DOI Artikel:
Kastriōtēs, Panagiōtēs: Kephalē Aphroditēs
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14641#0057
89
ΨΗΦΙΣΜΑ ΕΚ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
90
στέφεται υπό πυκνότατης κόμης, ήτις περιβάλλε-
ται δι' ευρείας ταινίας και χωρίζεται μικράν προ
του μέσου, ήτοι ακριβώς άνωθεν του έσωτερι/οΰ
κανθου του δεξιού οφθαλμοϋ, κυματοειδώς και κα-
λύπτουσα το μέγιστον μέρος των ώτων και κατα-
λήγει όπισθεν εις κόρυμβον εξ ου βόστρυχοι τίνες
καταπίπτουσιν ούλοι επί τον αυχένα. Τό όπισθεν
άκρον του κορύμβου είνε ές" άλλου τεμαχίου λίθου
προσηλωμένου άρχαιόθεν δια σίδηρου γόμφου. Μι-
κρόν τεμάχιον τούτου έλλεΐπον συνεπληρώθη νυν
οία γύψου .
Όποία τις παρίστατο ή ημετέρα Αφροδίτη δεν
είνε εύκολον έκ μόνης της κεφαλής νά μαντεύσω-
μεν, θά ήτο δε τολμηρά και παρακεκινδυνευμένη
πάσα άν,απαράστασις αυτής, εκτός αν άποδεχθώ-
μεν δτι παρίστατο ύπό μίαν των συνήθων του Πρα-
ςιτελείου τύπου μορφών.
Και εάν μεν ύποθέσωμεν δτι το επί του μετώ-
που σημεΐον του σταυρού έχαράχθη δτε ή κεφαλή
ίστατο εισέτι επί του ιδίου κορμού, τότε προφανώς
πρέπει νά άποδεχθώμεν δτι ή περί ής ο λόγος αρ-
χαία γυναικεία μορφή άπεικονίζετο σεμνή τις και
χιτώνα περιβεβλημένη, ίνα ούτω κατορθωθή νά
καταστή ύποκείμενον λατρείας χριστιανικής έν τω
προσώπω τής Μητρός του ιδρυτού τής θρησκείας
ημών, ή έν τω προσώπω άλλης τινός αγίας μάρ-
τυρος, ων αί είκονικαί παραστάσεις τόσον έν τοις
περισωζομένοις άρχαιοτάτοις χριστιανικοΐς γλυ-
πτοΐς, δσον και έν ταΐς άλλαις άγιογραφικαϊς άπει-
κονίσεσιν ουδέποτε παρεςέκλινεν των αυστηρών τής
τέχνης κανόνων οίτινες ώς εστίν ίδεΐν διήκουσι δια
τών βυζαντιακών χρόνων μέχρι των καθήμάς2.
Το ζήτημα δαως άλλάσσει εάν άποδεχθώμεν
την έναντίαν ύπόθεσιν, δτι ό σταυρός ένεχαράχθη
κατόπιν, τεθραυσμένης ήδη τής κεφαλής έκ του
κορμού, δτε ουδέν τό άσεμνον ΰπήρχεν ίνα κω-
λύση τον χριστιανόν νά λατρεύση έν τή όιά του
σταυρού έκχριστιανισθείση κεφαλή την Παρθένον
Μαρίαν ή άλλην τινά άγίαν.
Ήμεΐς κλίνομεν νά άποδεχθώμεν την δευτέραν
θεωρίαν, ήτις προσφυεστέρα φαίνεται, άποδειχθέν-
τος έκ τής όμοιότητος προς την έν τω Μουσείω
τής ΑΗβ8 άποκειμένην κεφαλήν, δτι εινε κεφαλή
Αφροδίτης, διότι άλλως το άσεμνον τής παραστά-
σεως πάντως θά άπέτρεπε πάντα χριστιανόν νά
έπιθέση τό κατ' έξοχήν σημεΐον τής θρησκείας του
Χρίστου έπί ασέμνου έθνικου ειδώλου. Κατά ταύτα
φανταζόμεθα τήν ήμετέραν Άφροδίτην καθ' δλα
όμοίαν προς τους γνωστούς αυτής τύπους, ήτοι δτι
παρίστατο γυμνή.
Π. Καςτριωτης.
1 Πρό της διά γύψου συμπληρώσεως τοϋ ελλείποντος μικρού τε-
μα/ίου ό σίδηρους γόμφος ήτο ορατός, αν δέ ανέκαθεν υπό του τεχνί-
-του ού'τω κατεσκευάσθη ή κατόπιν, άγνοουμεν.
2 Πρβ. \ν. ΑΐΒβΙυη§· εν ΚϋιιιΪ8θΙΐ6 ΜίΙΙΙιβί1υη§'βη Τόμ. XII,
1897 σ. 71-74 ίταλιστί ΰπό τόν τίτλον « ΰί βίαίιιβ αηίίΰ^β ίταη&-
(υηηαΐβ ίη (χ§ιιτβ άί 8αηίί». "Εν τη διατριβή αυτού ταύτη ανα-
φέρει ότι εν τω ναω τής Άγιας Αγνής έν Α^ΟΠβ εΰρηται άνδριάς
του 'Αγίου Σεβαστιανού, ού ό κορμός είνε αρχαίος και παριστά ή
Αία, ή αύτοκράτορά τινα καθήμενον, μετεποιήθη δέ εις "Αγ. Σεβα-
στιανόν κατά τόν ΙΖ' αιώνα.
Επίσης εν τω αΰτώ ναώ πρό τής ΡοΐΙα ΡΪ3, υπάρχει άγαλ-
μάτιον τής 'Αγίας ' Αγνής έξ αλαβάστρου άρχαΤον , ή' μίμησις
άρ/αίου. Επίσης τής άγιας ταύτης εν τινι κόγχη υπάρχει ά'γαλμα
έκ δύο αρχαίων τεμα/ίων αγαλμάτων γυναικείων εκ κορμού Αρ-
τέμιδος και έκ κεφαλής γυναικείας μή ανηκούσης εϊς τό άγαλμα.
Επίσης έν τή κρύπτη του Παναγίου Σταυρού τής Ιερουσαλήμ έν
Ρώμη υπάρχει άγαλμα τής άγιας 'Ελε'νης κρατούσης σταυρόν έν τή
δεξιά χειρί. Διατηρείται καλώς και φαίνεται άντίγραφον άρχαίας μορ-
φήξ τής "Ηρας. "Ετερον άγαλμα του άγίου Ιωσήφ κρατούντος τη
αριστερά άνθος κρίνου και τή δεξιά εϋλογού'ντος. Ή κεφαλή είνε τοϋ
αϋτοκράτορος Πίου. Τούτο εύρηται εν τινι αυλή υπό τινα γυναικείαν
σ/ολήν καλογραιών έν τω Παλατίω Σακριπάντε. Και έν πλείστοις
έπιτυμβίοις άναγλύφοις έντετει·/ισμε'νοις έν τω έν Αθήναις έκκλησιδίω
του 'Αγ. Ελευθερίου.
ΨΗΦΙΣΜΑ ΕΚ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
90
στέφεται υπό πυκνότατης κόμης, ήτις περιβάλλε-
ται δι' ευρείας ταινίας και χωρίζεται μικράν προ
του μέσου, ήτοι ακριβώς άνωθεν του έσωτερι/οΰ
κανθου του δεξιού οφθαλμοϋ, κυματοειδώς και κα-
λύπτουσα το μέγιστον μέρος των ώτων και κατα-
λήγει όπισθεν εις κόρυμβον εξ ου βόστρυχοι τίνες
καταπίπτουσιν ούλοι επί τον αυχένα. Τό όπισθεν
άκρον του κορύμβου είνε ές" άλλου τεμαχίου λίθου
προσηλωμένου άρχαιόθεν δια σίδηρου γόμφου. Μι-
κρόν τεμάχιον τούτου έλλεΐπον συνεπληρώθη νυν
οία γύψου .
Όποία τις παρίστατο ή ημετέρα Αφροδίτη δεν
είνε εύκολον έκ μόνης της κεφαλής νά μαντεύσω-
μεν, θά ήτο δε τολμηρά και παρακεκινδυνευμένη
πάσα άν,απαράστασις αυτής, εκτός αν άποδεχθώ-
μεν δτι παρίστατο ύπό μίαν των συνήθων του Πρα-
ςιτελείου τύπου μορφών.
Και εάν μεν ύποθέσωμεν δτι το επί του μετώ-
που σημεΐον του σταυρού έχαράχθη δτε ή κεφαλή
ίστατο εισέτι επί του ιδίου κορμού, τότε προφανώς
πρέπει νά άποδεχθώμεν δτι ή περί ής ο λόγος αρ-
χαία γυναικεία μορφή άπεικονίζετο σεμνή τις και
χιτώνα περιβεβλημένη, ίνα ούτω κατορθωθή νά
καταστή ύποκείμενον λατρείας χριστιανικής έν τω
προσώπω τής Μητρός του ιδρυτού τής θρησκείας
ημών, ή έν τω προσώπω άλλης τινός αγίας μάρ-
τυρος, ων αί είκονικαί παραστάσεις τόσον έν τοις
περισωζομένοις άρχαιοτάτοις χριστιανικοΐς γλυ-
πτοΐς, δσον και έν ταΐς άλλαις άγιογραφικαϊς άπει-
κονίσεσιν ουδέποτε παρεςέκλινεν των αυστηρών τής
τέχνης κανόνων οίτινες ώς εστίν ίδεΐν διήκουσι δια
τών βυζαντιακών χρόνων μέχρι των καθήμάς2.
Το ζήτημα δαως άλλάσσει εάν άποδεχθώμεν
την έναντίαν ύπόθεσιν, δτι ό σταυρός ένεχαράχθη
κατόπιν, τεθραυσμένης ήδη τής κεφαλής έκ του
κορμού, δτε ουδέν τό άσεμνον ΰπήρχεν ίνα κω-
λύση τον χριστιανόν νά λατρεύση έν τή όιά του
σταυρού έκχριστιανισθείση κεφαλή την Παρθένον
Μαρίαν ή άλλην τινά άγίαν.
Ήμεΐς κλίνομεν νά άποδεχθώμεν την δευτέραν
θεωρίαν, ήτις προσφυεστέρα φαίνεται, άποδειχθέν-
τος έκ τής όμοιότητος προς την έν τω Μουσείω
τής ΑΗβ8 άποκειμένην κεφαλήν, δτι εινε κεφαλή
Αφροδίτης, διότι άλλως το άσεμνον τής παραστά-
σεως πάντως θά άπέτρεπε πάντα χριστιανόν νά
έπιθέση τό κατ' έξοχήν σημεΐον τής θρησκείας του
Χρίστου έπί ασέμνου έθνικου ειδώλου. Κατά ταύτα
φανταζόμεθα τήν ήμετέραν Άφροδίτην καθ' δλα
όμοίαν προς τους γνωστούς αυτής τύπους, ήτοι δτι
παρίστατο γυμνή.
Π. Καςτριωτης.
1 Πρό της διά γύψου συμπληρώσεως τοϋ ελλείποντος μικρού τε-
μα/ίου ό σίδηρους γόμφος ήτο ορατός, αν δέ ανέκαθεν υπό του τεχνί-
-του ού'τω κατεσκευάσθη ή κατόπιν, άγνοουμεν.
2 Πρβ. \ν. ΑΐΒβΙυη§· εν ΚϋιιιΪ8θΙΐ6 ΜίΙΙΙιβί1υη§'βη Τόμ. XII,
1897 σ. 71-74 ίταλιστί ΰπό τόν τίτλον « ΰί βίαίιιβ αηίίΰ^β ίταη&-
(υηηαΐβ ίη (χ§ιιτβ άί 8αηίί». "Εν τη διατριβή αυτού ταύτη ανα-
φέρει ότι εν τω ναω τής Άγιας Αγνής έν Α^ΟΠβ εΰρηται άνδριάς
του 'Αγίου Σεβαστιανού, ού ό κορμός είνε αρχαίος και παριστά ή
Αία, ή αύτοκράτορά τινα καθήμενον, μετεποιήθη δέ εις "Αγ. Σεβα-
στιανόν κατά τόν ΙΖ' αιώνα.
Επίσης εν τω αΰτώ ναώ πρό τής ΡοΐΙα ΡΪ3, υπάρχει άγαλ-
μάτιον τής 'Αγίας ' Αγνής έξ αλαβάστρου άρχαΤον , ή' μίμησις
άρ/αίου. Επίσης τής άγιας ταύτης εν τινι κόγχη υπάρχει ά'γαλμα
έκ δύο αρχαίων τεμα/ίων αγαλμάτων γυναικείων εκ κορμού Αρ-
τέμιδος και έκ κεφαλής γυναικείας μή ανηκούσης εϊς τό άγαλμα.
Επίσης έν τή κρύπτη του Παναγίου Σταυρού τής Ιερουσαλήμ έν
Ρώμη υπάρχει άγαλμα τής άγιας 'Ελε'νης κρατούσης σταυρόν έν τή
δεξιά χειρί. Διατηρείται καλώς και φαίνεται άντίγραφον άρχαίας μορ-
φήξ τής "Ηρας. "Ετερον άγαλμα του άγίου Ιωσήφ κρατούντος τη
αριστερά άνθος κρίνου και τή δεξιά εϋλογού'ντος. Ή κεφαλή είνε τοϋ
αϋτοκράτορος Πίου. Τούτο εύρηται εν τινι αυλή υπό τινα γυναικείαν
σ/ολήν καλογραιών έν τω Παλατίω Σακριπάντε. Και έν πλείστοις
έπιτυμβίοις άναγλύφοις έντετει·/ισμε'νοις έν τω έν Αθήναις έκκλησιδίω
του 'Αγ. Ελευθερίου.