Studia Palmyreńskie (1.1966)

nych w formie do widowisk powszechnych w ówczesnym świecie śród-
ziemnomorskim. Ten sam typ hipotezy można wysunąć na podstawie
formy term.

Przyczyny krótkotrwałego, ale bardzo intensywnego rozkwitu społe-
czeństwa i miasta w warunkach, które niewątpliwie musiały też powo-
dować wiele konfliktów, są bardzo złożone. Badanie ich wykracza daleko
poza ramy naszego tematu i dlatego ograniczymy się jedynie do stwier-
dzenia, ze były one natury zarówno geograficznej, jak etnicznej, ekono-
micznej i politycznej.

Owa wyżej stwierdzona niejednolitość kultury w starożytnej Pal-
myrze została jeszcze pogłębiona przez rozwój stosunków politycznych
poddających pustynne miasto kolejno pod wpływy najpoważniejszych
ówczesnych potęg Wschodu i Zachodu: Państwa Partów i Cesarstwa
Rzymskiego.

Specyfika przedmiotu badań kształtuje oczywiście ich charakter;
w omawianym przez nas przypadku spowodowała ona charakterystyczny
dualizm klasyków i orientalistów. Innymi słowy w Palmyrze albo trzeba
prowadzić badania kompleksowe, oparte na możliwie ścisłej współpracy
specjalistów w zakresie klasyki i orientalistyki (w obu przypadkach mam
oczywiście na myśli zarówno filologów, jak archeologów, epigrafików,
numizmatyków, religiologów i historyków), albo też badaniom nad Pal-
myrą poświęcają się starożytnicy przygotowani w szczuplejszym zakresie,
ale z obu dziedzin.

Jednakże dualizm klasyczno-orientalny kultury palmyreńskiej nie
jest jedynym problemem utrudniającym, choć zarazem wzbogacającym,
zakres badań. Palmyra leżała we wschodniej części Cesarstwa Rzymskiego,
a więc w tej, która była opanowana przez kulturę grecką. Okres jej roz-
kwitu przypada natomiast w całości na epokę panowania Rzymu, a także,

0 ile możemy stwierdzić, brak było w tym mieście silnych tradycji kultu-
ralnych z epoki hellenistycznej. Ponadto, wspomniany wyżej układ
stosunków politycznych oraz ekonomicznych poddawał Pałmyrę pod
silne wpływy stolicy imperium. Najprawdopodobniej z tego konfliktu
pomiędzy stosunkami w czasie i stosunkami w przestrzeni wynikła bar-
dzo złożona natura klasycyzującej kultury w Palmyrze i z kolei niewąt-
pliwy dualizm grecko-rzymski powodujący teoretyczne, lecz oparte na
bogatym materiale źródłowym, spory o charakterze: „Grecja, czy Rzym”.
Jak dotąd toczą się one jedynie w zakresie badań archeologicznych

1 trzeba stwierdzić, że chociaż samo zagadnienie nie wydaje się nam wła-
ściwie ustawione, to jednak w toku dyskusji wiele faktów z dziedziny
urbanistyki, architektury i rzeźby doczekało się dokładnego opracowania.

Podwójny dualizm kultury palmyreńskiej (w szerszym zakresie kla-
syczno-orientalny, w węższym grecko-rzymski) jest najważniejszym zja-

8