także mieć wiele wspólnego z cha-
rakterem samego sanktuarium40. Mimo że wymiar odbywających się tam igrzysk był
ogółnogrecki, panhelleński, to sama Olimpia była miejscem nieco hermetycznym,
o cechach raczej konserwatywnych, tradycyjnych. Architektoniczny porządek dorycki
doskonale się zatem nadawał, gdyż był właśnie tradycyjny - zrodzony na Pelopone-
zie, solidny, dostojny, pełen swego rodzaju sacrum. Warto zwrócić uwagę, że pierw-
sze i jedne z najważniejszych świątyń, jak np. Herajon w Argos czy świątynia w Ko-
ryncie, datowane na pierwszą połowę VII wieku p.n.e., powstały w tym właśnie
porządku41. Prawdopodobnie też dlatego dominował on w tak wielkim i poważanym
sanktuarium, jakim była Olimpia.
Materiał budowlany, jakiego używano przy stawianiu skarbców, to przede wszy-
stkim różnego rodzaju marmury, wapienie i tzw. porosy. Fundamenty najczęściej
zakładano z kamieni znajdujących się najbliżej miejsca budowy, głównie z różnych
odmian wapienia. Marmur przywożony był z czterech ówczesnych kamieniołomów:
Pentelikonu oraz wysp Paros, Sifnos i Naksos. Materiał użyty do budowy skarbców,
podobnie jak i zastosowany porządek czy specyfika elementów dekoracji, w nie-
których przypadkach mogły również kojarzyć się z fundatorem, ponieważ polis
wystawiająca swoje wotum często sprowadzała swój lokalny kamień. Najciekaw-
szymi przykładami na potwierdzenie tej tezy są delfickie skarbce Megaryjczyków
i Syfnijczyków. Skarbiec Megary wykonany był z porosu zawierającego sporą ilość
muszli42, co Pauzaniasz opisuje jako charakterystyczne dla kamienia z tego miejsca:

37 Ibidem, p. 227.
38 Ibidem, p. 224.
39 Ibidem, p. 226.
40 Wyjątek stanowił joński Filipejon. On jednak powstał w pierwszej połowie IV wieku p.n.e., za panowa-
nia Filipa II, a dokończony został przez Aleksandra Wielkiego; cf. Parnicki-Pudełko, op.cit., p. 262.
41 Cf. WlTRUWIUSZ: VI 3.
42 Partida, op.cit., p. 187; Pauzaniaszowi chodziło zapewne o wapień muszlowy.