DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Sandqvist, Tom: Różnorodna tożsamość: konkretyzm jako przełom w fińskiej sztuce współczesnej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0455
Różnorodna tożsamość. Konkretyzm jako przełom w fińskiej sztuce współczesnej
441
2. Esko Mdnnikkó, Kuivaniemi. Fot. 1993
wchłonięty i naznaczony zarówno kontynentalnym informelem, jak i amerykańskim eks-
presjonizmem abstrakcyjnym. Polaryzacja zastąpiona zostaje równoległością lub też
skrzyżowaniem.
Nowe impulsy
Jeśli mniejszość fińsko-szwedzka stanowiła kiedyś siłę napędową, która według Tope-
liusa pobudzała naród do działania, to fińsko-szwedzka Wolna Szkoła Malarstwa wraz z
Galerią „Artek" odegrały decydującą rolę w inspirowanym międzynarodowo, otwarcie
nawiązującym do modernizmu formalizmie i konkretyzmie w XX-wiecznej sztuce fiń-
skiej8. Również tutaj zachodzi ciekawy „chiazmatyczny" związek, który łączy artystyczne
środki wyrazu zarówno z tradycją rodzimą jak i z „kosmopolityczną" współczesnością.
Lata 20. i 30. XX w. zdominował zabarwiony nacjonalizmem naturalizm, w przeciwień-
stwie do przełomu wieków, kiedy to nastąpiła zakrojona na wyjątkowo szeroką skalę ra-
dykalizacja artystycznego wyrazu, na której swe piętno odcisnęły fowizm i kubizm oraz
tacy twórcy jak Matisse, Lhote, czy Kandinsky. Jeździło się wówczas do Paryża, by prze-
siadywać w La Rotonde lub Dome, studiować w „akademii kubistycznej", albo u Lhote'a
i Colarossiego. Zapraszono nawet Kandinsky'ego, by wystawił swoje prace w Galerii
Hórhammer w Helsinkach, a Gósta Stenman na przykład miał galerie zarówno w Helsin-
kach, jak i w Sztokholmie. Lecz nagle, już w kilka lat po proklamowaniu niepodległości
w 1917 roku, nastąpił gremialny, dobrowolny lub wymuszony powrót, zamknięto okna na
Europę, a rozgrzewano się ogniem narodowych wartości, sławiono nowy, wspaniały fiń-
ski styl i wznoszono pomniki bohaterom narodowym. Rozdmuchiwano marzenia o przy-
wróceniu czci fińskiej rasie i zagrzewano do białego buntu przeciw bolszewikom na
Wschodzie. Jednocześnie konflikty językowe wiodły do najzwyklejszych ulicznych walk
między finomanami, a szwedzkojęzycznymi zwolennikami idei „szwedzkiej ziemi"
i „szwedzkiego dziedzictwa". W takich właśnie okolicznościach krytyk Nils-Gustaf Hahl
8 Finsko-szwedzka Wolna Szkoła Malarstwa powstała jako szkoła prywatna z inicjatywy Maire Gullichsen (1907-1990)
w 1935 r. w Helsinkach. Maire Gullichsen założyła również w 1950 r. Galerię Artek w Helsinkach [przyp. tłum.].
441
2. Esko Mdnnikkó, Kuivaniemi. Fot. 1993
wchłonięty i naznaczony zarówno kontynentalnym informelem, jak i amerykańskim eks-
presjonizmem abstrakcyjnym. Polaryzacja zastąpiona zostaje równoległością lub też
skrzyżowaniem.
Nowe impulsy
Jeśli mniejszość fińsko-szwedzka stanowiła kiedyś siłę napędową, która według Tope-
liusa pobudzała naród do działania, to fińsko-szwedzka Wolna Szkoła Malarstwa wraz z
Galerią „Artek" odegrały decydującą rolę w inspirowanym międzynarodowo, otwarcie
nawiązującym do modernizmu formalizmie i konkretyzmie w XX-wiecznej sztuce fiń-
skiej8. Również tutaj zachodzi ciekawy „chiazmatyczny" związek, który łączy artystyczne
środki wyrazu zarówno z tradycją rodzimą jak i z „kosmopolityczną" współczesnością.
Lata 20. i 30. XX w. zdominował zabarwiony nacjonalizmem naturalizm, w przeciwień-
stwie do przełomu wieków, kiedy to nastąpiła zakrojona na wyjątkowo szeroką skalę ra-
dykalizacja artystycznego wyrazu, na której swe piętno odcisnęły fowizm i kubizm oraz
tacy twórcy jak Matisse, Lhote, czy Kandinsky. Jeździło się wówczas do Paryża, by prze-
siadywać w La Rotonde lub Dome, studiować w „akademii kubistycznej", albo u Lhote'a
i Colarossiego. Zapraszono nawet Kandinsky'ego, by wystawił swoje prace w Galerii
Hórhammer w Helsinkach, a Gósta Stenman na przykład miał galerie zarówno w Helsin-
kach, jak i w Sztokholmie. Lecz nagle, już w kilka lat po proklamowaniu niepodległości
w 1917 roku, nastąpił gremialny, dobrowolny lub wymuszony powrót, zamknięto okna na
Europę, a rozgrzewano się ogniem narodowych wartości, sławiono nowy, wspaniały fiń-
ski styl i wznoszono pomniki bohaterom narodowym. Rozdmuchiwano marzenia o przy-
wróceniu czci fińskiej rasie i zagrzewano do białego buntu przeciw bolszewikom na
Wschodzie. Jednocześnie konflikty językowe wiodły do najzwyklejszych ulicznych walk
między finomanami, a szwedzkojęzycznymi zwolennikami idei „szwedzkiej ziemi"
i „szwedzkiego dziedzictwa". W takich właśnie okolicznościach krytyk Nils-Gustaf Hahl
8 Finsko-szwedzka Wolna Szkoła Malarstwa powstała jako szkoła prywatna z inicjatywy Maire Gullichsen (1907-1990)
w 1935 r. w Helsinkach. Maire Gullichsen założyła również w 1950 r. Galerię Artek w Helsinkach [przyp. tłum.].