DOI article:
Philios, Demetrius: Anaskaphai para ta Megara
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14591#0019
ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ
30
ρον α-β-γ-δ διηρημένον εις τέσσαρα δωμάτια,
(1, 2, 3, 4) ών οί τοίχοι γύρωθεν (πλήν των με-
σαίων δηλ. ) ήσαν κατά τό πλείστον έξ ογκωδών
πολυγωνίων λίθων ωκοδομημένοι. Του τοίχου α-β,
ήτοι της ανατολικής πλευράς του κυρίου τούτου
οικοδομήματος, του παρέχοντος αληθώς δψιν τό-
σον άρ/αϊκήν έξεπόνησε και ό κ. Καβεράου άπλοΟν
σκαρίφημα (Πίν. 4, αριθ. 2), αμφότεροι δέ, εγώ
τε δηλ. και Ό είρημένος αρχιτέκτων, δεν ήδυνή-
6ημεν νά διακρίνωμεν έν τοις λίθοις αύτοΟ ή έν
έτέοω τινί λίθω τών λοιπών τοίνων το Οπό του
κ. Εο11ϊη°; μνημονευόμενον περιΟώοιον. Άλλα και
άνευ τούτου δεν δυσκολεύομαι εγώ νά δεχθώ οτι
τώ όντι το κτίσαα δεν είναι τόσον πολύ άοναίον
δσον έκ πρώτης όψεως φαίνεται και κάλλιστα δύ-
ναται ν'άνα/θή εις τόν 50ν ή τον 4ον έτι π. Χ.
αιώνα. Έν ΈλευσΓνι (ίνα παραλείψω τά άλλαχοΰ
παρατηρηθέντα) εύρον εγώ αυτός ιδιωτικά κτί-
σματα ομοιον έ'/οντα έν πολλοίς τον τρόπον της
κατασκευής τών τοίχων των" εν τινι δέ τών λί-
θων τοιούτου τίνος τοίχου άνέγνων τάδε τά γράμ-
ματα ΕΡΟ. Άλλά και έν Μεγάροις ως και έν
Έλευσΐνι Ό φαιός ασβεστόλιθος είναι έπίσης σκλη-
ρός και δυσκολώτατα τέμνεται κανονικώς, τοΰτο
δέ πιθανώς είναι ό λόγος Ό άναγκάσας τους πάλαι
κατοίκους αυτών νά τέμνωσι και μεταχειρίζωνται
αύτόν ώς και έν τω προκειμένω οϊκοδομήματΓ
διότι ώς βλέπει ο αναγνώστης και έν τώ πίνακι
(4, αριθ. 2) οί λίθοι είναι μεν πολυγώνιοι, άλλ'
ο/ι και τοιούτοι, οίοι λ. χ. τοΟ έν Μυκήναις καί
άλλαχοΟ πολυγωνίου τείχους. Όποία δέ τις ήν ή
συγκοινωνία μεταζύ τών τεσσάρων τούτων δωμα-
τίων άρ/ικώς δεν φαίνεται νυν. Κατά τό δωμάτιον
3 φαίνονται νυν δύο ανοίγματα θυοών' άλλά θύοα
ήν κυρίως άρ-/ικώς μόνον τό δια του γράμματος ε
σημειωθέν άνοιγμα, έν ω σώζεται και νυν ετι δ
ουδός' ή σημειωθείσα διά του γράμματος Α θύρα
ής σώζονται αί δύο παραστάδες ευρέθη και είναι
και νΟν πεφραγμένη διά προσθέτου τοιχαρίου, φαί-
νεται δέ οτι και κατά τον δυτικόν τοΓχον του δω-
ματίου 4 υπήρ·/έ ποτε άνοιγμα θύρας, διότι Ό νυν
έκεΓ τοϊ/ος (0) δεν είναι βεβαίως σύγχρονος τών
άλλων' αν δέ ύπήρ/όν ποτε θυρών άνοίγματα και
κατά τους τοίχους θ η και κλ άδηλον νυν. "Οτι δέ
πλεϊσται δ'σαι μεταβολαί και προσθήκαι έγένοντο
έν τοις μετέπειτα χρόνοις εις τό άρχικώς κύριον
οικοδόμημα δήλον και έξ άπλου βλέμματος επί
τοΟ διαγράμματος" δχι μόνον οί έντός αύτου τοΓ-
χοι, οί άραιότερον σκιασθέντες, φαίνονται τοιούτων
τινών προσθηκών και μεταβολών οντες προϊόντα,
άλλά και πάντα τά πέριξ δωμάτια (5, 6, 7, 8, 9,
10,11) ών οί τοίχοι κατ* ουδέν διαφέρουσι τών
τών σημερινών οικιών κατά τον τρόπον της οικο-
δομής" έκτισμένοι είναι δηλ. διά κοινών λιθαριών
πηλώ προς άλληλα συνδεομένων και μόνον κατά
τάς γωνίας έ'χουσιν ογκωδέστερους τινάς λίθους,,
οιονεί αγκωνάρια, ώς σήμερον ούτοι καλούνται.
Τών δέ δωματίων 9 και 11 και άσβέστου δει—
κνύουσι σαφή ί'χνη, ής ή χρήσις ώς μέσου συνδε-
τικού τών λίθων, άπο τών Ρωμαϊκών και έξης
χρόνων, όσον έγώ οιδα, είναι γνωστή. Άλλ'ούδέν
το παράδοξον νά προσετέθησαν δωμάτιά τινα καΐ
κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους εις τό προϋπάρχον
οικοδόμημα, τουναντίον πολύ πιθανόν μάλιστα
είναι τό πράγμα, άφοΟ είναι γνωστόν οτι ύπό την
Ρωμαϊκήν κυριαρχίαν, καί περ άπολέσαντες οί
Ελληνες τήν πολιτικήν των αύτονομίαν, άπή-
λαυσαν δμως εί'περ ποτέ καί άλλοτε μακράς ειρή-
νης καί υλικής ευημερίας ού της τυχούσης" φαί-
νεται μάλιστα οτι και άλλα όμοια δωμάτια προς
ανατολάς ύπήρχον, άλλ' εκεί ούτε ήδυνάμην ού'τε
άναγκαϊον έκρινα νά σκάψω, ίσως δέ τοί/ων ομοίου
τίνος δωματίου λείψανα είναι και τά ίχνη τά διά
στιγμών έν τώ διαγράμματι σημειωθέντα. Άν δέ
τότε ώσαύτως ή πρότερον ήοη κατά τους Ελλη-
νικούς χρόνους ει/ον προστεθή καί τά άλλα δωμά-
τια (5, 6, 7, 8, 10), περί ών έκαμα λόγον άνω-
τέρω, άδηλον. Οί τοΐ/οι αυτών μετά πάσης άκρι-
οειας παρ εμου εςετασοεντες ασοεστον δεν εοειςαν,
τά δέ έν τώ δωματίω 10 δύο έκεΓνα ποάγματα τά
εις θλίψιν έλαιών καί άπόσταξιν του έλαίου χρη-
σιμεύοντα τίνων χρόνων δύνανται νά ώσι προϊόντα
αγνοώ *. Εις τί δέ ήδύνατο νά χρησιμεύη τό έλλει-
1 Τούτων τό έτερον ( ν) τό καί μη δρατόν προ της ανασκαφής, άπο-
κείμενον δέ νυν εν τω μαγαζεί ο έν Μεγάροις, ένθα καί τίνες άλλαι φυ-
λάσσονται άρχαιο'τητες, μεταχειρίζονται, ώς μέ έβεβαίωσαν, καί νυν ετι
έν τοις νη'σοις του Αιγαίου πελάγους οτίφτην καλούντες αύτο'. Του ετε'-
ρου (μ, οπερ καί πρό της ανασκαφής ήν όρατόν ώς και ανωτέρω έση-
μ,είωσα) δπάρχουσι καί άλλα έν Μεγάροις παραδείγματα. "Ογκώδης
δηλ. σπονδυλοειδης λίθος είναι έ'σωθεν λελαξευμε'νος μένρι τίνος ώρι-
σμε'νου βάθους (0,30 -0,50) έ'ν_ων ομως κατά τό μέσον αΰτοΰ κυλιν-
30
ρον α-β-γ-δ διηρημένον εις τέσσαρα δωμάτια,
(1, 2, 3, 4) ών οί τοίχοι γύρωθεν (πλήν των με-
σαίων δηλ. ) ήσαν κατά τό πλείστον έξ ογκωδών
πολυγωνίων λίθων ωκοδομημένοι. Του τοίχου α-β,
ήτοι της ανατολικής πλευράς του κυρίου τούτου
οικοδομήματος, του παρέχοντος αληθώς δψιν τό-
σον άρ/αϊκήν έξεπόνησε και ό κ. Καβεράου άπλοΟν
σκαρίφημα (Πίν. 4, αριθ. 2), αμφότεροι δέ, εγώ
τε δηλ. και Ό είρημένος αρχιτέκτων, δεν ήδυνή-
6ημεν νά διακρίνωμεν έν τοις λίθοις αύτοΟ ή έν
έτέοω τινί λίθω τών λοιπών τοίνων το Οπό του
κ. Εο11ϊη°; μνημονευόμενον περιΟώοιον. Άλλα και
άνευ τούτου δεν δυσκολεύομαι εγώ νά δεχθώ οτι
τώ όντι το κτίσαα δεν είναι τόσον πολύ άοναίον
δσον έκ πρώτης όψεως φαίνεται και κάλλιστα δύ-
ναται ν'άνα/θή εις τόν 50ν ή τον 4ον έτι π. Χ.
αιώνα. Έν ΈλευσΓνι (ίνα παραλείψω τά άλλαχοΰ
παρατηρηθέντα) εύρον εγώ αυτός ιδιωτικά κτί-
σματα ομοιον έ'/οντα έν πολλοίς τον τρόπον της
κατασκευής τών τοίχων των" εν τινι δέ τών λί-
θων τοιούτου τίνος τοίχου άνέγνων τάδε τά γράμ-
ματα ΕΡΟ. Άλλά και έν Μεγάροις ως και έν
Έλευσΐνι Ό φαιός ασβεστόλιθος είναι έπίσης σκλη-
ρός και δυσκολώτατα τέμνεται κανονικώς, τοΰτο
δέ πιθανώς είναι ό λόγος Ό άναγκάσας τους πάλαι
κατοίκους αυτών νά τέμνωσι και μεταχειρίζωνται
αύτόν ώς και έν τω προκειμένω οϊκοδομήματΓ
διότι ώς βλέπει ο αναγνώστης και έν τώ πίνακι
(4, αριθ. 2) οί λίθοι είναι μεν πολυγώνιοι, άλλ'
ο/ι και τοιούτοι, οίοι λ. χ. τοΟ έν Μυκήναις καί
άλλαχοΟ πολυγωνίου τείχους. Όποία δέ τις ήν ή
συγκοινωνία μεταζύ τών τεσσάρων τούτων δωμα-
τίων άρ/ικώς δεν φαίνεται νυν. Κατά τό δωμάτιον
3 φαίνονται νυν δύο ανοίγματα θυοών' άλλά θύοα
ήν κυρίως άρ-/ικώς μόνον τό δια του γράμματος ε
σημειωθέν άνοιγμα, έν ω σώζεται και νυν ετι δ
ουδός' ή σημειωθείσα διά του γράμματος Α θύρα
ής σώζονται αί δύο παραστάδες ευρέθη και είναι
και νΟν πεφραγμένη διά προσθέτου τοιχαρίου, φαί-
νεται δέ οτι και κατά τον δυτικόν τοΓχον του δω-
ματίου 4 υπήρ·/έ ποτε άνοιγμα θύρας, διότι Ό νυν
έκεΓ τοϊ/ος (0) δεν είναι βεβαίως σύγχρονος τών
άλλων' αν δέ ύπήρ/όν ποτε θυρών άνοίγματα και
κατά τους τοίχους θ η και κλ άδηλον νυν. "Οτι δέ
πλεϊσται δ'σαι μεταβολαί και προσθήκαι έγένοντο
έν τοις μετέπειτα χρόνοις εις τό άρχικώς κύριον
οικοδόμημα δήλον και έξ άπλου βλέμματος επί
τοΟ διαγράμματος" δχι μόνον οί έντός αύτου τοΓ-
χοι, οί άραιότερον σκιασθέντες, φαίνονται τοιούτων
τινών προσθηκών και μεταβολών οντες προϊόντα,
άλλά και πάντα τά πέριξ δωμάτια (5, 6, 7, 8, 9,
10,11) ών οί τοίχοι κατ* ουδέν διαφέρουσι τών
τών σημερινών οικιών κατά τον τρόπον της οικο-
δομής" έκτισμένοι είναι δηλ. διά κοινών λιθαριών
πηλώ προς άλληλα συνδεομένων και μόνον κατά
τάς γωνίας έ'χουσιν ογκωδέστερους τινάς λίθους,,
οιονεί αγκωνάρια, ώς σήμερον ούτοι καλούνται.
Τών δέ δωματίων 9 και 11 και άσβέστου δει—
κνύουσι σαφή ί'χνη, ής ή χρήσις ώς μέσου συνδε-
τικού τών λίθων, άπο τών Ρωμαϊκών και έξης
χρόνων, όσον έγώ οιδα, είναι γνωστή. Άλλ'ούδέν
το παράδοξον νά προσετέθησαν δωμάτιά τινα καΐ
κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους εις τό προϋπάρχον
οικοδόμημα, τουναντίον πολύ πιθανόν μάλιστα
είναι τό πράγμα, άφοΟ είναι γνωστόν οτι ύπό την
Ρωμαϊκήν κυριαρχίαν, καί περ άπολέσαντες οί
Ελληνες τήν πολιτικήν των αύτονομίαν, άπή-
λαυσαν δμως εί'περ ποτέ καί άλλοτε μακράς ειρή-
νης καί υλικής ευημερίας ού της τυχούσης" φαί-
νεται μάλιστα οτι και άλλα όμοια δωμάτια προς
ανατολάς ύπήρχον, άλλ' εκεί ούτε ήδυνάμην ού'τε
άναγκαϊον έκρινα νά σκάψω, ίσως δέ τοί/ων ομοίου
τίνος δωματίου λείψανα είναι και τά ίχνη τά διά
στιγμών έν τώ διαγράμματι σημειωθέντα. Άν δέ
τότε ώσαύτως ή πρότερον ήοη κατά τους Ελλη-
νικούς χρόνους ει/ον προστεθή καί τά άλλα δωμά-
τια (5, 6, 7, 8, 10), περί ών έκαμα λόγον άνω-
τέρω, άδηλον. Οί τοΐ/οι αυτών μετά πάσης άκρι-
οειας παρ εμου εςετασοεντες ασοεστον δεν εοειςαν,
τά δέ έν τώ δωματίω 10 δύο έκεΓνα ποάγματα τά
εις θλίψιν έλαιών καί άπόσταξιν του έλαίου χρη-
σιμεύοντα τίνων χρόνων δύνανται νά ώσι προϊόντα
αγνοώ *. Εις τί δέ ήδύνατο νά χρησιμεύη τό έλλει-
1 Τούτων τό έτερον ( ν) τό καί μη δρατόν προ της ανασκαφής, άπο-
κείμενον δέ νυν εν τω μαγαζεί ο έν Μεγάροις, ένθα καί τίνες άλλαι φυ-
λάσσονται άρχαιο'τητες, μεταχειρίζονται, ώς μέ έβεβαίωσαν, καί νυν ετι
έν τοις νη'σοις του Αιγαίου πελάγους οτίφτην καλούντες αύτο'. Του ετε'-
ρου (μ, οπερ καί πρό της ανασκαφής ήν όρατόν ώς και ανωτέρω έση-
μ,είωσα) δπάρχουσι καί άλλα έν Μεγάροις παραδείγματα. "Ογκώδης
δηλ. σπονδυλοειδης λίθος είναι έ'σωθεν λελαξευμε'νος μένρι τίνος ώρι-
σμε'νου βάθους (0,30 -0,50) έ'ν_ων ομως κατά τό μέσον αΰτοΰ κυλιν-