DOI Artikel:
Karapanos, Kōnstantinos: O naos tou Apollōnos Yperteleatou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13162#0131
199
ο ναος του Απόλλωνος υπερτελεατου
200
« Ασκληπιό0 στάδια άπέχον ώς πεντήκοντα Ασω-
« ποΟ, το οέ χωρίον ενθα το ΆσκληπιεΕΌν' Υπερτε-
« λέατον όνομάζουσιν.» (Βιβλ. III, κεφ. 22, § 7).
Έκ των νωτέρων περιηγητών ό ίβ&ΐνβ και δ
I. I. ΒατΙβΙβίΏγ βασιζόμενοι επί τοΰ ανωτέρω εδα-
φίου τοΟ Παυσανίου σημειοΰσι το Τπερτελέατον δ
μεν πρώτος, εν τω χάρτη της περιηγήσεως του εις
Πελοπόννησον (ΡβΙοροηηβδϊαοα), ώς άπλην παραθα-
7^άσσιον τοποθεΰίαν, δ δε δεύτερος έν τω χάρτη
της έν Ελλάδι περιηγήσεως τοΰ νέου Άναχάρσι-
δος, ώς χώραν έκτεινομένην από τοΟ ΆσωποΟ μέ-
χρι τοΰ Βοιατικοΰ κόλπου. Μολονότι ή λέξις χω-
ρίον, ης ποιηται χρησιν δ Παυσανίας φαίνεται δι-
καιοΰσά πως την στενωτέραν έρμηνείαν,ήν δίδει δ
Εβϋΐίβ, ούχ ήττον, νομίζω, κατά τό τοΟ Ηροδότου,
Βιβ. 2, κεφ. 8 ατό ών δή από Ηλίου πόλιος ού-
« κέτι πολλόν χωρίον ώς είναι Αιγύπτου » κτλ.
παραβαλλόμενον και προς τά τοΰ Ξενοφ. Έλλην.
3, 5, 17. 5, 1, 7. Κυρ. Παιδ. 1, 4, 14, ό'τι δύ-
ναταινά δικαιολογηθή και ή γνώμη του ΒαΓίΙιβΙβπιγ.
Έάν παραοεχθώμεν τούτο, νομίζω, ότι δυνά-
μεθα έξαύτοΟ τοΟ Παυσανίου οδηγούμενοι, νά είκά-
σωαεν τίς ήτο δ ναός του Υπερτελεατου Απόλ-
λωνος.
Έν τω ίοίω βιβλίω (κεφ. 23 § 2] δ Παυσανίας
αναφέρει, δτι κατά την καταστροφήν της Δήλου
ύπό τοΰ Μηνοφάνους στρατηγοί) του Μιθριδάτου,
των βαρβάρων τις ερριψε το ξόανον τοΰ θεοΰ εις τήν
6ά)>.ασσαν, ήτις έξέβαλεν αύτά έπι της χώρας τών
Βοιατών, εις τό χωρίον, δπερ ένεκα τούτου έκλήθη
Έπιοήλιον' έν αύτώ δ'ύπηρχε και ιερόν τοΰ Απόλ-
λωνος. Τό χωρίον τούτο κείται εκατόν στάδια
προς βορραν τοΟ ακρωτηρίου της Μαλέας. Τό
Άσκληπιεϊον δέ τό έν τφ Ύπερτελεάτω κείται πεν-
τήκοντα στάδια προς μεσημβρίαν της ΆσωποΟ.
Άν παρατηρήσωμεν έπι τοΟ χάρτου τάς δύο
ταύτας θέσεις, θέλομεν ευρει δτι ή πρώτη, δηλαδή
το Έπιδήλιον, κεϊται έπί της ανατολικής παραλίας
της χερσονήσου περίπου εις την αύτήν γραμμήν
εις ήν κείται ή δευτέρα, δηλαδή τό Άσκληπιεϊον,
έπι της δυτικής παραλίας. Δεν είναι δέ άπίΟανον
δλόκληρος ή χ_ώρα ή κειμένη μεταςύ τών δύω τού-
των θέσεων, τό κέντρον δηλαδή της χερσονήσου,
νά έκαλεΐτο Τπερτελέατον, δ δέ ναός τοΟ Απόλ-
λωνος εις όν άνήκουσιν αί εύρεθεΐσαι έπιγραφαι νάή
δ παρά τοΰ Παυσανίου άναφερόμενος έν τω τρίτω
βιβλίω (κεφ. 23 § 2).
Ό ναός ούτος κατ αρχάς μικρός ών, άπέκτησε
σπουδαιότητά τινα, οτε μετά την καταστροφήν
της Δήλου ύπό του Μηνοφάνους, Δήλιός τις ή άλ-
λος εύσεβής- Έλλην μετέφερεν εκείθεν τό ξόανον
τοΟ θεοΰ εις τόν ναάν του Τπερτελεάτου Απόλ-
λωνος.
Ή ιδέα αύτη είναι άπλη ύπόθεσις, ήν έξάγω,
ανεξαρτήτως προς τήν τοποθεσίαν τοΰ ναού έκ της
σειράς τών εύρεθεισών έπιγραφών. Αΐ άρχαιότεραι
αύτών (ύπ'άριθ. 1, 2, 3, 4, 5, 6 και 7), ών αί
τρεις πρώται δύνανται νά καταταχ_θώσι μεταξύ τών
αρχαιοτάτων ελληνικών έπιγραφών, αί δέ λοιπαί
τέσσαρες άνήκουσιν εις έλληνικήν έποχήν,προγενε-
στέραν της ύπό τοΰ Μηνοφάνους καταστροφής της
Δήλου, και είνε έπιγραφαι ιδίως άναθηματικαί, άπο-
δεικνύουσαι τήν ΰπαρξιν ίεροΰ τοΰ Απόλλωνος,
ούδεμίαν δμως παρέχουσαι έ'νδειςιν, δτι τό ιερόν
τοΰτο είχε τότε μεγάλην σημασίαν και έπισημό-
τητα. Αί μεταγενέστεραι δμως έπιγράφαί, αί άνή-
κουσαι εις τήν ρωμαϊκήν έποχήν, και χαραχθεϊσαι
κατά πασαν πιθανότητα μετά τήν καταστροφήν της
Δήλου μαρτυροΰσιν, δτι τό πρώην μικράν ιερόν τοϋ
Απόλλωνος, μετεβλήθη εις ναόν έπίσημον, ύπηρε-
τούμενον ύπό πολυαρίθμων ιερέων και πυροφόρων.
Έάν ή ύπόθεσις αυτη θεωρηθή βάσιμος, δύναται
νά χρησιμεύση ώς τεκμηριον, δτι τό ιερόν του
Απόλλωνος άπέκτησε τήν τοιαύτην αύτοΰ έπιση-
μότητα ένεκα της έν αύτώ έγκαθιορύσεως τοΟ έκ
Δήλου ληφθέντος ξοάνου τοΰ θεοΰ.
Ή γνώμη αύτη συμβιβάζει, νομίζω τήν ύπαρ-
ξιν τοΰ μέχρι τοΰδε αγνώστου ήμϊν ναοΰ τοΰ Τπερ-
τελεάτου Απόλλωνος προς τό κΰρος τών περιγρα-
φών τοΰ Παυσανίου, δστις ένα μόνον αναφέρει ναόν
τοΰ Απόλλωνος, δυνάμενον νά τοποθετηθή έν τω
τόπω, τόν όποιον μόνος έκ τών άρχ_αίων συγγραφέων
μνημονεύει, ώς φέροντα τό όνομα Τπερτελέατον.
Υποστηρίζεται δ' έ'τι μάλλον ή γνώμη αύτη και ύπό
τοΰ μνημονευθέντος ήδη ΠροξενικοΟ ψηφίσματος,
(Έφημ. Άρχ. 1884 σελ. 85). Διότι δυσκόλως
ο ναος του Απόλλωνος υπερτελεατου
200
« Ασκληπιό0 στάδια άπέχον ώς πεντήκοντα Ασω-
« ποΟ, το οέ χωρίον ενθα το ΆσκληπιεΕΌν' Υπερτε-
« λέατον όνομάζουσιν.» (Βιβλ. III, κεφ. 22, § 7).
Έκ των νωτέρων περιηγητών ό ίβ&ΐνβ και δ
I. I. ΒατΙβΙβίΏγ βασιζόμενοι επί τοΰ ανωτέρω εδα-
φίου τοΟ Παυσανίου σημειοΰσι το Τπερτελέατον δ
μεν πρώτος, εν τω χάρτη της περιηγήσεως του εις
Πελοπόννησον (ΡβΙοροηηβδϊαοα), ώς άπλην παραθα-
7^άσσιον τοποθεΰίαν, δ δε δεύτερος έν τω χάρτη
της έν Ελλάδι περιηγήσεως τοΰ νέου Άναχάρσι-
δος, ώς χώραν έκτεινομένην από τοΟ ΆσωποΟ μέ-
χρι τοΰ Βοιατικοΰ κόλπου. Μολονότι ή λέξις χω-
ρίον, ης ποιηται χρησιν δ Παυσανίας φαίνεται δι-
καιοΰσά πως την στενωτέραν έρμηνείαν,ήν δίδει δ
Εβϋΐίβ, ούχ ήττον, νομίζω, κατά τό τοΟ Ηροδότου,
Βιβ. 2, κεφ. 8 ατό ών δή από Ηλίου πόλιος ού-
« κέτι πολλόν χωρίον ώς είναι Αιγύπτου » κτλ.
παραβαλλόμενον και προς τά τοΰ Ξενοφ. Έλλην.
3, 5, 17. 5, 1, 7. Κυρ. Παιδ. 1, 4, 14, ό'τι δύ-
ναταινά δικαιολογηθή και ή γνώμη του ΒαΓίΙιβΙβπιγ.
Έάν παραοεχθώμεν τούτο, νομίζω, ότι δυνά-
μεθα έξαύτοΟ τοΟ Παυσανίου οδηγούμενοι, νά είκά-
σωαεν τίς ήτο δ ναός του Υπερτελεατου Απόλ-
λωνος.
Έν τω ίοίω βιβλίω (κεφ. 23 § 2] δ Παυσανίας
αναφέρει, δτι κατά την καταστροφήν της Δήλου
ύπό τοΰ Μηνοφάνους στρατηγοί) του Μιθριδάτου,
των βαρβάρων τις ερριψε το ξόανον τοΰ θεοΰ εις τήν
6ά)>.ασσαν, ήτις έξέβαλεν αύτά έπι της χώρας τών
Βοιατών, εις τό χωρίον, δπερ ένεκα τούτου έκλήθη
Έπιοήλιον' έν αύτώ δ'ύπηρχε και ιερόν τοΰ Απόλ-
λωνος. Τό χωρίον τούτο κείται εκατόν στάδια
προς βορραν τοΟ ακρωτηρίου της Μαλέας. Τό
Άσκληπιεϊον δέ τό έν τφ Ύπερτελεάτω κείται πεν-
τήκοντα στάδια προς μεσημβρίαν της ΆσωποΟ.
Άν παρατηρήσωμεν έπι τοΟ χάρτου τάς δύο
ταύτας θέσεις, θέλομεν ευρει δτι ή πρώτη, δηλαδή
το Έπιδήλιον, κεϊται έπί της ανατολικής παραλίας
της χερσονήσου περίπου εις την αύτήν γραμμήν
εις ήν κείται ή δευτέρα, δηλαδή τό Άσκληπιεϊον,
έπι της δυτικής παραλίας. Δεν είναι δέ άπίΟανον
δλόκληρος ή χ_ώρα ή κειμένη μεταςύ τών δύω τού-
των θέσεων, τό κέντρον δηλαδή της χερσονήσου,
νά έκαλεΐτο Τπερτελέατον, δ δέ ναός τοΟ Απόλ-
λωνος εις όν άνήκουσιν αί εύρεθεΐσαι έπιγραφαι νάή
δ παρά τοΰ Παυσανίου άναφερόμενος έν τω τρίτω
βιβλίω (κεφ. 23 § 2).
Ό ναός ούτος κατ αρχάς μικρός ών, άπέκτησε
σπουδαιότητά τινα, οτε μετά την καταστροφήν
της Δήλου ύπό του Μηνοφάνους, Δήλιός τις ή άλ-
λος εύσεβής- Έλλην μετέφερεν εκείθεν τό ξόανον
τοΟ θεοΰ εις τόν ναάν του Τπερτελεάτου Απόλ-
λωνος.
Ή ιδέα αύτη είναι άπλη ύπόθεσις, ήν έξάγω,
ανεξαρτήτως προς τήν τοποθεσίαν τοΰ ναού έκ της
σειράς τών εύρεθεισών έπιγραφών. Αΐ άρχαιότεραι
αύτών (ύπ'άριθ. 1, 2, 3, 4, 5, 6 και 7), ών αί
τρεις πρώται δύνανται νά καταταχ_θώσι μεταξύ τών
αρχαιοτάτων ελληνικών έπιγραφών, αί δέ λοιπαί
τέσσαρες άνήκουσιν εις έλληνικήν έποχήν,προγενε-
στέραν της ύπό τοΰ Μηνοφάνους καταστροφής της
Δήλου, και είνε έπιγραφαι ιδίως άναθηματικαί, άπο-
δεικνύουσαι τήν ΰπαρξιν ίεροΰ τοΰ Απόλλωνος,
ούδεμίαν δμως παρέχουσαι έ'νδειςιν, δτι τό ιερόν
τοΰτο είχε τότε μεγάλην σημασίαν και έπισημό-
τητα. Αί μεταγενέστεραι δμως έπιγράφαί, αί άνή-
κουσαι εις τήν ρωμαϊκήν έποχήν, και χαραχθεϊσαι
κατά πασαν πιθανότητα μετά τήν καταστροφήν της
Δήλου μαρτυροΰσιν, δτι τό πρώην μικράν ιερόν τοϋ
Απόλλωνος, μετεβλήθη εις ναόν έπίσημον, ύπηρε-
τούμενον ύπό πολυαρίθμων ιερέων και πυροφόρων.
Έάν ή ύπόθεσις αυτη θεωρηθή βάσιμος, δύναται
νά χρησιμεύση ώς τεκμηριον, δτι τό ιερόν του
Απόλλωνος άπέκτησε τήν τοιαύτην αύτοΰ έπιση-
μότητα ένεκα της έν αύτώ έγκαθιορύσεως τοΟ έκ
Δήλου ληφθέντος ξοάνου τοΰ θεοΰ.
Ή γνώμη αύτη συμβιβάζει, νομίζω τήν ύπαρ-
ξιν τοΰ μέχρι τοΰδε αγνώστου ήμϊν ναοΰ τοΰ Τπερ-
τελεάτου Απόλλωνος προς τό κΰρος τών περιγρα-
φών τοΰ Παυσανίου, δστις ένα μόνον αναφέρει ναόν
τοΰ Απόλλωνος, δυνάμενον νά τοποθετηθή έν τω
τόπω, τόν όποιον μόνος έκ τών άρχ_αίων συγγραφέων
μνημονεύει, ώς φέροντα τό όνομα Τπερτελέατον.
Υποστηρίζεται δ' έ'τι μάλλον ή γνώμη αύτη και ύπό
τοΰ μνημονευθέντος ήδη ΠροξενικοΟ ψηφίσματος,
(Έφημ. Άρχ. 1884 σελ. 85). Διότι δυσκόλως