DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.2182#0021
Μ• V Ι Τ R V ν^Ι
■::>'^λ •.•;': •-.•, ittVWWA >-v.y.s "ο
ARCHIXEO*T^RA
■ -\.:.■:,.
.. κ...
m&vn:. ^.litiiiji i^vw
L:i;B;:E^R;:;p:^liM"K$:.
>•.\<
"•'^
χ ο
50Μ .
J^a εcorvm mos φ>β quossibi attthoresexponendos, ac interpretandossusce~
perint; praponere diqitaingratiarnssudiosormn:qu& sacilemadid, quodpro-
fositum estyaditumfaciant. Tsosoptimumhuncmoremsequentesjdmxgisex
anhno. conssituemus initiojitcbitestur&: qmesola omnium arthtmprincepsy ac
dornina ysola iudex,sola( nt itadicam ) ^egina ess artisiciorum,et imtentorum
ormium. & quemadmodumsapientitisuas ljabetpartes;quartmsingul<e in pr&-
siitionibus ab ψ explicantur; iit ad quam quxquescientia reseratur, agnofcere,
& quid qu&q; prxssare queat, intelligere possimus: ita in bacpneeipua opisicio-
rmngubernatricesaciendumiudicamtis. ijamde uiy& natura ipsins artis
diceitdum eslprius, unde ortum, incrementum, e&* absolutione artesjsuscipiant:
quo inttrse quxque discriminedijserant. deinde propius de jircbitetiura edijserendum φ: quidsityqua rcttio-
ne, quosine, &pssicio dignoscatur. Mulusmt eiusgeneris, quod Gr&ci ποκηήτ*., qualitatem latinomm
sleriqne uocant ,sormxy aclpecies:ex histma ess: qu£ babitus, uel inharens asseolio nomnatwr.quam nos ad
easres transferre solemm; qu& cuminfint, <egri abψ,ΐη quibusinsunt, dimoueri pojjunt. huiusmodi uir~
tus ipsa ess, uitium item, &scientia otnnis, necnon ars qu<elibety& asse£iiosirma,& inbarens^ animistue cor-
foris, ac utprt&eream,qu& nobis dittinitmyatq', aspiratione aliqua adueniunf.de ψ tantum nunc agimus, quA
ipst laborc nossro, acsiudio comparamus, & in animos noftros adiuuante natura, ufu, atqite arte induci~
mus. Harum qunedam mentL•, qumdxm uoluntatisasse&iones, uel habitus uocantitr. Mens tribtis assicitur
modis: aut enim adsalsum ducitur errore primipiorum decepta: aut h&ret; aut ad uerum diretta, Mud tan-
tum ample8itur.sisiMtwr, c£ca, &. ignorans, & peruersa:si hsret, incerta hasitans <& inconssans ysiue~
3° Yitm tenet,sciensy&sapienshabetur . C&tcrum, quiaduplexinrebusessueritas:autenimnecessarioyaitt
utcitnqueiness. SimensuerimiUudneccssariumsowt;autprimis notionibusinbsret y autcausarum confe-
quutionit aut itirisquepariter. Sunt tnini notiones qwedam rerum in animis bominum instgnit<e: quarttm uo-
tabula qui certo te nety rem quoqnesateri necessario cogitun quis enim non planisintiet totumsuaparte ma-
iust ubi quid totum,quidsit pars nouerit. Qmtertiositnt#qualiay quis neget ea inter se quoq; aqualia ejfe,
ubi quid sit tequale intelliget i ex ijsahera illa mentisasse£tio babet orturn: qu£ causis, &jh confequentibus
rebm obsirmatnr:undesirma, & conftaturationisconclusioeSl.prosessa :■ TriorautemiUa mentisnomine
insigmtur.poUeriorb&cscimthnomimtur.Verumsisolo, unicoq; mentis obtutn;tum notiones illas,tum
rerum consequutiones in unaqmquescicntia percipiet: nulli dubiumyquinsapiens„ uocari debeat. H#c igitur
ea ueri ratiopraftaU qu& necestariwn consequitur. quodsi mens m his., uersatur, qH/esecussieri pojsmt. aut in
4° ψ dirigendis laborabit, in quibus a£iioy& uita moderatio posita esit ut sibiysamili£y acpatrix cmfulereac
srodeJJequeat.autinhisyqu<£adbumanos pertinentusmyinuigiUbi(. Sic<edisicia,mercatitram, ue)iatio~
nemy militiam: agrorum cultum, medicinam,sic demum insiituet quxeunque bominum commodis, utilitatiq;
conducant.prudentia igitur aget(ex eim enim ratione iufii,sortes, temperantes,munisiciyamici, ueracesybord
deniqite ac uirtute praditi,&pr&tereasumma illa heroica ubrtute illuBres essicimur)arte uero consiciet.unde
quidsit ars apertd iam uidemus. Mentis enim habitus,& inbdrens affeciio φ quxdam: qux opera ornnia r&-
tione,& direftionepersicitmtur: ut homines benese habeantin his rebus qus JpeSiattt ad uiu utilitatem.
Cauendum igitur ess ηέperuersa huiusmodi aliqua asseffioinnpssrisinsideat animis; qnod enim diu perma-
net, ntgri dimottetur.cauendum etiamess,nitemere(id quod fapi sit) alieuim artis uocabulo ,jhn titulo
quosUbetornemm:nonenimsemper φ integrumyuel mediocris peritmy aut Fabrum, aut .ArchkeSum
5° uocarealiquem:ssudio Miiquey&laborey&cognit!QHemultaopus est,antequamin menteimprejjki&in-
signitasit affessio illa yqu& tanquamregula suttira sit operum nostrorum. Sed hastenusde uiy& ratiotk
^irth.-nuncdeortuy^r incrementoartium dicendumesi. Experimento oritur ^irs. Experimentum
eiifimiliim rerum animaduersio conswens ad^irtispruuipia inuenienda. quemadmodum uesiigium ad inue-
niendum leporem . T^pn enimleporispars φ uessigium: Sed occasio inueniendi leporis: ita si-equens exsetir
su orta memoria: & rjerumsimiliim comparatio essicityutidt quodseparatim sepiussastum cil,m uniuersum
colligaturt & communi comprebensione mens ipsaproloquium quoddam essiciaty quod φ Mtis principium.
Exmultisergohuiusmodi praceptionibus in rem unam consentientibus y& qm.si confyirantibus quxque
jArsortim babmuQuodsiquisexpmenuam articonferat; essicaxcertd aliquxnta mxgis in opere persi-
citmdo experientk esi: manus enim experti ob consuetudtnem, & exercitiumprornptior φ. sed ^irs excd-
tfo. Ut,mHltormgUt& prasiat:quippe qu& adscientiamfroximeaccedjt,49s^^^&^s'^re^?naet*
ji &rcrum
■::>'^λ •.•;': •-.•, ittVWWA >-v.y.s "ο
ARCHIXEO*T^RA
■ -\.:.■:,.
.. κ...
m&vn:. ^.litiiiji i^vw
L:i;B;:E^R;:;p:^liM"K$:.
>•.\<
"•'^
χ ο
50Μ .
J^a εcorvm mos φ>β quossibi attthoresexponendos, ac interpretandossusce~
perint; praponere diqitaingratiarnssudiosormn:qu& sacilemadid, quodpro-
fositum estyaditumfaciant. Tsosoptimumhuncmoremsequentesjdmxgisex
anhno. conssituemus initiojitcbitestur&: qmesola omnium arthtmprincepsy ac
dornina ysola iudex,sola( nt itadicam ) ^egina ess artisiciorum,et imtentorum
ormium. & quemadmodumsapientitisuas ljabetpartes;quartmsingul<e in pr&-
siitionibus ab ψ explicantur; iit ad quam quxquescientia reseratur, agnofcere,
& quid qu&q; prxssare queat, intelligere possimus: ita in bacpneeipua opisicio-
rmngubernatricesaciendumiudicamtis. ijamde uiy& natura ipsins artis
diceitdum eslprius, unde ortum, incrementum, e&* absolutione artesjsuscipiant:
quo inttrse quxque discriminedijserant. deinde propius de jircbitetiura edijserendum φ: quidsityqua rcttio-
ne, quosine, &pssicio dignoscatur. Mulusmt eiusgeneris, quod Gr&ci ποκηήτ*., qualitatem latinomm
sleriqne uocant ,sormxy aclpecies:ex histma ess: qu£ babitus, uel inharens asseolio nomnatwr.quam nos ad
easres transferre solemm; qu& cuminfint, <egri abψ,ΐη quibusinsunt, dimoueri pojjunt. huiusmodi uir~
tus ipsa ess, uitium item, &scientia otnnis, necnon ars qu<elibety& asse£iiosirma,& inbarens^ animistue cor-
foris, ac utprt&eream,qu& nobis dittinitmyatq', aspiratione aliqua adueniunf.de ψ tantum nunc agimus, quA
ipst laborc nossro, acsiudio comparamus, & in animos noftros adiuuante natura, ufu, atqite arte induci~
mus. Harum qunedam mentL•, qumdxm uoluntatisasse&iones, uel habitus uocantitr. Mens tribtis assicitur
modis: aut enim adsalsum ducitur errore primipiorum decepta: aut h&ret; aut ad uerum diretta, Mud tan-
tum ample8itur.sisiMtwr, c£ca, &. ignorans, & peruersa:si hsret, incerta hasitans <& inconssans ysiue~
3° Yitm tenet,sciensy&sapienshabetur . C&tcrum, quiaduplexinrebusessueritas:autenimnecessarioyaitt
utcitnqueiness. SimensuerimiUudneccssariumsowt;autprimis notionibusinbsret y autcausarum confe-
quutionit aut itirisquepariter. Sunt tnini notiones qwedam rerum in animis bominum instgnit<e: quarttm uo-
tabula qui certo te nety rem quoqnesateri necessario cogitun quis enim non planisintiet totumsuaparte ma-
iust ubi quid totum,quidsit pars nouerit. Qmtertiositnt#qualiay quis neget ea inter se quoq; aqualia ejfe,
ubi quid sit tequale intelliget i ex ijsahera illa mentisasse£tio babet orturn: qu£ causis, &jh confequentibus
rebm obsirmatnr:undesirma, & conftaturationisconclusioeSl.prosessa :■ TriorautemiUa mentisnomine
insigmtur.poUeriorb&cscimthnomimtur.Verumsisolo, unicoq; mentis obtutn;tum notiones illas,tum
rerum consequutiones in unaqmquescicntia percipiet: nulli dubiumyquinsapiens„ uocari debeat. H#c igitur
ea ueri ratiopraftaU qu& necestariwn consequitur. quodsi mens m his., uersatur, qH/esecussieri pojsmt. aut in
4° ψ dirigendis laborabit, in quibus a£iioy& uita moderatio posita esit ut sibiysamili£y acpatrix cmfulereac
srodeJJequeat.autinhisyqu<£adbumanos pertinentusmyinuigiUbi(. Sic<edisicia,mercatitram, ue)iatio~
nemy militiam: agrorum cultum, medicinam,sic demum insiituet quxeunque bominum commodis, utilitatiq;
conducant.prudentia igitur aget(ex eim enim ratione iufii,sortes, temperantes,munisiciyamici, ueracesybord
deniqite ac uirtute praditi,&pr&tereasumma illa heroica ubrtute illuBres essicimur)arte uero consiciet.unde
quidsit ars apertd iam uidemus. Mentis enim habitus,& inbdrens affeciio φ quxdam: qux opera ornnia r&-
tione,& direftionepersicitmtur: ut homines benese habeantin his rebus qus JpeSiattt ad uiu utilitatem.
Cauendum igitur ess ηέperuersa huiusmodi aliqua asseffioinnpssrisinsideat animis; qnod enim diu perma-
net, ntgri dimottetur.cauendum etiamess,nitemere(id quod fapi sit) alieuim artis uocabulo ,jhn titulo
quosUbetornemm:nonenimsemper φ integrumyuel mediocris peritmy aut Fabrum, aut .ArchkeSum
5° uocarealiquem:ssudio Miiquey&laborey&cognit!QHemultaopus est,antequamin menteimprejjki&in-
signitasit affessio illa yqu& tanquamregula suttira sit operum nostrorum. Sed hastenusde uiy& ratiotk
^irth.-nuncdeortuy^r incrementoartium dicendumesi. Experimento oritur ^irs. Experimentum
eiifimiliim rerum animaduersio conswens ad^irtispruuipia inuenienda. quemadmodum uesiigium ad inue-
niendum leporem . T^pn enimleporispars φ uessigium: Sed occasio inueniendi leporis: ita si-equens exsetir
su orta memoria: & rjerumsimiliim comparatio essicityutidt quodseparatim sepiussastum cil,m uniuersum
colligaturt & communi comprebensione mens ipsaproloquium quoddam essiciaty quod φ Mtis principium.
Exmultisergohuiusmodi praceptionibus in rem unam consentientibus y& qm.si confyirantibus quxque
jArsortim babmuQuodsiquisexpmenuam articonferat; essicaxcertd aliquxnta mxgis in opere persi-
citmdo experientk esi: manus enim experti ob consuetudtnem, & exercitiumprornptior φ. sed ^irs excd-
tfo. Ut,mHltormgUt& prasiat:quippe qu& adscientiamfroximeaccedjt,49s^^^&^s'^re^?naet*
ji &rcrum