DOI Artikel:
Bęczkowska, Urszula: Karol Kremer a Józef Kremer: o obecności koncepcji estetycznych autora Listów z Krakowa w praktyce architektonicznej i konserwatorskiej krakowskich budowniczych połowy XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.23902#0345
Karol Kremer a Józef Kremer... 323
instytucji8, ale przede wszystkim dzięki niekwestionowanemu w środowi-
sku autorytetowi jako znawcy stylów historycznych i zjawisk we współczes-
nej architekturze. Rozległa wiedza Kremera w dziedzinie estetyki i historii
sztuki znajdowała potwierdzenie zarówno w jego praktycznej działalności
architektoniczno-konserwatorskiej9, jak i rozprawach publikowanych na ła-
mach „Rocznika Towarzystwa Naukowego Krakowskiego" {Niektóre uwa-
gi o ważności zabytków sztuk pięknych na naszej ziemi, 184910; Wiado-
mość o niektórych starożytnych budynkach Krakowskich, ze stanowiska
sztuki uważanych, 185211). W swoich artykułach Kremer upowszechniał
nowoczesne metody badań nad dziełami architektury i nieznaną jeszcze
w Polsce, poprawną terminologię w zakresie stylów historycznych, a także
podejmował problem odrębności rodzimej sztuki i próbował zdefiniować jej
specyfikę12. Według Stanisława Mieroszewskiego, słuchacza wykładów
Karola Kremera z historii architektury (prowadzonych w latach 1839-1846
w prywatnym pensjonacie Józefa Kremera), „był to umysł wyższy, teoretyk,
estetyk i nauczyciel pierwszorzędny, (...) [który przybliżał swoim uczniom]
powstanie i przemiany każdego stylu, jego znamiona i filozoficzne znacze-
nie. Gdyby jego wykłady miały miejsce nie w Krakowie, w prywatnym In-
stytucie, ale w Berlinie lub Paryżu, byłyby mu zjednały sławę europejską"13.
Dyrektor urzędu budownictwa miał m.in. szerokie uprawnienia w zakresie określania
programu aplikacji, dysponował decydującym głosem w trakcie obrad nad projektami, mógł
zakwestionować (zarówno ze względów technicznych, jak i artystycznych) dokumentację ry-
sunkową przygotowaną przez swojego podwładnego i nakazać mu ponowne jej opracowanie.
Jego wpływ artystyczny na architektów zatrudnionych w urzędzie dokonywał się jednak przede
wszystkim poprzez, potwierdzone źródłowo, próby ukierunkowywania ich zainteresowań.
Kremer popierał studyjne wyjazdy zagraniczne współpracowników, zachęcał ich do prac nau-
kowo-badawczych, udostępniał swój prywatny, bogaty księgozbiór architektoniczny, a także,
w myśl obowiązku nałożonego na niego przez przepisy prawa, tworzył „gabinet modeli, prób
materiałów budowlanych, wzorów rysunkowych itp. (...) służący do użytku nie tylko Budow-
niczych, ale i prywatnych, życzących sobie mieć objaśnienie o użyteczności jakiego nowego
odkrycia". Zob. Urządzenie... (przyp. 2), § 102.
9 C. Bąk-Koczarska, A>ewier.£aro/Roman, w: Polski Słownik Biograficzny (dalej: PSB),
t. 15, s. 270-272.
10 K. Kremer, Niektóre uwagi o ważności zabytków sztuk pięknych na naszej ziemi, „Rocz-
nik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego" (dalej: RTNK) 1849, t. 19, s. 546-560.
1' K. Kremer, Wiadomość o niektórych starożytnych budynkach Krakowskich, ze stano-
wiska sztuki uważanych, „RTNK" 1852, t. 21, s. 1-22.
12 J. Frycz, Restauracja i konsenvacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795-
1918, Warszawa 1975, s. 91.
Zob. S. i S. Mieroszewscy, Wspomnienia lat ubiegłych, oprać. M. i W. Baryczowie,
Kraków 1964, s. 99.
instytucji8, ale przede wszystkim dzięki niekwestionowanemu w środowi-
sku autorytetowi jako znawcy stylów historycznych i zjawisk we współczes-
nej architekturze. Rozległa wiedza Kremera w dziedzinie estetyki i historii
sztuki znajdowała potwierdzenie zarówno w jego praktycznej działalności
architektoniczno-konserwatorskiej9, jak i rozprawach publikowanych na ła-
mach „Rocznika Towarzystwa Naukowego Krakowskiego" {Niektóre uwa-
gi o ważności zabytków sztuk pięknych na naszej ziemi, 184910; Wiado-
mość o niektórych starożytnych budynkach Krakowskich, ze stanowiska
sztuki uważanych, 185211). W swoich artykułach Kremer upowszechniał
nowoczesne metody badań nad dziełami architektury i nieznaną jeszcze
w Polsce, poprawną terminologię w zakresie stylów historycznych, a także
podejmował problem odrębności rodzimej sztuki i próbował zdefiniować jej
specyfikę12. Według Stanisława Mieroszewskiego, słuchacza wykładów
Karola Kremera z historii architektury (prowadzonych w latach 1839-1846
w prywatnym pensjonacie Józefa Kremera), „był to umysł wyższy, teoretyk,
estetyk i nauczyciel pierwszorzędny, (...) [który przybliżał swoim uczniom]
powstanie i przemiany każdego stylu, jego znamiona i filozoficzne znacze-
nie. Gdyby jego wykłady miały miejsce nie w Krakowie, w prywatnym In-
stytucie, ale w Berlinie lub Paryżu, byłyby mu zjednały sławę europejską"13.
Dyrektor urzędu budownictwa miał m.in. szerokie uprawnienia w zakresie określania
programu aplikacji, dysponował decydującym głosem w trakcie obrad nad projektami, mógł
zakwestionować (zarówno ze względów technicznych, jak i artystycznych) dokumentację ry-
sunkową przygotowaną przez swojego podwładnego i nakazać mu ponowne jej opracowanie.
Jego wpływ artystyczny na architektów zatrudnionych w urzędzie dokonywał się jednak przede
wszystkim poprzez, potwierdzone źródłowo, próby ukierunkowywania ich zainteresowań.
Kremer popierał studyjne wyjazdy zagraniczne współpracowników, zachęcał ich do prac nau-
kowo-badawczych, udostępniał swój prywatny, bogaty księgozbiór architektoniczny, a także,
w myśl obowiązku nałożonego na niego przez przepisy prawa, tworzył „gabinet modeli, prób
materiałów budowlanych, wzorów rysunkowych itp. (...) służący do użytku nie tylko Budow-
niczych, ale i prywatnych, życzących sobie mieć objaśnienie o użyteczności jakiego nowego
odkrycia". Zob. Urządzenie... (przyp. 2), § 102.
9 C. Bąk-Koczarska, A>ewier.£aro/Roman, w: Polski Słownik Biograficzny (dalej: PSB),
t. 15, s. 270-272.
10 K. Kremer, Niektóre uwagi o ważności zabytków sztuk pięknych na naszej ziemi, „Rocz-
nik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego" (dalej: RTNK) 1849, t. 19, s. 546-560.
1' K. Kremer, Wiadomość o niektórych starożytnych budynkach Krakowskich, ze stano-
wiska sztuki uważanych, „RTNK" 1852, t. 21, s. 1-22.
12 J. Frycz, Restauracja i konsenvacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795-
1918, Warszawa 1975, s. 91.
Zob. S. i S. Mieroszewscy, Wspomnienia lat ubiegłych, oprać. M. i W. Baryczowie,
Kraków 1964, s. 99.