Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (27.2016)

TWÓRCZOŚĆ ALINY SZAPOCZNIKOW W ŚWIETLE HERMENEUTYKI EGZYSTENCJALNEJ

101

Analizy rzeźb Maillola pozwoliły Brötjemu na zakwestionowanie po-
pularnego w literaturze przedmiotu poglądu o klasycznej proweniencji
form stosowanych przez artystę39. Omawiając dzieła powstałe w antyku,
takie jak kopie figur Polikteta czy Afrodyty z Knidos, Brötje wykazał
harmonijne zakomponowanie, spokój tchnący z ich dostojnych sylwetek
i siłę, płynącą z wewnętrznego rdzenia, na którym opiera się tektonika
tych dzieł. Przeciwnie rzecz się ma w przypadku figur Maillola, pełnych
wewnętrznych napięć, swoistego tragizmu towarzyszącego podstawie
bytowej figury, opresyjnego działania zewnętrznych czynników. Oddzia-
ływanie figur Maillola wynika, zdaniem Brótjego, z wpływu, jaki na ich
zakomponowanie i zewnętrzną prezencję wywierają siły, niemożliwe do
racjonalnego ujęcia. Analiza dzieł francuskiego rzeźbiarza prowadzi
do wniosków, iż swoją niezapośredniczoną wizualnością podejmują one
problematykę kondycji egzystencjalnej współczesnego człowieka, co po-
zwala postawić Maillola w jednym rzędzie z Augustem Rodinem, zarówno
pod względem jakości artystycznej, jak i doniosłości przesłania40.
Interesujące rezultaty, osiągnięte przez Brótjego w studium na temat
twórczości Maillola, skłaniają do uwzględnienia założeń egzystencjalno-
-hermeneutycznej nauki o sztuce w analizie również innych przestrzen-
nych obiektów artystycznych. Powinno to doprowadzić do sformułowania
teorii medium rzeźbiarskiego, analogicznej do teorii zaproponowanej
przez niemieckiego badacza w odniesieniu do malarstwa. Zamierzenie to
nie może ziścić się inaczej, jak tylko na drodze analizy poszczególnych
artefaktów, które jedynie, jak wskazano wyżej, mogą dowieść zasadności
przyjęcia perspektywy Brótjego również w odniesieniu do dzieł trójwy-
miarowych.
STOPA (FETYSZ V)
Dla opisania fenomenu dzieła sztuki Brötje powołał kategorię „obra-
zu-stworzenia”41. Pojęcie to zakłada specyficzną właściwość malowidła,
Brötje, kamień jest „medium, w którym postać egzystuje (i to w sposób bardziej żywotny,
bardziej spełniony, niż my sami). (...) w objawieniu tej jego prawdy bycia może nas czło-
wiek spotkać - to znaczy my sami możemy spotkać nas samych - wyłącznie przed tym
posągiem” (M. Brötje, Bildsprache und intuitives Verstehen. Exemplarisch: Dürer, „Das
Scheißtuch von zwei Engeln gehalten, „Melencolia I”, Magritte, „Die Suche nach dem Abso-
luten”, Hildesheim-Zürich-New York 2001, s. 35; cyt. za: M. Bryl, op. cit., s. 603).
39 M. Brötje, Der andere Maillol, op. cit., s. 26-27.
40 Ibidem, s. 55.
41 Wstęp niniejszego opisu oparty został na artykule: M. Bryl, „Stworzenie-Analogia”.
O alternatywnej historii sztuki Michaela Brótjego, ,Artium Quaestiones”, 2014, t. XXY,
s. 177.