DOI issue:
Teoretyczno-historyczne perspektywy fotografii
DOI article:Czekalski, Stanisław: Talbotowski paradygmat wizualności fotografii
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.43310#0013
Talbotowski paradygmat wizualności fotografii
11
roku17. Kilkanaście dni po tym, jak w londyńskiej prasie ukazał się przekład
artykułu z „Gazette de France", przynoszącego najwcześniejszą publikowaną
charakterystykę obrazu dagerotypowego w kategoriach nadzwyczajnej szcze-
gółowości i rozpiętości skali walorowej, i kilka dni po tym, jak na łamach
„Literary Gazette" zamieszczono przekład oficjalnego ogłoszenia wynalazku
Daguerre'a w biuletynie Francuskiej Akademii Nauk, Talbot napisał referat,
w którym określił podstawy swojej koncepcji wizualności fotografii18. Opa-
trzony tytułem Kilka uwag o sztuce fotogenicznego rysunku czy procesu, po-
przez który można sprawić, by naturalne obiekty narysowały siebie bez po-
mocy ołówka artysty, wygłoszony został na forum Royal Society w Londynie
31 stycznia, a następnie wydrukowany i w prasie, i w formie broszury19.
Miejsce centralne i kluczowe zajmuje w nim określenie „rysunku fotoge-
nicznego" jako sztuki pozwalającej zatrzymywać i trwale mocować na papie-
rze momentalne, ulotne cienie obiektów. Takie ujęcie zalet nowej techniki
rysunkowej spina dwie pierwsze z podanych propozycji jej zastosowań: do
wykonywania odrysów roślin naświetlanych bezpośrednio na podłożu pokry-
tym światłoczułą substancją i do wykonywania sylwetowych portretów, zdej-
mowanych z profilowego rzutu twarzy W obu przypadkach obraz powstaje
na skutek usytuowania obiektu pomiędzy źródłem światła skierowanego na
papier a powierzchnią tego papiem, przez co przejmuje rolę cienia rzucane-
go na jakieś podłoże przez przedmioty, kiedy z przeciwnej strony padają na
nie promienie słońca czy blask świecy Przykłady te tyleż stanowią najprost-
sze ilustracje fizycznej zasady powstawania „fotogenicznych rysunków", co
i zarazem mają fundamentalne znaczenie określające istotę tak uzyskanego
17 Na temat historii ogłoszenia wynalazku Daguerre'a zob. Rosenblum, Histońa foto-
grafii światowej, s. 16-18.
18 Artykuł w „Gazette de France", który najwcześniej informował o wynalezieniu i o ce-
chach dagerotypii, opublikowano 6 stycznia, zaś wersja angielska ukazała się na łamach
„Literary Gazette" w Londynie 12 stycznia,- zob. R.D. Wood, Accounting W.H.F. Talbot’s
„Photogenic Drawing” at the Royal Society in 1839, artykuł nieopublikowany druidem,
zamieszczony na stronie internetowej www.midleyco.uk:<http://www.midley.co.uk/mid-
ley_pdfs/talbotl839.pdf> [dostęp: 30 stycznia 2017]. Treść artykułu z „Gazette de France"
przytacza Newhall w: The History of Photography, s. 18-19. Angielski przekład ogłoszenia
wynalazku Daguerre'a w „Compte-rendu des Seances de 1'Academie des Sciences" wydru-
kowano w „Literary Gazette" 19 stycznia, zob. Newhall, ibidem, s. 19.
19 Zob. Wood, Accounting W.H.F. Talbot’s..., s. 15 oraz LJ. Schaaf, "On the Art of Fixing
a Shadow” - Talbot’s First Publication on Photography, wpis ze stycznia 2016 na blogu
projektu William Henry Fox Talbot Catalogue Raisonné. Blog ten badacz prowadzi na
stronie internetowej projektu: foxtalbot.bodleian.ox.ac.uk. Wspomniany wpis dostępny
jest pod adresem: <http://foxtalbot.bodleian.ox.ac.uk/on-the-art-of-fixing-a-shadow-tal-
bots-first-publication-on-photography/> [dostęp: 30 stycznia 2017].
11
roku17. Kilkanaście dni po tym, jak w londyńskiej prasie ukazał się przekład
artykułu z „Gazette de France", przynoszącego najwcześniejszą publikowaną
charakterystykę obrazu dagerotypowego w kategoriach nadzwyczajnej szcze-
gółowości i rozpiętości skali walorowej, i kilka dni po tym, jak na łamach
„Literary Gazette" zamieszczono przekład oficjalnego ogłoszenia wynalazku
Daguerre'a w biuletynie Francuskiej Akademii Nauk, Talbot napisał referat,
w którym określił podstawy swojej koncepcji wizualności fotografii18. Opa-
trzony tytułem Kilka uwag o sztuce fotogenicznego rysunku czy procesu, po-
przez który można sprawić, by naturalne obiekty narysowały siebie bez po-
mocy ołówka artysty, wygłoszony został na forum Royal Society w Londynie
31 stycznia, a następnie wydrukowany i w prasie, i w formie broszury19.
Miejsce centralne i kluczowe zajmuje w nim określenie „rysunku fotoge-
nicznego" jako sztuki pozwalającej zatrzymywać i trwale mocować na papie-
rze momentalne, ulotne cienie obiektów. Takie ujęcie zalet nowej techniki
rysunkowej spina dwie pierwsze z podanych propozycji jej zastosowań: do
wykonywania odrysów roślin naświetlanych bezpośrednio na podłożu pokry-
tym światłoczułą substancją i do wykonywania sylwetowych portretów, zdej-
mowanych z profilowego rzutu twarzy W obu przypadkach obraz powstaje
na skutek usytuowania obiektu pomiędzy źródłem światła skierowanego na
papier a powierzchnią tego papiem, przez co przejmuje rolę cienia rzucane-
go na jakieś podłoże przez przedmioty, kiedy z przeciwnej strony padają na
nie promienie słońca czy blask świecy Przykłady te tyleż stanowią najprost-
sze ilustracje fizycznej zasady powstawania „fotogenicznych rysunków", co
i zarazem mają fundamentalne znaczenie określające istotę tak uzyskanego
17 Na temat historii ogłoszenia wynalazku Daguerre'a zob. Rosenblum, Histońa foto-
grafii światowej, s. 16-18.
18 Artykuł w „Gazette de France", który najwcześniej informował o wynalezieniu i o ce-
chach dagerotypii, opublikowano 6 stycznia, zaś wersja angielska ukazała się na łamach
„Literary Gazette" w Londynie 12 stycznia,- zob. R.D. Wood, Accounting W.H.F. Talbot’s
„Photogenic Drawing” at the Royal Society in 1839, artykuł nieopublikowany druidem,
zamieszczony na stronie internetowej www.midleyco.uk:<http://www.midley.co.uk/mid-
ley_pdfs/talbotl839.pdf> [dostęp: 30 stycznia 2017]. Treść artykułu z „Gazette de France"
przytacza Newhall w: The History of Photography, s. 18-19. Angielski przekład ogłoszenia
wynalazku Daguerre'a w „Compte-rendu des Seances de 1'Academie des Sciences" wydru-
kowano w „Literary Gazette" 19 stycznia, zob. Newhall, ibidem, s. 19.
19 Zob. Wood, Accounting W.H.F. Talbot’s..., s. 15 oraz LJ. Schaaf, "On the Art of Fixing
a Shadow” - Talbot’s First Publication on Photography, wpis ze stycznia 2016 na blogu
projektu William Henry Fox Talbot Catalogue Raisonné. Blog ten badacz prowadzi na
stronie internetowej projektu: foxtalbot.bodleian.ox.ac.uk. Wspomniany wpis dostępny
jest pod adresem: <http://foxtalbot.bodleian.ox.ac.uk/on-the-art-of-fixing-a-shadow-tal-
bots-first-publication-on-photography/> [dostęp: 30 stycznia 2017].