DOI Artikel:
Gawlikowski, Michał: Problemy ikonografii kapłanów palmyreńskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26178#0081
PODSTAWA IDENTYFIKACJI
Pobieżny chociażby przegląd palmyreń^kich rzeźb nagrobnych po-
zwala natychmiast wyodrębnić grupę wizerunków wyróżniającą się cha-
rakterystycznym nakryciem głowy w kształcie walca. Z braku zacho-
wanej nazwy antycznej przyjęły się dlań określenia oparte na czysto
przypadkowym podobieństwie kształtu. I tak Francuzi nazywają je
,,mortier” czyli „moździerz”, w innych językach natomiast przyjęło się,
jako nazwa tego emblematu, łacińskie słowo modius, oznaczające miarę
objętości materiałów sypkich, mierzonych oczywiście naczyniem o naj-
wygodniejszym do tego celu cylindrycznym kształcie. Modius palmy-
reński bywał całkiem gładki \ bądź też posiadał z przodu jedno lub dwa,
przypominające szwy 1 2 pionowe nacięcia przez całą wysokość, niekiedy
był nań nałożony wieniec, spięty nad czołem albo prostą klamrą czy
rozetą3, albo też medalionem, w który nieraz wkomponowane było
miniaturowe popiersie z głową odkrytą lub też ozdobioną analogicznym
modiusem4 (fig. 1 i 2).
Dysponujemy niewielką ilością zabytków, na których możemy spotkać
ten emblemat. Jeślibyśmy pominęli kilka zabytków unikatowych, okaza-
łoby się, że sprowadzają się one do dwóch typów: popiersia lub też postaci
wyciągniętej na łożu bankietowym, motywu dobrze znanego z tradycji
grecko-rzymskiej (fig. 4).
Podobnie i charakter tych zabytków nie jest zróżnicowany. Pomijając
znów kilka wyjątków, mamy tu do czynienia, jeśli chodzi o rzeźbę, z na-
grobkami; przedstawienia na tesserach natomiast wiążą się w większości
wypadków z obrzędami, mającymi najpewniej umożliwić zmarłemu osiąg-
nięcie nieśmiertelności.
Pierwszą próbę interpretacji znaczenia modiusa zawdzięczamy Louis
Robertowi5. Uznaje on mianowicie wieńce i medaliony zdobiące te na-
krycia głowy za bliskie analogie do emblematów przysługujących kapła-
nom kultu dynastycznego w państwie Seleucydów i Cesarstwie Rzym-
skim. Kapłani ci mianowicie nosili diademy ozdobione miniaturowymi
główkami bóstw, którym służyli, a także wizerunkami ubóstwionych
1 Cf. np. J. B. C h a b o t, Choix d’inscriptions de Palmyre, Paris 1922
pl. XXXI, 9.
2 Np. ibid. pl. XXVIII, 9, 10, 17, pl. XXXI, 15; K. M i c h a 1 o w s k i, Palmyre I.
Fouilles polonaises 1959, Warszawa 1960, s. 83, fig. 89.
3 Np. C h a b o t, op. cit., pl. XXVIII, 17, pl. XXXII, 7.
4 Medalion przedstawiający popiei-sie z głową odkrytą np. ibid., pl. XXXI,
12, 13. Por. także K. Michałowski, Palmyre II. Fouilles polonaises 1960,
Warszawa 1962, s. 165, fig. 182 oraz Palmyre IV. Fouilles polonaises 1962, War-
szawa 1964, fig. 100, 102. Popiersie z głową nakrytą np. C h a b o t, op. cit.,
pl. XXVII, 10; H. Ingholt, Studier over palmyrensk skulptur, Kobenhavn
1928, pl. VIII, 2.
5 L. Robert, NouveU.es remarąues sur Vedit d’Eriza, „BCH” LIV (1930),
s. 262.
75
Pobieżny chociażby przegląd palmyreń^kich rzeźb nagrobnych po-
zwala natychmiast wyodrębnić grupę wizerunków wyróżniającą się cha-
rakterystycznym nakryciem głowy w kształcie walca. Z braku zacho-
wanej nazwy antycznej przyjęły się dlań określenia oparte na czysto
przypadkowym podobieństwie kształtu. I tak Francuzi nazywają je
,,mortier” czyli „moździerz”, w innych językach natomiast przyjęło się,
jako nazwa tego emblematu, łacińskie słowo modius, oznaczające miarę
objętości materiałów sypkich, mierzonych oczywiście naczyniem o naj-
wygodniejszym do tego celu cylindrycznym kształcie. Modius palmy-
reński bywał całkiem gładki \ bądź też posiadał z przodu jedno lub dwa,
przypominające szwy 1 2 pionowe nacięcia przez całą wysokość, niekiedy
był nań nałożony wieniec, spięty nad czołem albo prostą klamrą czy
rozetą3, albo też medalionem, w który nieraz wkomponowane było
miniaturowe popiersie z głową odkrytą lub też ozdobioną analogicznym
modiusem4 (fig. 1 i 2).
Dysponujemy niewielką ilością zabytków, na których możemy spotkać
ten emblemat. Jeślibyśmy pominęli kilka zabytków unikatowych, okaza-
łoby się, że sprowadzają się one do dwóch typów: popiersia lub też postaci
wyciągniętej na łożu bankietowym, motywu dobrze znanego z tradycji
grecko-rzymskiej (fig. 4).
Podobnie i charakter tych zabytków nie jest zróżnicowany. Pomijając
znów kilka wyjątków, mamy tu do czynienia, jeśli chodzi o rzeźbę, z na-
grobkami; przedstawienia na tesserach natomiast wiążą się w większości
wypadków z obrzędami, mającymi najpewniej umożliwić zmarłemu osiąg-
nięcie nieśmiertelności.
Pierwszą próbę interpretacji znaczenia modiusa zawdzięczamy Louis
Robertowi5. Uznaje on mianowicie wieńce i medaliony zdobiące te na-
krycia głowy za bliskie analogie do emblematów przysługujących kapła-
nom kultu dynastycznego w państwie Seleucydów i Cesarstwie Rzym-
skim. Kapłani ci mianowicie nosili diademy ozdobione miniaturowymi
główkami bóstw, którym służyli, a także wizerunkami ubóstwionych
1 Cf. np. J. B. C h a b o t, Choix d’inscriptions de Palmyre, Paris 1922
pl. XXXI, 9.
2 Np. ibid. pl. XXVIII, 9, 10, 17, pl. XXXI, 15; K. M i c h a 1 o w s k i, Palmyre I.
Fouilles polonaises 1959, Warszawa 1960, s. 83, fig. 89.
3 Np. C h a b o t, op. cit., pl. XXVIII, 17, pl. XXXII, 7.
4 Medalion przedstawiający popiei-sie z głową odkrytą np. ibid., pl. XXXI,
12, 13. Por. także K. Michałowski, Palmyre II. Fouilles polonaises 1960,
Warszawa 1962, s. 165, fig. 182 oraz Palmyre IV. Fouilles polonaises 1962, War-
szawa 1964, fig. 100, 102. Popiersie z głową nakrytą np. C h a b o t, op. cit.,
pl. XXVII, 10; H. Ingholt, Studier over palmyrensk skulptur, Kobenhavn
1928, pl. VIII, 2.
5 L. Robert, NouveU.es remarąues sur Vedit d’Eriza, „BCH” LIV (1930),
s. 262.
75