DOI Artikel:
Kitowska-Łysiak, Małgorzata: Stanisław Lack - "pierwszy hierofant Wyspiańskiego"
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27402#0007
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXXVI-XXXVII, zeszyt 4 - 1988-1989
MAŁGORZATA KITOWSKA
STANISŁAW LACK
- "PIERWSZY HIEROFANT WYSPIAŃSKIEGO"*
Ogromna rola dramatów Wyspiańskiego w przewartościowaniu, jakie nastąpi-
ło w literaturze i sztuce polskiej na samym początku XX wieku, jest bezsporna
i była wielokrotnie podkreślana i badana. Mniej znane są natomiast niektóre
fakty związane z odbiorem twórczości autora Wesela przez jemu współczesnych.
Poświęcę tutaj nieco więcej uwagi jednemu komentatorowi tego dorobku -
Stanisławowi Lackowi, któremu Tadeusz Sinko przyznał pośmiertnie miano
"pierwszego hierofanta Wyspiańskiego"* 1. Ten tytuł do chwały Lack uzyskał
zasłużenie: zawarłszy znajomość z Wyspiańskim już w momencie rozpoczęcia
swojej współpracy z krakowskim "Życiem" w roku 1897 (mając 21 lat)2, towa-
*
Niniejszy tekst stanowi nieco zmienioną wersję jednego z rozdziałów mojej pracy doktorskiej,
poświęconej myśli o sztuce na łamach "Krytyki" Wilhelma Feldmana, napisanej pod kierunkiem prof. Jacka
Woźniakowskiego. Tytuł rozdziału zapożyczony został z: T. S i n k o. Pierwszy hierofant Wyspiańskiego.
Z powodu zbiorowego wydania "Studiów o Wyspiańskim" Stanisława Lacka, w Częstochowie, nakładem
księgami A. Gmachowskiego. "Przegląd Współczesny" 1925 nr 33 s. 107-111. Całość pracy - jako Paralele
i kontrasty. Myśl o sztuce na łamach "Krytyki” Wilhelma Feldmana - ukazała się drukiem (Lublin 1990) już
po przygotowaniu do publikacji niniejszego artykułu.
Wyeksponowałam w tytule nazwisko Wyspiańskiego, ponieważ wszystkie teksty Lacka ogłoszone w
"Krytyce" dotyczyły tego właśnie artysty; niektóre przedrukowano później w: Teksty o malarzach. Antologia
polskiej krytyki artystycznej 1890-1918. Wybrał, ułożył i przedmową opatrzył W. Juszczak. Wrocław 1976;
Z powodu III wystawy "Sztuki". "Życie" 1899 nr 13/14 s. 322-323; Wojciech Weiss. "Życie" 1900 nr 1 s. 324-
-330; Sztuka polska. Malarstwo [Malczewski, Wyspiański}. Pod kier. F. Jasieńskiego i A. Łady-Cybulskiego.
Lwów [1903-1904] s. 277-279 i 397-401.
1 Informacje biograficzne podaję za: F. Palowski. Lack Stanisław (Izrael). PSB XVI s. 404-
-405; S. Pazurkiewicz. Przedmowa [do:] S. Lack. Studia o Stanisławie Wyspiańskim. Często-
chowa 1924 s. IX-XIV.
2 Zob. S. Lack. Studia, zbiór zawiera: 1) "Laodamia" (pierwodruk "Nowe Słowo" 1903 s. 213-214)
s. 1-3; 2) "Legion" (pierwodruk jw. s. 161-167) s. 3-14; 3) O hipokryzji ("Wesele") (pierwodruk "Nowe Słowo"
1902 s. 180-184) s. 15-23; 4) "Wyzwolenie" (pierwodruk "Nowe Słowo" 1903 s. 93-96 oraz 119-120 i 142-144)
s. 23-36; 5) "Bolesław Śmiały" (dramat) (pierwodruk jw. s. 227-232 oraz 258-264 i 278-281) s. 36-56;
6) "Achilleis" (pierwodruk "Nowe Słowo" 1904 s. 69-72 oraz 89-96 i 117-120,137-144, 162-168) s. 56-101;
7) "Akropolis" (pierwodruk jw. s. 231-240 i 259-264) s. 101-125; 8) "Legenda" (pierwodruk jw. s. 282-287
i 329-384) s. 125-154; 9) "Noc listopadowa" (pierwodruk jw. s. 366-375 oraz 415-421 i 461-470) s. 154-187;
Tom XXXVI-XXXVII, zeszyt 4 - 1988-1989
MAŁGORZATA KITOWSKA
STANISŁAW LACK
- "PIERWSZY HIEROFANT WYSPIAŃSKIEGO"*
Ogromna rola dramatów Wyspiańskiego w przewartościowaniu, jakie nastąpi-
ło w literaturze i sztuce polskiej na samym początku XX wieku, jest bezsporna
i była wielokrotnie podkreślana i badana. Mniej znane są natomiast niektóre
fakty związane z odbiorem twórczości autora Wesela przez jemu współczesnych.
Poświęcę tutaj nieco więcej uwagi jednemu komentatorowi tego dorobku -
Stanisławowi Lackowi, któremu Tadeusz Sinko przyznał pośmiertnie miano
"pierwszego hierofanta Wyspiańskiego"* 1. Ten tytuł do chwały Lack uzyskał
zasłużenie: zawarłszy znajomość z Wyspiańskim już w momencie rozpoczęcia
swojej współpracy z krakowskim "Życiem" w roku 1897 (mając 21 lat)2, towa-
*
Niniejszy tekst stanowi nieco zmienioną wersję jednego z rozdziałów mojej pracy doktorskiej,
poświęconej myśli o sztuce na łamach "Krytyki" Wilhelma Feldmana, napisanej pod kierunkiem prof. Jacka
Woźniakowskiego. Tytuł rozdziału zapożyczony został z: T. S i n k o. Pierwszy hierofant Wyspiańskiego.
Z powodu zbiorowego wydania "Studiów o Wyspiańskim" Stanisława Lacka, w Częstochowie, nakładem
księgami A. Gmachowskiego. "Przegląd Współczesny" 1925 nr 33 s. 107-111. Całość pracy - jako Paralele
i kontrasty. Myśl o sztuce na łamach "Krytyki” Wilhelma Feldmana - ukazała się drukiem (Lublin 1990) już
po przygotowaniu do publikacji niniejszego artykułu.
Wyeksponowałam w tytule nazwisko Wyspiańskiego, ponieważ wszystkie teksty Lacka ogłoszone w
"Krytyce" dotyczyły tego właśnie artysty; niektóre przedrukowano później w: Teksty o malarzach. Antologia
polskiej krytyki artystycznej 1890-1918. Wybrał, ułożył i przedmową opatrzył W. Juszczak. Wrocław 1976;
Z powodu III wystawy "Sztuki". "Życie" 1899 nr 13/14 s. 322-323; Wojciech Weiss. "Życie" 1900 nr 1 s. 324-
-330; Sztuka polska. Malarstwo [Malczewski, Wyspiański}. Pod kier. F. Jasieńskiego i A. Łady-Cybulskiego.
Lwów [1903-1904] s. 277-279 i 397-401.
1 Informacje biograficzne podaję za: F. Palowski. Lack Stanisław (Izrael). PSB XVI s. 404-
-405; S. Pazurkiewicz. Przedmowa [do:] S. Lack. Studia o Stanisławie Wyspiańskim. Często-
chowa 1924 s. IX-XIV.
2 Zob. S. Lack. Studia, zbiór zawiera: 1) "Laodamia" (pierwodruk "Nowe Słowo" 1903 s. 213-214)
s. 1-3; 2) "Legion" (pierwodruk jw. s. 161-167) s. 3-14; 3) O hipokryzji ("Wesele") (pierwodruk "Nowe Słowo"
1902 s. 180-184) s. 15-23; 4) "Wyzwolenie" (pierwodruk "Nowe Słowo" 1903 s. 93-96 oraz 119-120 i 142-144)
s. 23-36; 5) "Bolesław Śmiały" (dramat) (pierwodruk jw. s. 227-232 oraz 258-264 i 278-281) s. 36-56;
6) "Achilleis" (pierwodruk "Nowe Słowo" 1904 s. 69-72 oraz 89-96 i 117-120,137-144, 162-168) s. 56-101;
7) "Akropolis" (pierwodruk jw. s. 231-240 i 259-264) s. 101-125; 8) "Legenda" (pierwodruk jw. s. 282-287
i 329-384) s. 125-154; 9) "Noc listopadowa" (pierwodruk jw. s. 366-375 oraz 415-421 i 461-470) s. 154-187;