DOI Artikel:
Skias, Andreas: To para tēn Phylēn antron tou Panos: kata tas anaskaphas tōn etōn 1900 kai 1901
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14365#0021
ΑΕ 1918
Το παρά τήν Φυλήν άντρον τον Πανός νπο Ά. Σκιά. 1 1
ύπήρχε δ' αυτόθι στρώμα τόφου έπ αυτού. Δη-
λαδή επειδή εν τω μεσαίω ευρέθησαν πολλά όστρα-
κα ύστερων Μυκηναϊκών χρόνων, έπεται βτι ή
έγκατακρήμνισις συνέβη κατά το τέλος των προϊ-
στορικών χρονών, ένω ή εν τω σπηλαίω λατρεία
είχεν ήδη παύσει, διότι άν ή λατρεία διετηρεΐτο
και μετά τήν έγκατακρήμνισιν, θά είχε το σπη-
λαιον πολλούς έπισκέπτα: πεοιερνουιένους έν αύτώ,
ώστε δεν θά ήδύνατο νά διατηρηθή άθικτος ή κύρ-
τωσις του στρώματος της μεσαίας τέφρας, και
μάλιστα κατά τήν προς δεξιάν άπότομον κλιτύν
αύτου. Μετά ταύτα το ιερόν διετέλεσεν έπι μακρόν
χρόνον έρημον, μέχρις ου έπληρώθησαν ύπό του
τόφου τά εκατέρωθεν κοιλώματα και έπεκαλύφθη
ομοίως ύπ' αύτου και τό έπι της κορυφής τοΟ επ-
ηρμένου σχιστολίθου μέρος του μεσαίου στρώμα-
τος της τέφρας, έπι δε της ούτω σχηματισθείσης
περίπου επιπέδου επιφανείας άπετέθη το άνώτατον
στρώμα. Τά έν τω άνωτάτω στρώματι εύρεθέντα
άρχαΐα άνήκουσιν άπαντα εις χρόνους ύστερωτέ-
ρους της μετά τά Μηδικά εισαγωγής τής λατρείας
του Πανός εις τήν Άττικήν. "Οθεν εϊνε φανερον
ότι, τούλάχιστον καθ όσον άφορα το έν τω άντρω
τούτω ιερόν, δεν δύναται νά ε/η ύπόστασιν ή
γνώμη, καθ ήν ύπήρχεν έν τή Αττική λατρεία
του Πανός και προ τής έν Μαραθώνι μάχης Και
άν οέ ύποτεθή ότι ό έν τοις προϊστορικούς χρόνοις
αύτόθι λατρευόμενος θεός ήτο ό αυτός ή παραπλή-
σιος προς τόν Πάνα, πάλιν ή μετά τά Μηδικά
εισαχθείσα λατρεία του Πανός δεν δύναται νά
θεωρηθή συναφής προς τήν προτέραν, διότι ούδ
άνάμνησις εκείνης ήδύνατο νά διατηρηθή έν τοσού-
τον μακρώ χρονικώ διαλείμματι. Γης έρημοόσεως
δε του έν τω άντρω τούτω ιερού προ τών Μηδι-
κών τεκμήριον είνε, πλήν του μεταξύ του μεσαίου
και τοΰ άνωτάτου στρώματος τής τέφρας τελείως
άυιινου: τόφου, και ή εύρεσις δύο ανθρωπίνων
σκελετών έγκεκλεισμένων εντός τού αμιγούς τόφου
ύποκάτω τού άνωτάτου στρώματος τής τέφρας
κατά τό προς άριστεράν μέρος τού σπηλαίου (Ύ<5ε
7^. Ιχνος τι ταφής ή κτέρισμα ούδέν ύπήρχε
παρά τους σκελετούς, κατέκειντο δε αμφότεροι
παραπλεύρως αλλήλων συνεσταλμένοι, ό εις δε
1 (ίΓαρρβ, Οηβοΐι. Μγί1ιο1. π. ΚβΗοϊοηδ^βθοΙι. σ. 1384
ΰποσ. 6.
έστήριζε τήν κεφαλήν έπι του πήχεοκ τής μιας
χειρός, ώστε τό κρανίον έξήχθη έκ του τάφου έ'χον
τά οστά τού πήχεως έπικεκολλημένα έπι τής πα-
ρειάς· Η ελλειψις λοιπόν παντός ίχνους ταφής και
ή όλως ασυνήθης κατά τον Ε πΧ αιώνα τοιαύτη
θέσις του νεκρού (διότι τά οστά εύρέθησαν ελά-
χιστα άπέχοντα τής τέφρας τού άνωτάτου στρώ-
ματος), άποδεικνύουσιν ότι οί άνθρωποι ούτοι δεν
εισήχθησαν εις το σπήλαιον νεκροί προς ταφήν,
άλλ' είσήλθον ζώντες και έναπέθανον έκ συγκυρίας
τινός, πιθανώτατα έκ του χειμερινού ψύχους" ένεκα
δε του δυσπρόσιτου κα'ι τής έρημίας τού άντρου
δεν άνευρέθησαν ούδ' άπεκομίσθησαν ύπό τών οι-
κείων αυτών, άλλ' έμειναν αύτόθι κατακείμενοι,
μέχρις ου έκάλυψε τά οστά αυτών Ό άσβεστολιθι-
κός έπίπαγος.
Τά στρώματα τού έπιπάγου κα'ι τής τέφρας δεν
ήδυνήθην νά φωτογραφήσω κατά τό μέρος τής έν
τή είκ. 7 παριστωμένης τομής, αλλ ό'τε το πρώ-
τον παρετηρήθη ή προς άριστεράν έγκατακρήμνι-
σις (ίδε σελ. 9), και κατόπιν έφάνη αρχομένη ή
έξαρσις τού ύποκειμένου σχιστολίθου κατά τό μέ-
σον τού σπηλαίου, τότε έφάνη κατά το προς δεξιάν
άκρον τού σπηλαίου εςαρσις τού ανωτέρου μέρους
τού άσβεστολιθικού έπιπάγου, ήτις και έχ<ωτογοα-
φήθη (εικ. 8).
Πάντα τά ύστερώτερα τών προϊστορικών χρο-
νών εύρήματα εκειντο έπι τού άνωτάτου στρώμα-
τος τής τέφρας, τά πλείονα μεν έγκεκλεισμένα έν
τω έπικαλύψαντι αύτά άσβεστολιθικώ έπιπάγω,
άλλα δε και μάλιστα λύχνοι έπι τής σημερινής
επιφανείας έλάχιστα ή και ούδαμώς ύπό τού έπι-
πάγου κεκαλυμμένα, έπειδή ένεκα τής στολιδώ-
σεως κα'ι έγκατακρημνίσεως τού έπιπάγου ό ύστε-
ρώτερον άποτιθέμενος τόφος έστοιβάζετο μεν εις
μέγα πάχος έπι τών κοίλων μερών, έλαχιστα δέ η
ουδαμώς έπεκάλυψε τά έξη ρ μένα, οια ήσαν ιδίως
τά κατά τό μέσον τού σπηλαίου, ένθα και μέχρι
τής σημερινής έπιφανείας έχει έξαρθή ό ύποκείμε-
νος σχιστόλιθος Ενεκα τής όλως άνισου ταύτης
κατά θέσεις διανομής τού ύστερώτερον άποτεθέν-
2 Ούτως εύρέθησαν επί τής σημερινής έπιφανείας υπό λεπτού μό-
νον στρώματος έπιπάγου καλυπτόμενα καϊ τά έν ΑΕ 1906 σ. 105 έξ.
εικ. 5 και 7 απεικονισμένα αγγεία, έν οίς μέρος του έπιπάγου έχει
άφεθή, ώστε φαίνεται καϊ έν τή εΐκόνι. . ; .
Το παρά τήν Φυλήν άντρον τον Πανός νπο Ά. Σκιά. 1 1
ύπήρχε δ' αυτόθι στρώμα τόφου έπ αυτού. Δη-
λαδή επειδή εν τω μεσαίω ευρέθησαν πολλά όστρα-
κα ύστερων Μυκηναϊκών χρόνων, έπεται βτι ή
έγκατακρήμνισις συνέβη κατά το τέλος των προϊ-
στορικών χρονών, ένω ή εν τω σπηλαίω λατρεία
είχεν ήδη παύσει, διότι άν ή λατρεία διετηρεΐτο
και μετά τήν έγκατακρήμνισιν, θά είχε το σπη-
λαιον πολλούς έπισκέπτα: πεοιερνουιένους έν αύτώ,
ώστε δεν θά ήδύνατο νά διατηρηθή άθικτος ή κύρ-
τωσις του στρώματος της μεσαίας τέφρας, και
μάλιστα κατά τήν προς δεξιάν άπότομον κλιτύν
αύτου. Μετά ταύτα το ιερόν διετέλεσεν έπι μακρόν
χρόνον έρημον, μέχρις ου έπληρώθησαν ύπό του
τόφου τά εκατέρωθεν κοιλώματα και έπεκαλύφθη
ομοίως ύπ' αύτου και τό έπι της κορυφής τοΟ επ-
ηρμένου σχιστολίθου μέρος του μεσαίου στρώμα-
τος της τέφρας, έπι δε της ούτω σχηματισθείσης
περίπου επιπέδου επιφανείας άπετέθη το άνώτατον
στρώμα. Τά έν τω άνωτάτω στρώματι εύρεθέντα
άρχαΐα άνήκουσιν άπαντα εις χρόνους ύστερωτέ-
ρους της μετά τά Μηδικά εισαγωγής τής λατρείας
του Πανός εις τήν Άττικήν. "Οθεν εϊνε φανερον
ότι, τούλάχιστον καθ όσον άφορα το έν τω άντρω
τούτω ιερόν, δεν δύναται νά ε/η ύπόστασιν ή
γνώμη, καθ ήν ύπήρχεν έν τή Αττική λατρεία
του Πανός και προ τής έν Μαραθώνι μάχης Και
άν οέ ύποτεθή ότι ό έν τοις προϊστορικούς χρόνοις
αύτόθι λατρευόμενος θεός ήτο ό αυτός ή παραπλή-
σιος προς τόν Πάνα, πάλιν ή μετά τά Μηδικά
εισαχθείσα λατρεία του Πανός δεν δύναται νά
θεωρηθή συναφής προς τήν προτέραν, διότι ούδ
άνάμνησις εκείνης ήδύνατο νά διατηρηθή έν τοσού-
τον μακρώ χρονικώ διαλείμματι. Γης έρημοόσεως
δε του έν τω άντρω τούτω ιερού προ τών Μηδι-
κών τεκμήριον είνε, πλήν του μεταξύ του μεσαίου
και τοΰ άνωτάτου στρώματος τής τέφρας τελείως
άυιινου: τόφου, και ή εύρεσις δύο ανθρωπίνων
σκελετών έγκεκλεισμένων εντός τού αμιγούς τόφου
ύποκάτω τού άνωτάτου στρώματος τής τέφρας
κατά τό προς άριστεράν μέρος τού σπηλαίου (Ύ<5ε
7^. Ιχνος τι ταφής ή κτέρισμα ούδέν ύπήρχε
παρά τους σκελετούς, κατέκειντο δε αμφότεροι
παραπλεύρως αλλήλων συνεσταλμένοι, ό εις δε
1 (ίΓαρρβ, Οηβοΐι. Μγί1ιο1. π. ΚβΗοϊοηδ^βθοΙι. σ. 1384
ΰποσ. 6.
έστήριζε τήν κεφαλήν έπι του πήχεοκ τής μιας
χειρός, ώστε τό κρανίον έξήχθη έκ του τάφου έ'χον
τά οστά τού πήχεως έπικεκολλημένα έπι τής πα-
ρειάς· Η ελλειψις λοιπόν παντός ίχνους ταφής και
ή όλως ασυνήθης κατά τον Ε πΧ αιώνα τοιαύτη
θέσις του νεκρού (διότι τά οστά εύρέθησαν ελά-
χιστα άπέχοντα τής τέφρας τού άνωτάτου στρώ-
ματος), άποδεικνύουσιν ότι οί άνθρωποι ούτοι δεν
εισήχθησαν εις το σπήλαιον νεκροί προς ταφήν,
άλλ' είσήλθον ζώντες και έναπέθανον έκ συγκυρίας
τινός, πιθανώτατα έκ του χειμερινού ψύχους" ένεκα
δε του δυσπρόσιτου κα'ι τής έρημίας τού άντρου
δεν άνευρέθησαν ούδ' άπεκομίσθησαν ύπό τών οι-
κείων αυτών, άλλ' έμειναν αύτόθι κατακείμενοι,
μέχρις ου έκάλυψε τά οστά αυτών Ό άσβεστολιθι-
κός έπίπαγος.
Τά στρώματα τού έπιπάγου κα'ι τής τέφρας δεν
ήδυνήθην νά φωτογραφήσω κατά τό μέρος τής έν
τή είκ. 7 παριστωμένης τομής, αλλ ό'τε το πρώ-
τον παρετηρήθη ή προς άριστεράν έγκατακρήμνι-
σις (ίδε σελ. 9), και κατόπιν έφάνη αρχομένη ή
έξαρσις τού ύποκειμένου σχιστολίθου κατά τό μέ-
σον τού σπηλαίου, τότε έφάνη κατά το προς δεξιάν
άκρον τού σπηλαίου εςαρσις τού ανωτέρου μέρους
τού άσβεστολιθικού έπιπάγου, ήτις και έχ<ωτογοα-
φήθη (εικ. 8).
Πάντα τά ύστερώτερα τών προϊστορικών χρο-
νών εύρήματα εκειντο έπι τού άνωτάτου στρώμα-
τος τής τέφρας, τά πλείονα μεν έγκεκλεισμένα έν
τω έπικαλύψαντι αύτά άσβεστολιθικώ έπιπάγω,
άλλα δε και μάλιστα λύχνοι έπι τής σημερινής
επιφανείας έλάχιστα ή και ούδαμώς ύπό τού έπι-
πάγου κεκαλυμμένα, έπειδή ένεκα τής στολιδώ-
σεως κα'ι έγκατακρημνίσεως τού έπιπάγου ό ύστε-
ρώτερον άποτιθέμενος τόφος έστοιβάζετο μεν εις
μέγα πάχος έπι τών κοίλων μερών, έλαχιστα δέ η
ουδαμώς έπεκάλυψε τά έξη ρ μένα, οια ήσαν ιδίως
τά κατά τό μέσον τού σπηλαίου, ένθα και μέχρι
τής σημερινής έπιφανείας έχει έξαρθή ό ύποκείμε-
νος σχιστόλιθος Ενεκα τής όλως άνισου ταύτης
κατά θέσεις διανομής τού ύστερώτερον άποτεθέν-
2 Ούτως εύρέθησαν επί τής σημερινής έπιφανείας υπό λεπτού μό-
νον στρώματος έπιπάγου καλυπτόμενα καϊ τά έν ΑΕ 1906 σ. 105 έξ.
εικ. 5 και 7 απεικονισμένα αγγεία, έν οίς μέρος του έπιπάγου έχει
άφεθή, ώστε φαίνεται καϊ έν τή εΐκόνι. . ; .