0.5
1 cm
132
PIOTR JUSZKIEWICZ
lief Administration stworzonej przez Herberta Hoovera uratowała przed
śmiercią, jak się przypuszcza, dalszych 9 milionów osób25. Setki tysięcy
próbowały ocaleć, usiłując przedrzeć się do miast, na kolejowe dworce, by
jechać tam, gdzie podobno można było dostać żywność. Zagadnienie no-
wej urbanizacji podejmują radykalni architekci lat 20. nie tylko zatem,
jak utrzymywali, w opozycji do idei burżuazyjnego miasta i wszelkich
prób jego reformowania za pomocą inspiracji płynących z idei Howarda,
ale także w obliczu spustoszonej przez przemoc, gospodarczą zapaść
i śmiertelny głód przestrzeni.
Jedną z dominujących idei w środowisku OSA, w końcu lat 20., była
koncepcja dezurbanizacji. Miała być ona odpowiedzią na diagnozę nowo-
czesnego miasta, jak pisał Moisei Ginzburg w swym słynnym liście -
replice do Le Corbusiera. Śmiertelnie chore współczesne miasto nie za-
sługiwało, jego zdaniem, na próby jego wyleczenia, przez Corbusiera
właśnie podejmowane. Lepiej je zniszczyć, pisał, i zbudować na nowo ta-
ką formę ludzkiego osadnictwa, która będzie wolna od wewnętrznych
sprzeczności i zgodnie ze wskazaniami Marksa, Engelsa i Lenina, na
które powoływał się w swoim liście, powinna znieść wspomnianą różnicę
pomiędzy miastem a wsią26.
Do myślenia o tej kwestii w kategoriach całości - związku architek-
tonicznej struktury z wizją społeczeństwa - skłonił Ginzburga Michaił
Ochitowicz, który jak głosi anegdota, z premedytacją odwiedził Wchute-
mas, by następnie wejść do pokoju Ginzburga i wzmacniając siłę argu-
mentów zamknięciem drzwi od środka, przekonać architekta do swoich
dezurbanizacyjnych wizji. Sam architektem nie był, jak podają źródła,
socjologiem. Pochodził z rodziny carskiego urzędnika, do partii bolsze-
26 R. Pipes, Rosja Bolszewików, przeł. W. Jeżewski, Warszawa 2005, s. 397-445.
26 Tak brzmiał odnośny fragment listu opublikowanego w S.A. („Architekturze
Współczesnej”, 1930). Podaję w wersji angielskiej: “But you are wrong, my dear Le Cor-
busier. Not only about Lenin but Engels and Marx thought long and often about both. Or
rather for them these were two aspects of the same problem. Permit me to quote their
own words on the subject:
A resettlement of mankind is necessary, with the elimination of rural neglect and
isolation and the unnatural crowding of huge masses into the big cities.
- Lenin
The separation of town and country has condemned the rural population to millen-
nia of backwardness and the urban population to being mere wage slaves, it has de-
stroyed the basis for the spiritual development of the former and the physical develop-
ment of the latter.
- Engels
The contradiction between town and country is the coarsest expression of the subjec-
tion of the personality to the division of labor, which transforms the individual into a lim-
ited urban animal, on the one hand, and a limited rural animal, on the other.
- Marx”.
PIOTR JUSZKIEWICZ
lief Administration stworzonej przez Herberta Hoovera uratowała przed
śmiercią, jak się przypuszcza, dalszych 9 milionów osób25. Setki tysięcy
próbowały ocaleć, usiłując przedrzeć się do miast, na kolejowe dworce, by
jechać tam, gdzie podobno można było dostać żywność. Zagadnienie no-
wej urbanizacji podejmują radykalni architekci lat 20. nie tylko zatem,
jak utrzymywali, w opozycji do idei burżuazyjnego miasta i wszelkich
prób jego reformowania za pomocą inspiracji płynących z idei Howarda,
ale także w obliczu spustoszonej przez przemoc, gospodarczą zapaść
i śmiertelny głód przestrzeni.
Jedną z dominujących idei w środowisku OSA, w końcu lat 20., była
koncepcja dezurbanizacji. Miała być ona odpowiedzią na diagnozę nowo-
czesnego miasta, jak pisał Moisei Ginzburg w swym słynnym liście -
replice do Le Corbusiera. Śmiertelnie chore współczesne miasto nie za-
sługiwało, jego zdaniem, na próby jego wyleczenia, przez Corbusiera
właśnie podejmowane. Lepiej je zniszczyć, pisał, i zbudować na nowo ta-
ką formę ludzkiego osadnictwa, która będzie wolna od wewnętrznych
sprzeczności i zgodnie ze wskazaniami Marksa, Engelsa i Lenina, na
które powoływał się w swoim liście, powinna znieść wspomnianą różnicę
pomiędzy miastem a wsią26.
Do myślenia o tej kwestii w kategoriach całości - związku architek-
tonicznej struktury z wizją społeczeństwa - skłonił Ginzburga Michaił
Ochitowicz, który jak głosi anegdota, z premedytacją odwiedził Wchute-
mas, by następnie wejść do pokoju Ginzburga i wzmacniając siłę argu-
mentów zamknięciem drzwi od środka, przekonać architekta do swoich
dezurbanizacyjnych wizji. Sam architektem nie był, jak podają źródła,
socjologiem. Pochodził z rodziny carskiego urzędnika, do partii bolsze-
26 R. Pipes, Rosja Bolszewików, przeł. W. Jeżewski, Warszawa 2005, s. 397-445.
26 Tak brzmiał odnośny fragment listu opublikowanego w S.A. („Architekturze
Współczesnej”, 1930). Podaję w wersji angielskiej: “But you are wrong, my dear Le Cor-
busier. Not only about Lenin but Engels and Marx thought long and often about both. Or
rather for them these were two aspects of the same problem. Permit me to quote their
own words on the subject:
A resettlement of mankind is necessary, with the elimination of rural neglect and
isolation and the unnatural crowding of huge masses into the big cities.
- Lenin
The separation of town and country has condemned the rural population to millen-
nia of backwardness and the urban population to being mere wage slaves, it has de-
stroyed the basis for the spiritual development of the former and the physical develop-
ment of the latter.
- Engels
The contradiction between town and country is the coarsest expression of the subjec-
tion of the personality to the division of labor, which transforms the individual into a lim-
ited urban animal, on the one hand, and a limited rural animal, on the other.
- Marx”.
