DOI Artikel:
Xyngopulos, Andreas: Attikēs Byzantiakoi naoi
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14277#0167
Αττικής ΒνζαντιακοΙ ναοί· ύπό Α. Ξνγγοπούλου. 135
των μακρών και κατ' άκολουθίαν άσηαάντων τε-
μαχίων τών τοιχογραφιών σώζοντα; έν τω ναϊδίω
και μεγαλείτερά τίνα. Έν τή μεσαία κόγχη σώ-
ζονται τεμάχια τίνα της παραστάσεως της Πανα-
γίας της Πλατυτέρας, ήτις παρίσταται κρατούσα
έπΐ τών γονάτων τον Ίησοΰν, ώς συνήθως, εκατέ-
ρωθεν οέ αύτής Γστανται άγγελοι. ΈπΙ του βορείου
τοίχου σώζεται μέγα τεμάχιον κονιάματος, άλλ' ή
έπ αύτοΟ τοιχογραφία έχει τελείως έςαφανισθή ώς
έκ του ευρώτος, δστις εχει επικαλύψει την έπιφά-
νειαν ολην. Επί τοΟ νοτίου τέλος τοίχου διασώ-
ζεται τεμάχιον, έφ' οδ παρίστανται άμυδρώς δυο
άγιοι όρθιοι ιστάμενοι. Ή τοιχογραφία δμως είναι
λίαν βεβλαμμένη έκ της έπηρεία^ του χρόνου και
τών ανθρωπίνων βανδαλισμών. Άλλα το σπου-
-δαιότατον πάντων τεμάχιον τοιχογραφίας ευρίσκε-
ται έπί τοΟ αύτοΟ νοτίου τοίχου παραπλεύρως τών
-δύο άγιων, χωριζόμενον άπ' αυτών οιά της παρα-
στάδος. Επ' αύτοΟ διακρίνεται αμυδρότατα, ώς έκ
της έςασθενήσεως τών χρωμάτων και της βλάβης
της εικόνος, μορφή τις κρατούσα έν ταΐς χ_ερσί παι-
■δίον, τον Ίησοΰν, ώς δηλοΟται έκ της άνωθεν αύ-
του επιγραφής 10 Χ[0] διά λευκού χρώματος έζω-
γραφημένης. Τπέρ την κεφαλήν αής μορφής ταύ-
της διακρίνονται τα έξής διά λευκοΰ επίσης έζω-
γραφημένα γράμματα (είκ. 7), ήτοι:
ΕΙκϊον 7. Επιγραφή.
[Ό Σ]υμεών.
Υπεράνω δε αμφοτέρων τών μορφών, ών τά πρό-
σωπα είναι τελείως κατεστραμμένα, διακρίνονται
1 άμυδρώς στέγαι και στοαί οικοδομημάτων ι. Ή επι-
γραφή ώς κα'ι τά ίχνη τών οικοδομημάτων πεί-
θουσιν ήμάς ότι πρόκειται περί τής παραστάσεως
τής Υπαπαντής. Ή μορφή ή κρατούσα τον Ίη-
σοΰν είναι, ώς δηλοΟται έκ τής έπιγραφής, ό Συ-
1 Δυστυχώς ή άαυδρο'της τη; είκο'νος είναι τοιαύτη ώστε να μιή
είναι δυνατή ή φωτογράφησις αύτής η και ή £ιά σχεδίου άναπαρά-
■στασις.
μεών, τά δέ οικοδομήματα ύποδηλοΰσι τόν τόπον,
έν ώ γίνεται ή τελετή, ήτοι το ιερόν. Λείπουσιν
ο'μως έκ τής παραστάσεως τα τρία άλλα άπαραί-
τητα πρόσωπα, ή Παναγία, ό Ιωσήφ καΐ ή προ-
φήτις Άννα ή θυγάτηρ τοΟ Φανουήλ . Που δέ
ήσαν έζωγραφημένα τά τρία ταύτα πρόσωπα δεν
δύναμαι νά γινώσκω, καθ' όσον το προς τά άρι-
στερά τω θεατή μέρος τοΟ τοίχου, έφ' οδ έπρεπε
κανονικώς νά εύρίσκωνται αί μορφαί αδται, κατέ-
χεται ύπό τής παραστάοος, έφ' ής ού'τε έχώρουν
οΰ'τε ήτο φυσικον νά ζωγραφηθώσιν.
Έάν νυν παραβάλωμεν τήν περί ής ό λόγος
παράστασιν προς όμοιας έπί άλλων μνημείων εύρι-
σκομένας, θά παρατηρήσωμεν ό'τι μεγάλη συμφω-
νία υπάρχει μεταξύ αύτής και τών ομοίων παρα-
στάσεων του Μυστρά και τοΟ "Αγίου "Ορους 2. Πα- 2
ρατηροΰμεν δέ προσέτι ό'τι αύτη συμφωνεί πληρέ-
στατα προς τήν ύπό τής "Ερμηνείας διδομένην πε-
ριγραφήν 3. Έάν δέ προς τούτοις έξετάσο^μεν άνα- 3
δρομικώς τήν έξέλιςιν τοΟ εικονογραφικού τούτου
θέματος τής Υπαπαντής έν τοις περισωθεΐσι μνη-
μείοις τής βυζαντινής τέχνης διά μέσου τών αιώ-
νων θά ίδωμεν ότι μέχρι τής τελευταίας αναγεν-
νήσεως τής τέχνης έπί τών Παλαιολόγων, το παι-
δίον ΊησοΟς παρίσταται πάντοτε έν ταΐς χερσί τής
Παναγίας, ήτις τείνει τοΰτο προς τον Συμεώνα.
Μόνον δέ εις τάς τοιχογραφίας τής τελευταίας άνα-
γεννήσεως, ών άριστοι άντιπρόσωποι είναι αί τών
ναών τοΰ Μυστρά και του "Αγίου Όρους, ό Χρι-
στός παρίσταται έν ταϊς άγκάλαις τοΟ Συμεώνος.
Τοιαύτη έκτοτε έξηκολούθησεν ή διάταςΊς τών μορ-
φών, διά τούτον δέ τον λόγον ή κατά τάς άρχάς
του ΙΗ' αιώνος άλλ' έκ πηγών του ΙΡ' γραφεΐσα
έρμηνεία συμφωνεί έν τή περιγραφή προς τάς πα-
ραστάσεις τής τελευταίας ταύτης περιόδου 4. 4
1 ΜίΙΙβΙ ΜοηιιιιιβηΙδ βγζ3ηίϊιΐ8 άβ ΜϊβΙγβ πίν. 88 1
(Μητρόπολις), 171 1 (Περίβλεπτος), 140 1 (Παντάνασσα). ΌϊβΜ
Μαηιΐθΐ ά'αΓί 1>>'Ζ3η1,ίη, Ρηγϊβ 1910 σ. 769 είχ. 396 (τοιχο-
γραφία τοΰ ναοΰ τής έν Άγίω "Ορει αονής τοΰ Διονυσίου).
2 Διονυσίου τοΰ έκ Φουρνά. Ερμηνεία τής ζωγραφικής τέχνης·
εκδοσις Παπαδοπούλου Κεραμέως, Πετρούπολις 1909 σ..87 § 8.
3 Παραδείγματα προγενεστέρων τής έπο/ής τών Παλαιολόγων
παραστάσεων τής Υπαπαντής παρέχει ό ΚοΗαηΙΙ άβ ΡΙβΜΤΙ/,
Ι/Εναη§Πβ Τ011Γ8 1874 τόα. Γ σ. 51 χέ.. Προσέτι ό ΡοάνΟΙϋ-
8&Ϊ Τό Εύαγγέλιον έν τοις βυζαντινοϊς και ρωσσικοϊς εικονογραφικούς
μνηαείοις. Πετρούπολις 1892 (ρωσσιστί) σ. 101 κέ.. ΌϊβΗΙ ε. ά. σ.
460. ΏαΙΙοη Βγζ3ΐιΙίηβ 3ΓΙ Εΐιά 8Γθ1ΐ8βο1ο§}', Ι·οηάοη 1911
240. 431. 241 (άνάγλυφον έπί στεατίτου παριστών τάς δοίδεχα αεγά-
των μακρών και κατ' άκολουθίαν άσηαάντων τε-
μαχίων τών τοιχογραφιών σώζοντα; έν τω ναϊδίω
και μεγαλείτερά τίνα. Έν τή μεσαία κόγχη σώ-
ζονται τεμάχια τίνα της παραστάσεως της Πανα-
γίας της Πλατυτέρας, ήτις παρίσταται κρατούσα
έπΐ τών γονάτων τον Ίησοΰν, ώς συνήθως, εκατέ-
ρωθεν οέ αύτής Γστανται άγγελοι. ΈπΙ του βορείου
τοίχου σώζεται μέγα τεμάχιον κονιάματος, άλλ' ή
έπ αύτοΟ τοιχογραφία έχει τελείως έςαφανισθή ώς
έκ του ευρώτος, δστις εχει επικαλύψει την έπιφά-
νειαν ολην. Επί τοΟ νοτίου τέλος τοίχου διασώ-
ζεται τεμάχιον, έφ' οδ παρίστανται άμυδρώς δυο
άγιοι όρθιοι ιστάμενοι. Ή τοιχογραφία δμως είναι
λίαν βεβλαμμένη έκ της έπηρεία^ του χρόνου και
τών ανθρωπίνων βανδαλισμών. Άλλα το σπου-
-δαιότατον πάντων τεμάχιον τοιχογραφίας ευρίσκε-
ται έπί τοΟ αύτοΟ νοτίου τοίχου παραπλεύρως τών
-δύο άγιων, χωριζόμενον άπ' αυτών οιά της παρα-
στάδος. Επ' αύτοΟ διακρίνεται αμυδρότατα, ώς έκ
της έςασθενήσεως τών χρωμάτων και της βλάβης
της εικόνος, μορφή τις κρατούσα έν ταΐς χ_ερσί παι-
■δίον, τον Ίησοΰν, ώς δηλοΟται έκ της άνωθεν αύ-
του επιγραφής 10 Χ[0] διά λευκού χρώματος έζω-
γραφημένης. Τπέρ την κεφαλήν αής μορφής ταύ-
της διακρίνονται τα έξής διά λευκοΰ επίσης έζω-
γραφημένα γράμματα (είκ. 7), ήτοι:
ΕΙκϊον 7. Επιγραφή.
[Ό Σ]υμεών.
Υπεράνω δε αμφοτέρων τών μορφών, ών τά πρό-
σωπα είναι τελείως κατεστραμμένα, διακρίνονται
1 άμυδρώς στέγαι και στοαί οικοδομημάτων ι. Ή επι-
γραφή ώς κα'ι τά ίχνη τών οικοδομημάτων πεί-
θουσιν ήμάς ότι πρόκειται περί τής παραστάσεως
τής Υπαπαντής. Ή μορφή ή κρατούσα τον Ίη-
σοΰν είναι, ώς δηλοΟται έκ τής έπιγραφής, ό Συ-
1 Δυστυχώς ή άαυδρο'της τη; είκο'νος είναι τοιαύτη ώστε να μιή
είναι δυνατή ή φωτογράφησις αύτής η και ή £ιά σχεδίου άναπαρά-
■στασις.
μεών, τά δέ οικοδομήματα ύποδηλοΰσι τόν τόπον,
έν ώ γίνεται ή τελετή, ήτοι το ιερόν. Λείπουσιν
ο'μως έκ τής παραστάσεως τα τρία άλλα άπαραί-
τητα πρόσωπα, ή Παναγία, ό Ιωσήφ καΐ ή προ-
φήτις Άννα ή θυγάτηρ τοΟ Φανουήλ . Που δέ
ήσαν έζωγραφημένα τά τρία ταύτα πρόσωπα δεν
δύναμαι νά γινώσκω, καθ' όσον το προς τά άρι-
στερά τω θεατή μέρος τοΟ τοίχου, έφ' οδ έπρεπε
κανονικώς νά εύρίσκωνται αί μορφαί αδται, κατέ-
χεται ύπό τής παραστάοος, έφ' ής ού'τε έχώρουν
οΰ'τε ήτο φυσικον νά ζωγραφηθώσιν.
Έάν νυν παραβάλωμεν τήν περί ής ό λόγος
παράστασιν προς όμοιας έπί άλλων μνημείων εύρι-
σκομένας, θά παρατηρήσωμεν ό'τι μεγάλη συμφω-
νία υπάρχει μεταξύ αύτής και τών ομοίων παρα-
στάσεων του Μυστρά και τοΟ "Αγίου "Ορους 2. Πα- 2
ρατηροΰμεν δέ προσέτι ό'τι αύτη συμφωνεί πληρέ-
στατα προς τήν ύπό τής "Ερμηνείας διδομένην πε-
ριγραφήν 3. Έάν δέ προς τούτοις έξετάσο^μεν άνα- 3
δρομικώς τήν έξέλιςιν τοΟ εικονογραφικού τούτου
θέματος τής Υπαπαντής έν τοις περισωθεΐσι μνη-
μείοις τής βυζαντινής τέχνης διά μέσου τών αιώ-
νων θά ίδωμεν ότι μέχρι τής τελευταίας αναγεν-
νήσεως τής τέχνης έπί τών Παλαιολόγων, το παι-
δίον ΊησοΟς παρίσταται πάντοτε έν ταΐς χερσί τής
Παναγίας, ήτις τείνει τοΰτο προς τον Συμεώνα.
Μόνον δέ εις τάς τοιχογραφίας τής τελευταίας άνα-
γεννήσεως, ών άριστοι άντιπρόσωποι είναι αί τών
ναών τοΰ Μυστρά και του "Αγίου Όρους, ό Χρι-
στός παρίσταται έν ταϊς άγκάλαις τοΟ Συμεώνος.
Τοιαύτη έκτοτε έξηκολούθησεν ή διάταςΊς τών μορ-
φών, διά τούτον δέ τον λόγον ή κατά τάς άρχάς
του ΙΗ' αιώνος άλλ' έκ πηγών του ΙΡ' γραφεΐσα
έρμηνεία συμφωνεί έν τή περιγραφή προς τάς πα-
ραστάσεις τής τελευταίας ταύτης περιόδου 4. 4
1 ΜίΙΙβΙ ΜοηιιιιιβηΙδ βγζ3ηίϊιΐ8 άβ ΜϊβΙγβ πίν. 88 1
(Μητρόπολις), 171 1 (Περίβλεπτος), 140 1 (Παντάνασσα). ΌϊβΜ
Μαηιΐθΐ ά'αΓί 1>>'Ζ3η1,ίη, Ρηγϊβ 1910 σ. 769 είχ. 396 (τοιχο-
γραφία τοΰ ναοΰ τής έν Άγίω "Ορει αονής τοΰ Διονυσίου).
2 Διονυσίου τοΰ έκ Φουρνά. Ερμηνεία τής ζωγραφικής τέχνης·
εκδοσις Παπαδοπούλου Κεραμέως, Πετρούπολις 1909 σ..87 § 8.
3 Παραδείγματα προγενεστέρων τής έπο/ής τών Παλαιολόγων
παραστάσεων τής Υπαπαντής παρέχει ό ΚοΗαηΙΙ άβ ΡΙβΜΤΙ/,
Ι/Εναη§Πβ Τ011Γ8 1874 τόα. Γ σ. 51 χέ.. Προσέτι ό ΡοάνΟΙϋ-
8&Ϊ Τό Εύαγγέλιον έν τοις βυζαντινοϊς και ρωσσικοϊς εικονογραφικούς
μνηαείοις. Πετρούπολις 1892 (ρωσσιστί) σ. 101 κέ.. ΌϊβΗΙ ε. ά. σ.
460. ΏαΙΙοη Βγζ3ΐιΙίηβ 3ΓΙ Εΐιά 8Γθ1ΐ8βο1ο§}', Ι·οηάοη 1911
240. 431. 241 (άνάγλυφον έπί στεατίτου παριστών τάς δοίδεχα αεγά-