DOI Artikel:
Staēs, Balerios N.: Anaskaphai en Souniō
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14641#0070
ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΕΝ ΣΟΥΝΙΩι
Α'
Το ιερόν τοΰ Ποσεεδώνος.
Των έν Σουνίω ανασκαφών ήρξάμην κατά το ετος
1897, αλλ ένεκα λόγων υπηρεσιακών ή ανασκαφή
κατά το ετος εκείνο δεν διήρκεσεν ή οκτώ μόνον
ή αέρας και συνεπώς τά αποτελέσματα των ανα-
σκαφών του έτους εκείνου (παρβ. Πρακτικά αρχ.
Εταιρ. 1897 σελ. 1(5) ήσαν σχετικώς ασήμαντα.
Κατά τά επόμενα δύο έ'τη εΐργάσθην εκεί έπί πολ-
λούς μήνας1, τά εξαγόμενα δέ των ανασκαφών
τούτων έκτίθημι ήδη ενταύθα μετά των σχετικών
σχεδιαγραμμάτων , έκπονηθέντων υπό του άρχι-
τέκτονος κ. Ίωανήτου, και φωτοτυπικής εικόνος
(πίν. 5) του έπί τής Σουνιάδος άκρας γνωστού
ναου του Ποσειδώνος , του τέως « τής 'Αθήνας »
καλουμένου. Έν δέ τώ πινάκι ύπ' αριθ. 6 έ'χει τις
ύπ όψιν άπαν το άνασκαφέν του ναου τέμενος εν
σχεδίω, μετά των προπυλαίων αυτού, τής αποκα-
λυφθείσης παραπλεύρως μακράς στοάς και του
ναου έν τω μέσω.
Οτε το πρώτον επεχείρησα τήν έν Σουνίω άνα-
σκαφήν δεν ήλπιζον βεβαίως δτι αύτη θά ήγεν εις
φώς σπουδαία ευρήματα* ή γενομένη προ δεκαπεν-
ταετίας περίπου υπό του κ. Βορρί'βΜ έρευνα2 άπέ-
όειξεν ότι ο ναός είχεν ΰποστή σύλησιν και φθοράν
όντως μοναδική ν. Ελάχιστα δέ και τότε ευρέθη-
σαν Λείψανα του γλυπτού του ναου κόσμου3, και
ταύτα — έκ τής ζωοφόρου προερχόμενα—εις κα-
κήν όλως κατάστασιν 4. Επεχείρησα όμως τήν άνα-
σκαφήν έπί τω σκοπώ να έκκαθάρω κύκλω άπαντα
1 Παρβ. Πρακτικά άρ/. Έταφ. 1898 και 1899 σελ. 98. 92.
2 ΜίΙΙΙΐ. α. 1). ΙΠ51. Τόμ.. 9 σελ. 324 και εξ.
3 Αυτόθι, ΚαΙ)ΐ'ίοϊυ8· σελ. 338 και ες.
* Παρβ. και 1.&ιι8'β: ΜΗΛ. (1. Ο. ΙηδΙ. 6, σ. 233-237 (1881).
ΕΦΗΜΕΡΙΕ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ 1900.
τον ναόν, ιδία κατά τήν δυτικήν και άρκτικήν αύτου
πλευράν, όπου ό κ. ϋϋΓρίβΙά δεν ήδυνήθη, έλλείψει
τών καταλλήλων έργαλείων, να ένεργήση τήν δέου-
σαν έκκαθάρισιν.Ήσαν δέ όντως έπί τών δύο τού-
των του ναου πλευρών σεσωρευμένα παμμέγιστα
τεμάχια, τών έπιστυλίων ιδίως, άτινα μετά πολ-
λού κόπου ήδυνήθημεν νά άπομακρύνωμεν όπως
προβώμεν εις τήν πλήρη έκσκαφήν του κρηπιδώ-
ματος του ναου. Εΰρέθημεν δέ ευθύς μετά τήν
άρσιν τών ποώτων τούτων κωλυυ.άτων ποο κατα-
στροφής όλως πρωτοφανούς" το κρηπίδωμα του
ναου κατά τήν βορειοδυτικήν αύτου γωνίαν ιδία,
αλλά και κατά τήν δυτικήν και βορείαν αύτου
πλευράν, ήτο κατεστραμμένον εις βάθος δύο και
πλέον μέτρων1* ή καταστροφή δέ αύτη, ή προξε-
νηθεΐσα Οπό χειρών ανθρωπίνων, έδήλου ότι ό ναός
άνεοκάφΐ] κυριολεκτικώς έπί τω σκοπώ πιθανής
ευρέσεως θησαυρού ΰπο το κρηπίδωμα. Γήν ύπό-
θεσιν ταύτην ενισχύει πρώτον, το γεγονός ότι μέ-
γιστον μέρος του υλικού, έξ ού το κρηπίδωμα, τά
έκ πώρου λίθου έγχωρίου ορθογώνια επιμήκη τεμά-
χια ίκεσάρια), παράκεινται τω ναώ, επομένως έκλεί-
πει ό κύριος λόγος δι όν θά προέβαινε τις εις τοιαύ-
την δαπανηράν καταστροφήν, ο τής χρησιμοποιή-
σεως δηλαδή του Ολικού τούτου* δεύτερον,τό δτι,ώς
είνε γνωστόν, έπεκράτησέ ποτε παρά τω λαώ ή ιδέα
ότι ό ναός ήτο άλλοτε άνάκτορον βασιλίδος τινός,
ές ού και έκαλεΐτο ούτος «το παλάτι τής βασιλο-
πούλας». Πότε εγεινεν ή καταστροφή αύτη, δεν είνε
εύκολον βεβαίως νά έςακριβωθή 2. Ή καταστροφή
' Παρβ. καΐ ϋόΊρΓβΙΛ ΜΪΙΙΙΐ. ένθ. άνωτ. σελ. 3:27.
2 Περί τής καταστροφής του ναού έν γένει ολιγίστας ϊ/οιχεν ειδή-
σεις- πρώτος ποιείται τούτου ανείαν ό ΛΥΙιβΙβΓ κατά τό 1676 δστις
ευοε τόν ναόν έρειπωιχένον ή'δη και σώζοντα τοϋς και σήμερον υπάρ-
χοντας εννέα κίονας τής μεσημβρινής πλευράς και πέντε τής αρκτι-
κής. Ό Ηθ}' (1714) εύρε 4 μόνον τής πλευράς ταύτης. Ό ΚβνβΙΙ
και ό ΟΙίααάΙβΓ (1765) ώς και ό ϋοά^βΐΐ (1805) τρεις. Τέλος ό
ΚουβΙ (1829) τους δύο μόνον τους τά νυν σωζομένους Ό λνΐΐβίβΐ'
8
Α'
Το ιερόν τοΰ Ποσεεδώνος.
Των έν Σουνίω ανασκαφών ήρξάμην κατά το ετος
1897, αλλ ένεκα λόγων υπηρεσιακών ή ανασκαφή
κατά το ετος εκείνο δεν διήρκεσεν ή οκτώ μόνον
ή αέρας και συνεπώς τά αποτελέσματα των ανα-
σκαφών του έτους εκείνου (παρβ. Πρακτικά αρχ.
Εταιρ. 1897 σελ. 1(5) ήσαν σχετικώς ασήμαντα.
Κατά τά επόμενα δύο έ'τη εΐργάσθην εκεί έπί πολ-
λούς μήνας1, τά εξαγόμενα δέ των ανασκαφών
τούτων έκτίθημι ήδη ενταύθα μετά των σχετικών
σχεδιαγραμμάτων , έκπονηθέντων υπό του άρχι-
τέκτονος κ. Ίωανήτου, και φωτοτυπικής εικόνος
(πίν. 5) του έπί τής Σουνιάδος άκρας γνωστού
ναου του Ποσειδώνος , του τέως « τής 'Αθήνας »
καλουμένου. Έν δέ τώ πινάκι ύπ' αριθ. 6 έ'χει τις
ύπ όψιν άπαν το άνασκαφέν του ναου τέμενος εν
σχεδίω, μετά των προπυλαίων αυτού, τής αποκα-
λυφθείσης παραπλεύρως μακράς στοάς και του
ναου έν τω μέσω.
Οτε το πρώτον επεχείρησα τήν έν Σουνίω άνα-
σκαφήν δεν ήλπιζον βεβαίως δτι αύτη θά ήγεν εις
φώς σπουδαία ευρήματα* ή γενομένη προ δεκαπεν-
ταετίας περίπου υπό του κ. Βορρί'βΜ έρευνα2 άπέ-
όειξεν ότι ο ναός είχεν ΰποστή σύλησιν και φθοράν
όντως μοναδική ν. Ελάχιστα δέ και τότε ευρέθη-
σαν Λείψανα του γλυπτού του ναου κόσμου3, και
ταύτα — έκ τής ζωοφόρου προερχόμενα—εις κα-
κήν όλως κατάστασιν 4. Επεχείρησα όμως τήν άνα-
σκαφήν έπί τω σκοπώ να έκκαθάρω κύκλω άπαντα
1 Παρβ. Πρακτικά άρ/. Έταφ. 1898 και 1899 σελ. 98. 92.
2 ΜίΙΙΙΐ. α. 1). ΙΠ51. Τόμ.. 9 σελ. 324 και εξ.
3 Αυτόθι, ΚαΙ)ΐ'ίοϊυ8· σελ. 338 και ες.
* Παρβ. και 1.&ιι8'β: ΜΗΛ. (1. Ο. ΙηδΙ. 6, σ. 233-237 (1881).
ΕΦΗΜΕΡΙΕ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ 1900.
τον ναόν, ιδία κατά τήν δυτικήν και άρκτικήν αύτου
πλευράν, όπου ό κ. ϋϋΓρίβΙά δεν ήδυνήθη, έλλείψει
τών καταλλήλων έργαλείων, να ένεργήση τήν δέου-
σαν έκκαθάρισιν.Ήσαν δέ όντως έπί τών δύο τού-
των του ναου πλευρών σεσωρευμένα παμμέγιστα
τεμάχια, τών έπιστυλίων ιδίως, άτινα μετά πολ-
λού κόπου ήδυνήθημεν νά άπομακρύνωμεν όπως
προβώμεν εις τήν πλήρη έκσκαφήν του κρηπιδώ-
ματος του ναου. Εΰρέθημεν δέ ευθύς μετά τήν
άρσιν τών ποώτων τούτων κωλυυ.άτων ποο κατα-
στροφής όλως πρωτοφανούς" το κρηπίδωμα του
ναου κατά τήν βορειοδυτικήν αύτου γωνίαν ιδία,
αλλά και κατά τήν δυτικήν και βορείαν αύτου
πλευράν, ήτο κατεστραμμένον εις βάθος δύο και
πλέον μέτρων1* ή καταστροφή δέ αύτη, ή προξε-
νηθεΐσα Οπό χειρών ανθρωπίνων, έδήλου ότι ό ναός
άνεοκάφΐ] κυριολεκτικώς έπί τω σκοπώ πιθανής
ευρέσεως θησαυρού ΰπο το κρηπίδωμα. Γήν ύπό-
θεσιν ταύτην ενισχύει πρώτον, το γεγονός ότι μέ-
γιστον μέρος του υλικού, έξ ού το κρηπίδωμα, τά
έκ πώρου λίθου έγχωρίου ορθογώνια επιμήκη τεμά-
χια ίκεσάρια), παράκεινται τω ναώ, επομένως έκλεί-
πει ό κύριος λόγος δι όν θά προέβαινε τις εις τοιαύ-
την δαπανηράν καταστροφήν, ο τής χρησιμοποιή-
σεως δηλαδή του Ολικού τούτου* δεύτερον,τό δτι,ώς
είνε γνωστόν, έπεκράτησέ ποτε παρά τω λαώ ή ιδέα
ότι ό ναός ήτο άλλοτε άνάκτορον βασιλίδος τινός,
ές ού και έκαλεΐτο ούτος «το παλάτι τής βασιλο-
πούλας». Πότε εγεινεν ή καταστροφή αύτη, δεν είνε
εύκολον βεβαίως νά έςακριβωθή 2. Ή καταστροφή
' Παρβ. καΐ ϋόΊρΓβΙΛ ΜΪΙΙΙΐ. ένθ. άνωτ. σελ. 3:27.
2 Περί τής καταστροφής του ναού έν γένει ολιγίστας ϊ/οιχεν ειδή-
σεις- πρώτος ποιείται τούτου ανείαν ό ΛΥΙιβΙβΓ κατά τό 1676 δστις
ευοε τόν ναόν έρειπωιχένον ή'δη και σώζοντα τοϋς και σήμερον υπάρ-
χοντας εννέα κίονας τής μεσημβρινής πλευράς και πέντε τής αρκτι-
κής. Ό Ηθ}' (1714) εύρε 4 μόνον τής πλευράς ταύτης. Ό ΚβνβΙΙ
και ό ΟΙίααάΙβΓ (1765) ώς και ό ϋοά^βΐΐ (1805) τρεις. Τέλος ό
ΚουβΙ (1829) τους δύο μόνον τους τά νυν σωζομένους Ό λνΐΐβίβΐ'
8