DOI Artikel:
Tsuntas, Chrēstos: Lithina ergaleia ek Peloponnēsou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14642#0056
87
ΛΙΘΙΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΚ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ
Η8
λελειασμένη και έστιλβωμένη' μόνον εις τον τρά-
χηλον έμειναν μικρά λείψανα του φυσικού φλοιού
του λίθου. Σχήμα ε/ει πλακωτόν, άλλα δέν είναι
άμφότεραι αί πλευραι αυτού κατά τον αυτόν τρόπον
έξειργασμέναΓ ή μία είναι κυρτή και σχεδόν ευ-
θεία, ή άλλη επίπεδος, άλλά καμπυλουμένη προς
τήν κόψιν.Έκτης διαφοράς ταύτης των δύο πλευ-
ρών δυνάμεθα ίσως νά είκάσωμεν, ότι Ό πέλεκυς
ούτος έχρησίμευε μάλλον ώς σκέπαρνον παρατηρώ
δ οτι το σχήμα αυτό είναι, ώς φαίνεται, ίκανώς
σπάνιον εν Ελλάδι.
Άρ. 3, 3α εχει το σχήμα του προηγουμένου
και είναι έζ ομοίου, άλλ' ούχι τόσον καθαρού, λί-
θου είργασμένος* αρχικώς είχε και το αύτο περί-
που μέγεθος, άλλ' άπεκρούσθη ό τράχηλος και
σήμερον είναι μόνον 0,065 μ. μακρός. Και έπ1
αύτοΟ' ουδέν ίχνος χρήσεως διακρίνω, ένεκα τούτου
δε υποθέτω, οτι δεν ήτο άρχαιόθεν κολοβός, άλλ'
οτι έθραύσθη κατά τήν εύρεσίν του υπό του σκά-
πτοντος ποιμένος.
Άρ. 4, 4α είναι εκ λίθου πρασίνου μετά μελαί-
νων κηλίδων (πιθανώς επίπεδος) και εχει μήκος
0,059 μ. Αί δύο πλευραι αυτών είναι κατά τον
αυτόν τρόπον είργασμέναι, εχει δηλαδή ό πέλεκυς
ούτος το μάλλον σύνηθες σχήμα των έν Ελλάδι
άνακαλυπτομένων λίθινων σφηνοειδών πελέκεων.
Ή διατήρησίς του είναι, όπως και τών λοιπών
τριών, λαμπρά, άνευ ίχνους χρήσεως, και ή κόψις
οξυτάτη, ή δ' επιφάνεια στιλπνοτάτη.
1ά τέσσαρα ταύτα λίθινα εργαλεία είναι αναα-
φιβόλως τά ωραιότατα τών μέχρι τούδε έν Ελ-
λάδι άνακαλυφθέ>των. Άλλά πώς ευρέθησαν εις
τό μέρος εκείνο κεχρωσμένα μεταξύ τών λίθων;
Επειοή δεν είναι δυνατόν νά υποτεθή, οτι κατά
τύχην άπωλέσθησαν όμου μετά του πήλινου αγ-
γείου, είκασα κατ' αρχάς οτι ίσως επί της επιφα-
νείας άφεθέντα ποτέ έκαλύφθησαν υπό αιφνιδίως
κατακυλισθέντων λίθων άπό τών ύψηλοτέρων αέ-
ρων του όρους" άλλά και ή εικασία αύτη δεν είναι
πιθανή, οιότι τά επί της επιφανείας του σημερινού
έοάφους τεμάχια αγγείων και όψιανου άποδεικνύ-
ουσιν, οτι άπό της απομεμακρυσμένης εκείνης έπο-
ΡΧΡ1 σήμερον τό πέριξ έδαφος δεν άνυψώθη
σημαντικώς. Άφου δε ή τυχαία κατάχωσις είναι,
οπως και ή τυχαία απώλεια, απίθανος, δεν υπο-
λείπεται ή νά δεχθώμεν, οτι επίτηδες έσκαψαν 3ό-
θρον και έκρυψαν τούς πελέκεις έν αύτώ* έν τοι-
αύτη περιπτώσει ή πρώτη ιδέα, ήτις έρχεται εις
τον νουν ημών, είναι οτι τά εργαλεία ταύτα ήσαν
κτερίσματα νεκρού. Άλλ' εξ όσων πληροφοριών
ελαβον, ουδεμία έ'νδειξις προκύπτει, ότι εκειντο
έντός τάφου* ούτε πλάκες ευρέθησαν άποτελουσαι
τάς πλευράς και το κάλυμμα του τάφου, ούτε
όστα, έν γένει δε ούδέν σημεΐον παρετηρήθη δη-
λουν τήν ύπαρξιν τάφου" λίθοι, ώς ειπον, ήσαν
πολλοί, άλλ έν σωρώ κείμενοι.
Αποκλειόμενης ούτω και της υποθέσεως του
τάφου, πιθανώτατόν μοι φαίνεται, ότι οί πελέκεις
κατετέθησαν εις τον βόθρον προς ιερόν τινα σκοπόν,
όηλαδή ώς άναθήματα. Τήν είκασίαν ταύτην έν ι—
σχύουσιν οί άνθρακες, οίτινες προήρχοντο ίσως έκ
θυσίας τινός συνοδευούσης τήν άφιέρωσιν1* έπειτα
το μέγεθος του ύπ' άρ. 1 πελέκεως, τό έκλεκτόν
είδος τών λίθων, εξ ών είναι κατεσκευασμένοι οί
λοιποί τρεις, ή τελεία εργασία πάντων και ή εξαί-
ρετος αυτών διατήρησις, ήτις αποδεικνύει, ότι δεν
έχρησίμευσαν εις τον καθ1 ήμέραν βίον. Αληθές
είναι, ότι έν Ελλάδι δεν εχομεν άλλα παραδείγ-
ματα τοιαύτης άφιερώσεως' άλλά τούτο προέρχεται
ίσως έκ του ότι έλάχιστα ή σχεδόν ούδέν γνωρί-
ζομεν περί τών κατά τήν λιθίνην έποχήν έθίμων
' "Ισως τις σκεπτόμενος οτι αί πληροφορίαι περί του ευρήματος
προέρχονται Ιζ άνθρωπου, όίτις βεβαίως δεν έδωκε μεγάλην προσοχήν
είς τάς λεπτομέρειας της άνακαλύψεώς του, υπόθεση οτι τό πη'λινον
άγγεϊον μετά τών ανθράκων ήτο κάλπη περιε'/ουσα κεκαυμένα ό^τά
νεκρού. Τοιαύτη υπο'θεσις θά ήτο σύμφωνος πρός τήν γνώμην του
ΗβΙ1)Ϊ£, όστις φρονεί, δ'τι οί "Ελληνες αρχικώς έ'καιον τοϋς νεκρούς
των καϊ οτι « συγχρόνως μετά του μυκηναϊκού πολιτισμού εισήχθη εις
τήν Ελλάδα τό έ'θιμον της κατορύξεως τών νεκρών» (Ζΐΐ (ΙβΙΙ
Ιιοπι. Ββ»1&ΙΙϋΐΐ8'8^βΙιΐ'αυοΙβη, 8ίΙζιιιι§'$1)6ΐ\ (ΙβΓ Ιιαγβΐ'. ΑΙί&ά.,
ρΐΊΪΙΟδ.-ρΐιϊΐοΐ. 01., 1900 ΗβΠ II σ. 200)" θά ήτο δμως αναμφι-
βόλως εσφαλμένη, διότι τό άγγεϊον εί/εν, ώς είπον ήδη, πιθανώ-
τατα σχήμα φιάλης ή πινακίου και οστά δέν ευρέθησαν, ώς ρη-
τώς μ' έβεβαιωσαν. "Επειτα και ή γνώμη του ΗβΙ1)ΐ£ άντίκει-
ται, νομίζω, πρός τά πράγματα- διότι έν ταίς νήσοις του Αιγαίου
('Αμοργώ, Μήλω, Πάρω, Σίφνω, Σύρω), έν Χαλκίδι, έν Βόλω
της Θεσσαλίας , έν 'Αφίδναις, έν Κορίνθω και καθόλου πανταχού
της Ελλάδος, δπου άνεσκάφησαν τάφοι προμυκηναΐκοι, έβεβαιώθη ή
άπλή κατόρυςΊς, ήτις καί έν τή μυκηναϊκή έπο/ή ές"ακολουθεΐ μόνη
έν χρήσει ούσα- μόνη έξαίρεσις είναι ή υπό Σκιά άνασκαφεΐσα έλευ-
σινιακή νεκρόπολις· άλλ' επί τής εξαιρέσεως ταύτης φρονώ δτι δέν
έπιτρέπεται νά στηρι-/θώσι γίνικαϊ θεωρίαι* διότι, καί πραγματική αν
είναι ή έξαίρεσις, δέν δυνάμεθα στηριζόμενοι επ' αυτή; καί μόνης
νά υποθέσωμεν δτι οί "Ελληνες άρχικώς έκαιον τους νεκρούς των
καί δτι μόλις κατά τήν μυκηναϊκήν έποχήν ήρχισαν νά κατορύτ-
τωσ?ν αυτούς.
ΛΙΘΙΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΚ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ
Η8
λελειασμένη και έστιλβωμένη' μόνον εις τον τρά-
χηλον έμειναν μικρά λείψανα του φυσικού φλοιού
του λίθου. Σχήμα ε/ει πλακωτόν, άλλα δέν είναι
άμφότεραι αί πλευραι αυτού κατά τον αυτόν τρόπον
έξειργασμέναΓ ή μία είναι κυρτή και σχεδόν ευ-
θεία, ή άλλη επίπεδος, άλλά καμπυλουμένη προς
τήν κόψιν.Έκτης διαφοράς ταύτης των δύο πλευ-
ρών δυνάμεθα ίσως νά είκάσωμεν, ότι Ό πέλεκυς
ούτος έχρησίμευε μάλλον ώς σκέπαρνον παρατηρώ
δ οτι το σχήμα αυτό είναι, ώς φαίνεται, ίκανώς
σπάνιον εν Ελλάδι.
Άρ. 3, 3α εχει το σχήμα του προηγουμένου
και είναι έζ ομοίου, άλλ' ούχι τόσον καθαρού, λί-
θου είργασμένος* αρχικώς είχε και το αύτο περί-
που μέγεθος, άλλ' άπεκρούσθη ό τράχηλος και
σήμερον είναι μόνον 0,065 μ. μακρός. Και έπ1
αύτοΟ' ουδέν ίχνος χρήσεως διακρίνω, ένεκα τούτου
δε υποθέτω, οτι δεν ήτο άρχαιόθεν κολοβός, άλλ'
οτι έθραύσθη κατά τήν εύρεσίν του υπό του σκά-
πτοντος ποιμένος.
Άρ. 4, 4α είναι εκ λίθου πρασίνου μετά μελαί-
νων κηλίδων (πιθανώς επίπεδος) και εχει μήκος
0,059 μ. Αί δύο πλευραι αυτών είναι κατά τον
αυτόν τρόπον είργασμέναι, εχει δηλαδή ό πέλεκυς
ούτος το μάλλον σύνηθες σχήμα των έν Ελλάδι
άνακαλυπτομένων λίθινων σφηνοειδών πελέκεων.
Ή διατήρησίς του είναι, όπως και τών λοιπών
τριών, λαμπρά, άνευ ίχνους χρήσεως, και ή κόψις
οξυτάτη, ή δ' επιφάνεια στιλπνοτάτη.
1ά τέσσαρα ταύτα λίθινα εργαλεία είναι αναα-
φιβόλως τά ωραιότατα τών μέχρι τούδε έν Ελ-
λάδι άνακαλυφθέ>των. Άλλά πώς ευρέθησαν εις
τό μέρος εκείνο κεχρωσμένα μεταξύ τών λίθων;
Επειοή δεν είναι δυνατόν νά υποτεθή, οτι κατά
τύχην άπωλέσθησαν όμου μετά του πήλινου αγ-
γείου, είκασα κατ' αρχάς οτι ίσως επί της επιφα-
νείας άφεθέντα ποτέ έκαλύφθησαν υπό αιφνιδίως
κατακυλισθέντων λίθων άπό τών ύψηλοτέρων αέ-
ρων του όρους" άλλά και ή εικασία αύτη δεν είναι
πιθανή, οιότι τά επί της επιφανείας του σημερινού
έοάφους τεμάχια αγγείων και όψιανου άποδεικνύ-
ουσιν, οτι άπό της απομεμακρυσμένης εκείνης έπο-
ΡΧΡ1 σήμερον τό πέριξ έδαφος δεν άνυψώθη
σημαντικώς. Άφου δε ή τυχαία κατάχωσις είναι,
οπως και ή τυχαία απώλεια, απίθανος, δεν υπο-
λείπεται ή νά δεχθώμεν, οτι επίτηδες έσκαψαν 3ό-
θρον και έκρυψαν τούς πελέκεις έν αύτώ* έν τοι-
αύτη περιπτώσει ή πρώτη ιδέα, ήτις έρχεται εις
τον νουν ημών, είναι οτι τά εργαλεία ταύτα ήσαν
κτερίσματα νεκρού. Άλλ' εξ όσων πληροφοριών
ελαβον, ουδεμία έ'νδειξις προκύπτει, ότι εκειντο
έντός τάφου* ούτε πλάκες ευρέθησαν άποτελουσαι
τάς πλευράς και το κάλυμμα του τάφου, ούτε
όστα, έν γένει δε ούδέν σημεΐον παρετηρήθη δη-
λουν τήν ύπαρξιν τάφου" λίθοι, ώς ειπον, ήσαν
πολλοί, άλλ έν σωρώ κείμενοι.
Αποκλειόμενης ούτω και της υποθέσεως του
τάφου, πιθανώτατόν μοι φαίνεται, ότι οί πελέκεις
κατετέθησαν εις τον βόθρον προς ιερόν τινα σκοπόν,
όηλαδή ώς άναθήματα. Τήν είκασίαν ταύτην έν ι—
σχύουσιν οί άνθρακες, οίτινες προήρχοντο ίσως έκ
θυσίας τινός συνοδευούσης τήν άφιέρωσιν1* έπειτα
το μέγεθος του ύπ' άρ. 1 πελέκεως, τό έκλεκτόν
είδος τών λίθων, εξ ών είναι κατεσκευασμένοι οί
λοιποί τρεις, ή τελεία εργασία πάντων και ή εξαί-
ρετος αυτών διατήρησις, ήτις αποδεικνύει, ότι δεν
έχρησίμευσαν εις τον καθ1 ήμέραν βίον. Αληθές
είναι, ότι έν Ελλάδι δεν εχομεν άλλα παραδείγ-
ματα τοιαύτης άφιερώσεως' άλλά τούτο προέρχεται
ίσως έκ του ότι έλάχιστα ή σχεδόν ούδέν γνωρί-
ζομεν περί τών κατά τήν λιθίνην έποχήν έθίμων
' "Ισως τις σκεπτόμενος οτι αί πληροφορίαι περί του ευρήματος
προέρχονται Ιζ άνθρωπου, όίτις βεβαίως δεν έδωκε μεγάλην προσοχήν
είς τάς λεπτομέρειας της άνακαλύψεώς του, υπόθεση οτι τό πη'λινον
άγγεϊον μετά τών ανθράκων ήτο κάλπη περιε'/ουσα κεκαυμένα ό^τά
νεκρού. Τοιαύτη υπο'θεσις θά ήτο σύμφωνος πρός τήν γνώμην του
ΗβΙ1)Ϊ£, όστις φρονεί, δ'τι οί "Ελληνες αρχικώς έ'καιον τοϋς νεκρούς
των καϊ οτι « συγχρόνως μετά του μυκηναϊκού πολιτισμού εισήχθη εις
τήν Ελλάδα τό έ'θιμον της κατορύξεως τών νεκρών» (Ζΐΐ (ΙβΙΙ
Ιιοπι. Ββ»1&ΙΙϋΐΐ8'8^βΙιΐ'αυοΙβη, 8ίΙζιιιι§'$1)6ΐ\ (ΙβΓ Ιιαγβΐ'. ΑΙί&ά.,
ρΐΊΪΙΟδ.-ρΐιϊΐοΐ. 01., 1900 ΗβΠ II σ. 200)" θά ήτο δμως αναμφι-
βόλως εσφαλμένη, διότι τό άγγεϊον εί/εν, ώς είπον ήδη, πιθανώ-
τατα σχήμα φιάλης ή πινακίου και οστά δέν ευρέθησαν, ώς ρη-
τώς μ' έβεβαιωσαν. "Επειτα και ή γνώμη του ΗβΙ1)ΐ£ άντίκει-
ται, νομίζω, πρός τά πράγματα- διότι έν ταίς νήσοις του Αιγαίου
('Αμοργώ, Μήλω, Πάρω, Σίφνω, Σύρω), έν Χαλκίδι, έν Βόλω
της Θεσσαλίας , έν 'Αφίδναις, έν Κορίνθω και καθόλου πανταχού
της Ελλάδος, δπου άνεσκάφησαν τάφοι προμυκηναΐκοι, έβεβαιώθη ή
άπλή κατόρυςΊς, ήτις καί έν τή μυκηναϊκή έπο/ή ές"ακολουθεΐ μόνη
έν χρήσει ούσα- μόνη έξαίρεσις είναι ή υπό Σκιά άνασκαφεΐσα έλευ-
σινιακή νεκρόπολις· άλλ' επί τής εξαιρέσεως ταύτης φρονώ δτι δέν
έπιτρέπεται νά στηρι-/θώσι γίνικαϊ θεωρίαι* διότι, καί πραγματική αν
είναι ή έξαίρεσις, δέν δυνάμεθα στηριζόμενοι επ' αυτή; καί μόνης
νά υποθέσωμεν δτι οί "Ελληνες άρχικώς έκαιον τους νεκρούς των
καί δτι μόλις κατά τήν μυκηναϊκήν έποχήν ήρχισαν νά κατορύτ-
τωσ?ν αυτούς.