DOI Artikel:
Staēs, Balerios N.: Proïstorikoi synoikismoi en Attikē kai Aiginē
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14595#0116
'205
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΙ ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΙ ΕΝ ΑΤΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΙΓΙΝΗ
206
7ίθξώς, αποτελούντες δξεΐαν γωνίαν προς ταΟτα.
Δεύτερον δέ ότι οί δρόμοι, σχεδόν άπαντες, είχον
κατασκευασθή κλιμακωτοί1, διότι ώς εκ τοΟ βά-
θους εις δ εύρίσκετο το στόμιον (είςτινας και εις
6 μέτρα) ή κάθοδος θά ήτο δυσχερής άνευ των
βαθμίδων.Ένεκα δέ της σχετικώς στερεότητος τοΟ
εδάφους ένταΟθα, άνευ μεγάλης δυσχέρειας, άνευ-
ρομεν τους δρόμους και άκολούθως τά σπήλαια
δέκα τάφων. Δεν έξηντλήθη 6'μως τό νεκροταφεΐον
βεβαίως δια των ανασκαφών ήυ,ών, άλλα προχω-
ρεί εις ίκανήν έκτασιν μεσημβρινώς έπι γαιών καλ-
λιεργημένων (αμπελώνων) οπού, φυσικώς, ή ανα-
σκαφή άπηγορεύετο άνευ άδρας αποζημιώσεως, εις
ήν έΟεώρησα ούχί άναγκαϊον νά ύποβάλω τήν έται-
ρείαν, άφ1 ού δια της ανασκαφής τών δέκα τάφων
έβαιοϋτο μεν επαρκώς ή θέσιν του συνοικισμού, το
νεκροταφεΐον δέ έξ άλλου δεν παρεϊχεν ελπίδας εις
μεγάλα και σπουδαία ευρήματα, διότι το πλείστον
τών κατοίκων, φαίνεται, της Αττικής κατά τους
χρόνους εκείνους ήσαν, ώς είπομεν ανωτέρω, νΤτω-
^06. Εις το συμπέρασμα άλλως τε τοΟτο οφείλει
τις πάντως νά κατάληξη, συγκρίνων τήν άφΟονίαν
και ποικιλίαν τών κτερισμάτων έν τοις συγχρόνοις
και ομοίοις τήν κατασκευήν τάφοις τών πλουσίων
Μυκηναίων, προς το ευτελές σχετικώς και πενι-
χρόν τών κτερισμάτων τών τάφων της Αττι-
κής.
Έκτος της άνωτέρω μνησΟείσης διαφοράς έν τη
κατασκευή τών δρόμων, κατά τά λοιπά καί οί έν
Λιγόρι τάφοι ουδόλως διέφερον τών άλλαχου άνα-
καλυφθέντων σπηλαιοειδών τάφων, δι' ο και δεν
"θα προβώμεν εις τήν περιγραφήν ενός εκάστου τού-
των ιδία. θά άναγράψωαεν μόνον ό,τι παρετηρή-
σαμεν χρήζον ίδιας μνείας.
Τά σπήλαια, ων δύο μόνον ήσαν καταοεβυ-
Οισμένα καί επομένως ~ΐ2ήρη χώματος, ευρέ-
θησαν άποφρασσομένου τοΟ στομίου, ούχ_ί έντε-
λώς κενά, ώστε νά ©αίνωνται οί σκελετοί, διότι
έν άπασι μέρος τοΟ βράχου της οροφής, ώς τά
πολλά δέ το κατά τό μέσον, είχε καταπέσει. Μό-
Λ/ον δέ οί κατά τά άκρα κείμενοι νεκροί έφαίνοντο
έν τισι τούτων καί τά άγγεϊα, όσα τυχόν εύρί-
1 Βαθμίδας ευρε καί ό Τσούντας ("Αρχ. Έφ. 1888, σελ. 128) ίν
ενί τών τάφων καί ό ΒίΠοΙΙί έν Ίαλυσσω. Αλλ' έκεΐ ήτο έξαίρεσις,
ΊνταΰΟα δε γεν.κόν τό σύστημα τούτο.
σκόντο εντελώς εις το άκρον, άπερ καί όλως σώα
έξήχθησαν. Άξιον μνείας δ' ενταύθα είνε και τό
έξης. Έν τινι τών σπηλαίων τούτων παρετηρήσα-
μεν, εύΟύς μετά τήν άπόφραξιν τοΟ στομίου, αγ-
γείο ν σώον εύρισκόμενον νιΐ'ηΐά, έπι τοΟ χώματος
τοΟ καταπεσόντος άπό της στέγης τούτου. Το
πράγμα έφάνη ήμΐν παράδοξον καί έπεμείναμεν εις
τήν έξέτασιν αύτοΟ. Παρετηρήσαμεν δέ ότι ο όγ-
κος του χώυ,ατος, έφ' ού εκείτο τό άγγεΐον, περι-
είχε μίγδην καί όστα νεκρών μετά άγγείων τεθραυ-
σμένων, έν ω κατά τό δεξιόν άκρον του σπηλαίου
εκείτο έκτάδην σκελετός ούχί έπι καθαρού έντελώς
έδάοους. Οί τον τελευταϊον τοΟτον νεκοον έντα-
φιάσαντες εύρον, φαίνεται, τήν όροφήν του σπη-
λαίου κατερριμμένην, δέν έφρόντισαν δέ ν' άπο-
καθάρωσι το σπήλαιον χωρίζοντες τά όστα, άλλά
συνεσώρευσαν έπι του" άριστερού' άκρου τον ογκον
άπαντα, όπως εύρη όπως δήποτε θέσιν καί ό τε-
λευταίος νεκρός, έπέθεσαν δέ έπι τοΰ σωρού" τού-
του τά άγγεΐον περί ού άνωτέρω. Ή παρατήρησις
αύτη έχει κατά τούτο άξίαν τινά, ό'τι έμφαίνει κατά
ποίον άμελή τρόπον έκήδευον ένίοτε τούς νεκρούς
αύτών οί άνθρωποι τών χρόνων έκείνων, εύρισκό-
μενον άληθώς εις αντίθεσιν προς τήν έπιμέλειαν
μεθ' ής κατεσκεύαζον τά ύπόγαια σπήλαια, ήτις
καί χρόνου καί δαπάνης έδεϊτο. Επίσης εικάζει
τις ώς έκ τοΰ" προχείρου, ούτως ειπείν, ένταφια-
σμου τούτου, ότι οί κηδεύσαντες τον νεκρόν συγ-
γενείς έρριψαν τούτον εις τινα γωνίαν καί άπήλθον
άνευ δείπνου ή άλλης τίνος τελετής, διότι δέν θά
υπήρχε καν χώρος. ΤοΟτο δέ λέγομεν, διότι άνε-
γράφη ότι έτελουντο περί τον νεκρόν κατά τον έν-
ταφιασμον δείπνα, όπως τούτο έγένετο βεβαίως,
κατά τήν ίστορικήν έποχήν', καί τούτο όπως έξη-
γηθή ή άνεύρεσις οστών ζώων ένίοτε έ^ τοις τάφοις
τούτοις2. Ημείς όμως ούάέττοζε παρετηρήσαμεν
ίχνος καν πύρας, άλλ' ούδέ οστά που ζώων έντός
τών σπηλαίων ή έκτός' μόνον έν τάφω τινι της
Προνοίας (Ναυπλίου) ευρομεν όλόκληρον σκελετον
ίππου κείμενον παρά τω νεκρώ έν τω σπηλαίω.
Τούτου όμως ή Ουσία παρά τον νεκρόν του" κυρίου
αύτοΟ καί ή συνταφή, δέν εχουσιν, πιστεύομεν,
( ΜΐΜΛβίΙ. ά. (1. ΙηβΙ. ν. ΑΛ. 1890. σελ. 3ί1 χΐξ.
2 Ο Ττούντα; ( Μυκήναι καί Μυκ. πολιτισμό;, σελ. ΙδΟ) εύρεΛ
εις θολωτού; καί σίΐηλαιοΐ'.δεΐ; τάφους τοιαύτα όστί, προ τον στομίου.
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΙ ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΙ ΕΝ ΑΤΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΙΓΙΝΗ
206
7ίθξώς, αποτελούντες δξεΐαν γωνίαν προς ταΟτα.
Δεύτερον δέ ότι οί δρόμοι, σχεδόν άπαντες, είχον
κατασκευασθή κλιμακωτοί1, διότι ώς εκ τοΟ βά-
θους εις δ εύρίσκετο το στόμιον (είςτινας και εις
6 μέτρα) ή κάθοδος θά ήτο δυσχερής άνευ των
βαθμίδων.Ένεκα δέ της σχετικώς στερεότητος τοΟ
εδάφους ένταΟθα, άνευ μεγάλης δυσχέρειας, άνευ-
ρομεν τους δρόμους και άκολούθως τά σπήλαια
δέκα τάφων. Δεν έξηντλήθη 6'μως τό νεκροταφεΐον
βεβαίως δια των ανασκαφών ήυ,ών, άλλα προχω-
ρεί εις ίκανήν έκτασιν μεσημβρινώς έπι γαιών καλ-
λιεργημένων (αμπελώνων) οπού, φυσικώς, ή ανα-
σκαφή άπηγορεύετο άνευ άδρας αποζημιώσεως, εις
ήν έΟεώρησα ούχί άναγκαϊον νά ύποβάλω τήν έται-
ρείαν, άφ1 ού δια της ανασκαφής τών δέκα τάφων
έβαιοϋτο μεν επαρκώς ή θέσιν του συνοικισμού, το
νεκροταφεΐον δέ έξ άλλου δεν παρεϊχεν ελπίδας εις
μεγάλα και σπουδαία ευρήματα, διότι το πλείστον
τών κατοίκων, φαίνεται, της Αττικής κατά τους
χρόνους εκείνους ήσαν, ώς είπομεν ανωτέρω, νΤτω-
^06. Εις το συμπέρασμα άλλως τε τοΟτο οφείλει
τις πάντως νά κατάληξη, συγκρίνων τήν άφΟονίαν
και ποικιλίαν τών κτερισμάτων έν τοις συγχρόνοις
και ομοίοις τήν κατασκευήν τάφοις τών πλουσίων
Μυκηναίων, προς το ευτελές σχετικώς και πενι-
χρόν τών κτερισμάτων τών τάφων της Αττι-
κής.
Έκτος της άνωτέρω μνησΟείσης διαφοράς έν τη
κατασκευή τών δρόμων, κατά τά λοιπά καί οί έν
Λιγόρι τάφοι ουδόλως διέφερον τών άλλαχου άνα-
καλυφθέντων σπηλαιοειδών τάφων, δι' ο και δεν
"θα προβώμεν εις τήν περιγραφήν ενός εκάστου τού-
των ιδία. θά άναγράψωαεν μόνον ό,τι παρετηρή-
σαμεν χρήζον ίδιας μνείας.
Τά σπήλαια, ων δύο μόνον ήσαν καταοεβυ-
Οισμένα καί επομένως ~ΐ2ήρη χώματος, ευρέ-
θησαν άποφρασσομένου τοΟ στομίου, ούχ_ί έντε-
λώς κενά, ώστε νά ©αίνωνται οί σκελετοί, διότι
έν άπασι μέρος τοΟ βράχου της οροφής, ώς τά
πολλά δέ το κατά τό μέσον, είχε καταπέσει. Μό-
Λ/ον δέ οί κατά τά άκρα κείμενοι νεκροί έφαίνοντο
έν τισι τούτων καί τά άγγεϊα, όσα τυχόν εύρί-
1 Βαθμίδας ευρε καί ό Τσούντας ("Αρχ. Έφ. 1888, σελ. 128) ίν
ενί τών τάφων καί ό ΒίΠοΙΙί έν Ίαλυσσω. Αλλ' έκεΐ ήτο έξαίρεσις,
ΊνταΰΟα δε γεν.κόν τό σύστημα τούτο.
σκόντο εντελώς εις το άκρον, άπερ καί όλως σώα
έξήχθησαν. Άξιον μνείας δ' ενταύθα είνε και τό
έξης. Έν τινι τών σπηλαίων τούτων παρετηρήσα-
μεν, εύΟύς μετά τήν άπόφραξιν τοΟ στομίου, αγ-
γείο ν σώον εύρισκόμενον νιΐ'ηΐά, έπι τοΟ χώματος
τοΟ καταπεσόντος άπό της στέγης τούτου. Το
πράγμα έφάνη ήμΐν παράδοξον καί έπεμείναμεν εις
τήν έξέτασιν αύτοΟ. Παρετηρήσαμεν δέ ότι ο όγ-
κος του χώυ,ατος, έφ' ού εκείτο τό άγγεΐον, περι-
είχε μίγδην καί όστα νεκρών μετά άγγείων τεθραυ-
σμένων, έν ω κατά τό δεξιόν άκρον του σπηλαίου
εκείτο έκτάδην σκελετός ούχί έπι καθαρού έντελώς
έδάοους. Οί τον τελευταϊον τοΟτον νεκοον έντα-
φιάσαντες εύρον, φαίνεται, τήν όροφήν του σπη-
λαίου κατερριμμένην, δέν έφρόντισαν δέ ν' άπο-
καθάρωσι το σπήλαιον χωρίζοντες τά όστα, άλλά
συνεσώρευσαν έπι του" άριστερού' άκρου τον ογκον
άπαντα, όπως εύρη όπως δήποτε θέσιν καί ό τε-
λευταίος νεκρός, έπέθεσαν δέ έπι τοΰ σωρού" τού-
του τά άγγεΐον περί ού άνωτέρω. Ή παρατήρησις
αύτη έχει κατά τούτο άξίαν τινά, ό'τι έμφαίνει κατά
ποίον άμελή τρόπον έκήδευον ένίοτε τούς νεκρούς
αύτών οί άνθρωποι τών χρόνων έκείνων, εύρισκό-
μενον άληθώς εις αντίθεσιν προς τήν έπιμέλειαν
μεθ' ής κατεσκεύαζον τά ύπόγαια σπήλαια, ήτις
καί χρόνου καί δαπάνης έδεϊτο. Επίσης εικάζει
τις ώς έκ τοΰ" προχείρου, ούτως ειπείν, ένταφια-
σμου τούτου, ότι οί κηδεύσαντες τον νεκρόν συγ-
γενείς έρριψαν τούτον εις τινα γωνίαν καί άπήλθον
άνευ δείπνου ή άλλης τίνος τελετής, διότι δέν θά
υπήρχε καν χώρος. ΤοΟτο δέ λέγομεν, διότι άνε-
γράφη ότι έτελουντο περί τον νεκρόν κατά τον έν-
ταφιασμον δείπνα, όπως τούτο έγένετο βεβαίως,
κατά τήν ίστορικήν έποχήν', καί τούτο όπως έξη-
γηθή ή άνεύρεσις οστών ζώων ένίοτε έ^ τοις τάφοις
τούτοις2. Ημείς όμως ούάέττοζε παρετηρήσαμεν
ίχνος καν πύρας, άλλ' ούδέ οστά που ζώων έντός
τών σπηλαίων ή έκτός' μόνον έν τάφω τινι της
Προνοίας (Ναυπλίου) ευρομεν όλόκληρον σκελετον
ίππου κείμενον παρά τω νεκρώ έν τω σπηλαίω.
Τούτου όμως ή Ουσία παρά τον νεκρόν του" κυρίου
αύτοΟ καί ή συνταφή, δέν εχουσιν, πιστεύομεν,
( ΜΐΜΛβίΙ. ά. (1. ΙηβΙ. ν. ΑΛ. 1890. σελ. 3ί1 χΐξ.
2 Ο Ττούντα; ( Μυκήναι καί Μυκ. πολιτισμό;, σελ. ΙδΟ) εύρεΛ
εις θολωτού; καί σίΐηλαιοΐ'.δεΐ; τάφους τοιαύτα όστί, προ τον στομίου.